-
المقاله
1 - پهنه بندی میزان خطرپذیری نواحی جنوبی استان خوزستان در شرایط تغییر اقلیم با تأکید بر زیرساختهای صنعتیعلوم و تکنولوژی محیط زیست , العدد 11 , السنة 24 , زمستان 1401زمینه و هدف: تغییر اقلیم را میتوان یکی از بزرگترین چالشهای محیطزیست دوران اخیر دانست که نشاندهنده تغییرات غیرمعمول در اقلیم درونی اتمسفر زمین و پیامدهای ناشی از آن در قسمتهای مختلف کره زمین است که تهدیدی جدی برای محیطزیست به شمار میرود. هدف از این پژوهش تهیه نقشه أکثرزمینه و هدف: تغییر اقلیم را میتوان یکی از بزرگترین چالشهای محیطزیست دوران اخیر دانست که نشاندهنده تغییرات غیرمعمول در اقلیم درونی اتمسفر زمین و پیامدهای ناشی از آن در قسمتهای مختلف کره زمین است که تهدیدی جدی برای محیطزیست به شمار میرود. هدف از این پژوهش تهیه نقشه پهنهبندی آسیبپذیری زیرساختهای نواحی جنوبی خوزستان در شرایط تغییر اقلیم میباشد. روش بررسی: بدین منظور با استفاده از منابع پیشین و مصاحبه با کارشناسان یازده متغیر مجموع بارش سالانه، میانگین دمای فصل گرم و سرد، روند بارشهای حدی بیش از 5 میلیمتر روزانه، تعداد کدهای گردوغبار، رخداد امواج گرم بالای صدک 95 م، تغییرات بارش، جا به جایی خط ساحلی، تغییرات آب زیرزمینی، سیلاب و آبگرفتگی و تغییرات دما در طی سال 1399 تا 1400مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از دو آزمون تحلیل روند یعنی آزمون تحلیل روند تخمینگر شیب سنس و آزمون تحلیل روند من-کندال روند سری زمانی 32 ساله این عناصر طی دوره آماری پایه (2017-1985)، بررسی شد. یافته ها: نواحی جنوبی منطقه مورد مطالعه خوزستان دارای میانگین دمای معادل بیش از 38 درجه سانتیگراد در سال بوده است در حالی که بخشهای شمالی و مرکز منطقه مورد مطالعه دارای دمای بیشتر از 5/38 درجه سانتیگراد در سال بوده است. بخش جنوبی خوزستان دارای بارش سالانهای معادل بیش از 273 میلیمتر در سال بوده است در حالی که بخشهای جنوبی منطقه مورد مطالعه دارای بارش کمتر از 200 میلیمتر در سال و در برخی موارد حدود 156 میلیمتر در سال بوده است. بحث و نتیجه گیری: نتایج نشان میدهد که پهنه مخاطرهآمیز زیاد و بسیار زیاد 80 درصد منطقه را در برگرفتهاند. تفاصيل المقالة -
المقاله
2 - ارزیابی توان اکولوژیک به منظور توسعه شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: جزیره مینو)انسان و محیط زیست , العدد 1 , السنة 15 , بهار 1396امروزه بسیاری از شهرهای کشور ما با توجه به گسترش نامحدود و بدون برنامه ی خود سبب دست اندازی به محیط های طبیعی و از بین بردن آن ها شده اند و در هر دوره زمانی و یا در هر مکانی که ایجاد گردیده اند در پیامد استقرار خود مشکلاتی را نیز در محیط زیست ایجاد نموده اند. اصولاً ا أکثرامروزه بسیاری از شهرهای کشور ما با توجه به گسترش نامحدود و بدون برنامه ی خود سبب دست اندازی به محیط های طبیعی و از بین بردن آن ها شده اند و در هر دوره زمانی و یا در هر مکانی که ایجاد گردیده اند در پیامد استقرار خود مشکلاتی را نیز در محیط زیست ایجاد نموده اند. اصولاً ایجاد شهرهای جدید به منظور پاسخ گویی به نیازهایی هم چون جذب سرریز جمعیتی، تأمین مسکن و بسیاری از عوامل دیگر بوده و به خاستگاه آن ها در فرآیند توسعه از دیدگاه برنامه ریزی و طرح ریزی محیطی توجهی نگردیده است. جزیره مینو در جنوب خرمشهر در '12 o48 الی '15 o48 طول شرقی و '19 o30 الی '22 o30 عرض شمالی در استان خوزستان قرار دارد. جهت شناخت پتانسیل های توسعه شهری در جزیره مینو از روش تجزیه و تحلیل سیستمی و مدل اکولوژیکی مخدوم و ابزار GIS استفاده شده است. در قالب این فرآیند، ابتدا منابع محیط زیستی منطقه شناسایی گردید. داده های رقومی و به همراه دیگر داده های توصیفی برای ایجاد پایگاه داده ها، به سامانه Arc GIS داده شد. با تلفیق و روی هم گذاری لایه های اطلاعاتی، در سامانه Arc GIS نقشه یگان های اکولوژیکی