بیان مسئله: امروزه برنامه‌ریزی برای بهبود زنجیره راهبردی ارزش در بسیاری از کشورها ضرورت تام یافته است. گسترش بازارها و محصولات، رقابت را از سطح مابین شرکت­ها به سطح مابین زنجیره‌ها کشانده و برنامه­ریزی در راستای بهبود عملکرد این زنجیره­ها تنها راه دستیابی به موفقیت است. در این بین نقش و جایگاه مناطق مرزی به‌عنوان مناطق دارای پتانسیل‌های بالا در راستای تکمیل زنجیره ارزش از اهمیت بیشتری برخوردار گشته است.

 هدف: هدف این تحقیق تحلیل ابعاد (نهادی، فرهنگی- اجتماعی، فناوری، روابط بین‌المللی، موقعیت جغرافیایی مرز و اقتصاد) بر زنجیره ارزش در منطقه مرزی استان آذربایجان غربی می­باشد.

روش: روش پژوهش توصیفی – تحلیلی، جامعه آماری این پژوهش فعالان اقتصادی، مدیران استانی، تولیدکنندگان و اساتید دانشگاه می­باشد. برای تعیین حجم نمونه از روش نمونه‌گیری غیر احتمالی گلوله برفی به تعداد 274 نفر استفاده شد. ابزار جمع­آوری داده­ها اسنادی و پرسشنامه می‌باشد. برای تجزیه‌وتحلیل نمودن داده­ها از الگوی مدل‌سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم­افزار LISREL و آزمون رگرسیون خطی استفاده‌شده است.

یافته‌ها و بحث: نتایج مدل‌سازی معادلات ساختاری زنجیره راهبردی ارزش با توجه به موقعیت مرزی براساس برآورد ضرایب استاندارد شده مدل ساختاری پژوهش سطح معناداری مطلوب به‌دست‌آمده که نشان‌دهنده برازش مطلوب مدل می­باشد و براساس یافته­های پژوهش مؤلفه روابط بین‌المللی و نقش آن بر زنجیره ارزش تولیدات با ضریب مستقیم و مثبت 01/1، بالاترین تأثیرگذاری را دارد، عامل نهادی بر زنجیره راهبردی ارزش در این منطقه با ضریب مستقیم و مثبت 00/1، در مرتبه دوم اهمیت قرار دارد، تأثیر مؤلفه فرهنگی – اجتماعی بر زنجیره ارزش با ضریب مستقیم و مثبت 99/0 و تأثیر عامل موقعیت جغرافیایی بر زنجیره ارزش با ضریب مستقیم و مثبت 99/0 در مرتبه سوم اهمیت قرار دارند. تأثیر عامل فناوری بر زنجیره ارزش تولیدات با ضریب مثبت 0.98 و در نهایت مؤلفه اقتصاد با ضریب مستقیم و مثبت 97/0 بر زنجیره ارزش در مناطق مرزی تأثیرگذار می­باشد.

نتیجه‌گیری: یافته­های پژوهش نشان می­دهد که ابعاد (نهادی، فرهنگی-اجتماعی، فناوری، روابط بین­المللی، موقعیت جغرافیایی مرز، اقتصاد) بر زنجیره راهبردی ارزش با استفاده از تحلیل ساختاری (لیزرل)، در بالا بردن ارزش‌افزوده محصولات و ایجاد فرصت برای بهبود زنجیره ارزش نقش مؤثر و مستقیمی دارد.