زمینه و هدف: با عنایت به اهمیت تولید و مصرف ماهی در زنجیره غذایی انسان و امنیت غذایی بشر و از طرف دیگر تأثیرات سوء احتمالی پساب استخرهای پرورش ماهی بر کیفیت آب های رودخانه؛ پژوهش حاضر با در نظر گرفتن تأثیر پساب مزارع پرورش ماهی بر کیفیت آب رودخانه، با مطالعه موردی بر مزارع پرورش ماهی حاشیه رودخانه قزل اوزن بزرگ (از کوه های چهل چشمه استان کردستان تا سد منجیل یا سفیدرود) انجام گرفت. روش بررسی: شناسایی مزارع پرورش ماهی بر اساس پیمایش میدانی در طول رودخانه انجام گرفت. نمونه برداری از عمق 10 - 0 سانتی متری از سطح آب در فصل تابستان (سال 1396) با تعداد 5 نمونه در حدود فاصله 500 متری قبل از استخرها (کنترل) که تحت تأثیر فعالیت های پرورش ماهی قرار نداشت و تعداد 5 نمونه در حدود فاصله 150-100 متر بعد از استخرها (که پساب مزارع پرورش ماهی وارد رودخانه شده است)، انجام گرفت. نمونه برداری و آنالیز پارامترهای فیزیکوشیمیایی از قبیل دما، pH، هدایت الکتریکی (EC)، نیترات (NO3)، فسفات (PO4)، اکسیژن محلول (DO) و اکسیژن موردنیازشیمیایی (COD) مطابق با دستورالعمل های موجود در کتاب استاندارد متد (Standard Methods) صورت پذیرفته است. یافته ها: نتایج نشان داد میانگین مقادیر پارامترها در ایستگاه های ورودی و خروجی به ترتیب برای اسیدیته برابر 24/7 و 21/7، هدایت الکتریکی برابر 6/2250 و 8/2282 دسی زیمنس برمتر، اکسیژن محلول برابر 41/7 و 94/6 میلی گرم بر لیتر، اکسیژن مورد نیاز شیمیایی برابر 94/24 و 63/29 میلی گرم بر لیتر، دما برابر 8/14 و 5/15 درجه سانتی گراد، نیترات برابر 1/4 و 9/5 میلی گرم بر لیتر و فسفات برابر 1/1 و 84/1 میلی گرم بر لیتر به دست آمد. بحث و نتیجه گیری: به صورت کلی روند پارامترهای اسیدیته و اکسیژن محلول کاهشی و پارامترهای هدایت الکتریکی، اکسیژن مورد نیاز شیمیایی، دما، نیترات و فسفات افزایشی مشاهده شد. تفاصيل المقالة

زمینه و هدف: فلزات سنگین از مهم ترین عوامل آلوده کننده محیط زیست به ویژه در مناطق با فعالیت های انسانی بالا می باشند. هدف از این مطالعه، تعیین الگوی پراکنش فلزات سنگین (Fe، Mn، Ni، Cr، Co، Pb، Zn، Cu و Cd) بر اساس روش کریجینگ معمولی در خاک های مرکزی استان زنجان است. روش بررسی: در مطالعه حاضر در منطقه ای به وسعت 2000 کیلومتر مربع تعداد 241 نمونه مرکب بر اساس روش شبکه بندی تصادفی (عمق 10-0 سانتی متر) برداشت شد. به منظور بررسی تأثیر مواد مادری بر غلظت فلزات سنگین، از 11 نوع مواد مادری مختلف در منطقه نیز نمونه برداری صورت پذیرفت. غلظت کل فلزات سنگین به کمک اسید نیتریک 5 نرمال عصاره گیری و با دستگاه جذب اتمی قرائت شد. از کریجینگ معمولی برای تهیه نقشه ها استفاده گردید. یافته ها: نتایج نشان داد که مدل کروی بهترین نتیجه را برای توصیف تغییرپذیری مکانی سرب، روی، نیکل، کادمیم، مس، کبالت و آهن و مدل نمایی برای کروم و منگنز داشته است. نقشه های پراکنش مکانی فلزات نشان داد که توزیع عناصر آهن، منگنز، نیکل، کبالت و کروم وابسته به ساختارهای زمین شناسی است. در حالی که غلظت های بالای عناصر سرب، روی، مس و کادمیم بیش تر در مناطق شهری و صنعتی و تا حدی در خاک های کشاورزی دیده می شود. آنالیز نمونه سنگ ها نشان داد که در بین سنگ های آذرین و رسوبی به ترتیب بازالت و شیل بالاترین غلظت طبیعی عناصر مورد مطالعه را در بردارد. بحث و نتیجه گیری: غلظت و توزیع هر یک از فلزات سنگین در خاک های سطحی منطقه مطالعاتی بسیار گسترده است و عوامل مختلفی (عوامل انسانی و طبیعی) در آن شرکت دارد. تفاصيل المقالة

مطالعه حاضر با هدف ارزیابی آلودگی خاک های اطراف زنجان با استفاده از تکنیک پذیرفتاری مغناطیسی می باشد. برای این منظور از منطقه ای به وسعت 2000 کیلومتر تعداد 241 نمونه به صورت شبکه بندی انتخاب گردید. در نمونه های خاک پذیرفتاری مغناطیسی با استفاده از دستگاه بارتینگتون مدل MS2 قرائت گردید. برای تعیین ارتباط بین فلزات سنگین، خصوصیات فیزیکوشیمیایی و پارامترهای مغناطیسی تجزیه به مؤلفه های اصلی (PCA) و آنالیز خوشه ای (CA) صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که میانگین پذیرفتاری مغناطیسی (χlf) در کاربری کشت دیم، کشت آبی، باغ، مرتع و شهری به ترتیب 0/314، 4/265، 5/321، 6/455 و 2/519 (10-8m3kg-1) بدست آمد. میانگین پذیرفتاری مغناطیسی وابسته به فرکانس (χfd) در کاربری های اراضی فوق به ترتیب 5/1، 0/2، 8/1، 2/1 و 1/1 درصد مشاهده شد. در تجزیه به مؤلفه های اصلی (PCA) پنج مؤلفه اول شناسایی شده، که مولفه های اول تا پنجم به ترتیب 5/20، 1/18، 2/16، 65/9 و 50/8 درصد از کل واریانس را توجیه می کردند. در آنالیز خوشه ای دو فاکتور شناسایی شد: فاکتور اول شامل پذیرفتاری مغناطیسی، شن، ماده آلی، EC، کادمیم، مس، روی و سرب، فاکتور دوم شامل پذیرفتاری مغناطیسی وابسته به فرکانس، آهک، pH، CEC، سیلت، رس، کروم، نیکل، کبالت و منگنز قرار گرفتند. گروه اول جزء پارامترهایی هستند که بیش تر تحت تأثیر فعالیت های انسانی قرار می گیرند و گروه دوم، بیش تر متأثر از ماده مادری می باشند. نتایج حاصل از توزیع مکانی پذیرفتاری مغناطیسی کاملاً منطبق بر نتایج آماری پذیرفتاری مغناطیسی در کاربری های اراضی مختلف می باشد. بیش ترین مقادیر پذیرفتاری مغناطیسی در نمونه سنگ های آذرینی (بازالت، پورفیریت، گرانیت) مشاهده شد. تفاصيل المقالة