منطقه به همراه جدول ویژگی های واحد، ایجاد و نسبت به امکان سنجی منطقه اقدام و مناطق مستعد برای توسعه شهری مشخص گردید. نتیجه بررسی نشان می دهد که با در نظر گرفتن تمامی پارامترهای اکولوژیکی مدل مخدوم، 85% منطقه از نظر توسعه شهری دارای توان مناسب درجه دو و 14% منطقه توان نامناسب دارند. پیشنهاد می شود در برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری، اهداف کالبدی با اهداف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تلفیق شده و هماهنگ و همسو پیش رود. در این راستا محور اصلی برنامه ریزی شهری در جزیره مینو با اولویت بندی ارتقای ساختار کالبدی و رفاه اجتماعی با توجه به توسعه پایدار محیط زیست و در نهایت تولید ثروت بایستی صورت پذیرد. تفاصيل المقالة -
المقاله
3 - تحلیل خشکسالی هیدرولوژیکی آبهای زیرزمینی دشت مهران با استفاده از شاخص GRIعلوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی) , العدد 2 , السنة 17 , تابستان 1400خشکسالی آب های زیرزمینی زمانی اتفاق می افتد که آبهای زیرزمینی یک منطقه تحت تاثیر خشکسالی طولانی مدت قرار گیرند، در این نوع خشکسالی ابتدا تغذیه، سپس سطح ایستابی و نهایتاً میزان تخلیه سیستم های آبهای زیرزمینی تحت تاثیر خشکسالی کاهش یابد. بنابراین به منظور آگاهی از وضعیت خ أکثرخشکسالی آب های زیرزمینی زمانی اتفاق می افتد که آبهای زیرزمینی یک منطقه تحت تاثیر خشکسالی طولانی مدت قرار گیرند، در این نوع خشکسالی ابتدا تغذیه، سپس سطح ایستابی و نهایتاً میزان تخلیه سیستم های آبهای زیرزمینی تحت تاثیر خشکسالی کاهش یابد. بنابراین به منظور آگاهی از وضعیت خشکسالی آب های زیرزمینی دشت مهران در استان ایلام از شاخص GRI استفاده گردید. بدین منظور آمار 23 سال از سال 1375 تا سال 1397 تعداد 19 ایستگاه هیدرومتری پس از تدقیق و بازسازی داده ها انتخاب شد. پس از ورود داده های خام اولیه در فایل محاسبات گام به گام شاخص GRI اقدام به محاسبه میانگین، LN ، فاکتور U، پارامتر Shape و پارامتر Scale، لگاریتم در پایه e و توزیع احتمالی GAMMA برای داده های ورودی و محاسبه مقدار H(x) و تفکیک آن در حد بین 5/0 - 0و 1 - 5/0 و محاسبه پارامتر t و Z و در پایان استخراج نتایج نهایی محاسبه شاخص GRI با ترکیب محاسبات موجود در دو جدول نهایی. نتایج تحقیق نشان می دهد که خشکسالی دشت مهران از سال 1375 تا سال 1388 نزدیک نرمال البته با یک نوسان شدید بوده و از سال 1388 تا 1397 دچار خشکی ملایم شده است. تفاصيل المقالة -
المقاله
4 - Assessing the Water Resources Crisis of Mehran plain by Comparing and Analyzing Meteorological and Hydrological Drought Parametersعلوم و مهندسی آب , العدد 4 , السنة 11 , پاییز 2021Lack of water and lack of proper management of available water resources creates a water crisis that is exacerbated by droughts and has various environmental, social and economic dimensions. The purpose of this study is to analyze and compare meteorological drought and أکثرLack of water and lack of proper management of available water resources creates a water crisis that is exacerbated by droughts and has various environmental, social and economic dimensions. The purpose of this study is to analyze and compare meteorological drought and groundwater of Mehran plain using standardized precipitation index (SPI) and groundwater index (GRI) to assess the water resources crisis. In order to study the meteorological drought, monthly rainfall information of Mehran synoptic station was used and in order to study the drought of groundwater in Mehran plain, groundwater level changes in Mehran plain were analyzed based on water level data of 23 observation wells. Also, SPI index was used to monitor meteorological drought and GRI index was used to monitor hydrological drought in Mehran plain. The statistical period required for drought analysis was a 25-year statistical period from the water year of 75-74 to 97-96. After determining the moisture periods of the indices, monthly groundwater zoning maps were prepared. To prepare these maps, the kriging model was selected from among different models. Finally, by applying the optimal half-change model in kriging and entering groundwater data as a point layer, raster maps were prepared using Arc GIS software. The results of the SPI index show that during a period of statistics, 4 periods of severe drought occurred, the most severe of which was the 90-91 water year, with a value of SPI of -1.73. Also, the results obtained from the GRI index in the region show that an 11-year period of groundwater drought occurred, ie it started from the water year of 88-87 and continued until the water year of 98-97, the most severe of which was 90-91 with an index value of -1.11. تفاصيل المقالة -
المقاله
5 - بررسی توزیع زمانی- مکانی عمق اپتیکی ذرات معلق هوا(AOD) بر استان خوزستان با استفاده از تکنیک سنجش از دور(R.S)جغرافیا و مطالعات محیطی , العدد 1 , السنة 5 , بهار 1395مطالعه گرد و غبار بیابان رسوبگذاری از جمله موضوعاتی است که اهمیتی در پژوهشهای مربوط به زیست محیطی جهانی میباشد؛ به همین دلیل باعث شده است که توزیع گردو غبارها برای گردوغبارهای با تغییر پذیری زمانی و مکانی شدید، به طور منظم مورد پایش قرار گیرد. در این پژوهش به مقایسه أکثرمطالعه گرد و غبار بیابان رسوبگذاری از جمله موضوعاتی است که اهمیتی در پژوهشهای مربوط به زیست محیطی جهانی میباشد؛ به همین دلیل باعث شده است که توزیع گردو غبارها برای گردوغبارهای با تغییر پذیری زمانی و مکانی شدید، به طور منظم مورد پایش قرار گیرد. در این پژوهش به مقایسه و بررسی روشهای مختلف بارزسازی ذرات طوفان گرد و غبار موثر بر استان خوزستان پرداخته شده است.به دلیل ویژگیهای خاص تصاویر سنجنده مودیس در شناسایی و منشأیابی طوفانهای گرد وغبار از این تصاویر در این مطالعه استفاده گردید. ابتدا دادههای ماهوارهای یا تصاویر ماهوارهای تهیه شد. تصاویر ماهوارهای مورد استفاده تصاویر سنجنده مودیس میباشد. به منظور شناسایی منشأ دقیق گرد وغبار بایستی تصاویر مربوط به چند روز قبل و چند روز پس از مشاهده طوفان گرد و غبار تهیه گردید.. نقشههای گرفته شده از ماهواره آکو و ترا نشان دادند که تغییرات مکانی AOD از روند خاصی پیروی میکند و بر این اساس تغییرات ذرات معلق هوا در شهرستانهای غربی خوزستان بیشتر میباشد. بر اساس نتایج این مطالعه بیشترین و کمترین میانگین شاخص AOD تقریبا در همه شهرستانها به ترتیب در فصول تابستان و پائیز مشاهده شده است. اهواز در طی دوره زمانی مذکور میانگین بالای عمق اپتیکی ذرات معلق هوا (22/0±78/0) را تجربه کرده است. نقشههای توزیع AOD در هر چهار فصل در سال 2013 نشان دادند که با پیشروی از شهرستانهای شمال شرقی به سمت جنوب غربی، مقدار AOD افزایش مییابد. همچنین باپیشروی به سمت مرکز استان مقدار شاخص AOD در هر چهار فصل کاهش مییابد. تفاصيل المقالة -
المقاله
6 - تحلیل و مقایسه شاخصهای SPI و GRI در ارزیابی خشکسالی هواشناسی و آبهای زیرزمینی، مطالعه موردی: دشت مهران استان ایلامجغرافیای طبیعی , العدد 1 , السنة 14 , بهار 1400خشکسالیها از مخربترین رویدادهای آب و هوایی هستند که باعث آسیب های قابل توجهی هم در بخش منابع طبیعی و هم در زندگی انسانها میشوند. هدف از این پژوهش تحلیل و مقایسه خشکسالی هواشناسی و آبهای زیرزمینی دشت مهران با استفاده از شاخص بارش استاندارد شده (SPI) و شاخص آب زیرز أکثرخشکسالیها از مخربترین رویدادهای آب و هوایی هستند که باعث آسیب های قابل توجهی هم در بخش منابع طبیعی و هم در زندگی انسانها میشوند. هدف از این پژوهش تحلیل و مقایسه خشکسالی هواشناسی و آبهای زیرزمینی دشت مهران با استفاده از شاخص بارش استاندارد شده (SPI) و شاخص آب زیرزمینی (GRI) است. جهت بررسی خشکسالی هواشناسی از اطلاعات بارندگی ماهانه ایستگاه سینوپتیک مهران استفاده شد و بهمنظور بررسی خشکسالی آبهای زیرزمینی دشت مهران، تغییرات تراز آب زیرزمینی دشت مهران بر اساس دادههای سطح آب تعداد 23 حلقه چاه مشاهدهای مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت. همچنین بهمنظور پایش خشکسالی هواشناسی از شاخص SPI و پایش خشکسالی هیدرولوژیکی دشت مهران از شاخص GRI استفاده گردید. دوره آماری مورد نیاز جهت تحلیل خشکسالی یک دوره آماری 25 ساله از سال آبی 75-74 تا 97-96 انتخاب شد. بعد از تعیین دورههای رطوبتی شاخصها، اقدام به تهیه نقشههای پهنهبندی ماهانه آبهای زیرزمینی گردید که جهت تهیه این نقشهها از بین مدلهای مختلف، مدل کریجینگ انتخاب گردید. در نهایت با اعمال مدل نیم تغییر نمای بهینه در کریجینگ و ورود دادههای آبهای زیرزمینی بهصورت لایه نقطهای، نقشههای رستری با استفاده از نرمافزار Arc GIS تهیه شد. نتایج بررسی شاخص SPI نشان میدهد که طی دورهای آمار مدنظر 4 دوره خشکسالی شدید اتفاق افتاده که شدیدترین آن سال آبی 91-90 بوده که مقدار شاخص SPI آن 73/1- میباشد. همچنین نتایج به دست آمده از شاخص GRI در منطقه نشان میدهد که یک دورۀ خشکسالی 11 ساله آبهای زیرزمینی اتفاق افتاده یعنی از سال آبی 87-88 شروع شده و تا سال آبی 98-97 ادامه داشته است که شدیدترین آن سال 91-90 با مقدار شاخص 11/1- است. تفاصيل المقالة -
المقاله
7 - تحلیل استراتژیک توسعه گردشگری پایدار بر اساس مدل ماتریس داخلی و خارجی و تعیین راهبرد SWOT (مطالعه موردی: تالاب شادگان)جغرافیایی فضای گردشگری , العدد 1 , السنة 12 , بهار 1402ژئومورفوسایت ها توان تبدیل به مراکز گردشگری را دارند. تالاب شادگان به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب در فصل زمستان و بهار، پذیرای گردشگران بیشماری است. هدف از انجام این تحقیق، ارزیابی توانمندی های گردشگری تالاب شادگان و ارائه راهبرد استراتژیک گردشگری می باشد. این تحقیق با أکثرژئومورفوسایت ها توان تبدیل به مراکز گردشگری را دارند. تالاب شادگان به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب در فصل زمستان و بهار، پذیرای گردشگران بیشماری است. هدف از انجام این تحقیق، ارزیابی توانمندی های گردشگری تالاب شادگان و ارائه راهبرد استراتژیک گردشگری می باشد. این تحقیق با استفاده از مدل swot، پرسشنامهها بر اساس طیف لیکرت تنظیم و با نظرات کارشناسان محیط زیست و گردشگران تکمیل و آنالیز شد. ابتدا در مرحله اول عوامل داخلی (IF) یعنی نقاط ضعف و قوت و در مرحله بعدی عوامل خارجی (EFE) یعنی فرصتها و تهدیدها شناسایی و در مرحله آخر، این عوامل وزن دهی شدند. نتایج نشان داد که از عوامل خارجی، نقاط تهدید با وزن 52/2 و از عوامل داخلی نقاط ضعف با وزن 39/3 بیشترین اوزان را به خود اختصاص داده اند. راهبرد استراتژیک این تالاب یک راهبرد رقابتی از نوع حداکثر- حداقل (wo) بهدست آمد که بایستی مسئولین امر، با بهره جستن از فرصتها، نقاط ضعف را کاهش یا از بین ببرند. تفاصيل المقالة -
المقاله
8 - تعیین مناسب ترین ایام تحصیلی دانش آموزان شهر اهواز بر اساس نتایج شاخص مشاور اقلیماندیشه های نو در علوم جغرافیایی , العدد 6 , السنة 2 , زمستان 1403آموزش و تعلیم و تربیت فرآیند بسیار پیچیده می باشد. در نتیجه عوامل و عناصر متعددی در شکل گیری آن دخالت دارند. محیط فیزیکی یکی از عناصر مهم در یک آموزش مطلوب می باشد. در صورت تامین یک محیط فیزیکی مناسب، دانش آموز با شرایط روحی و روانی و آرامش بیشتری به یاد گیری خواهد پ أکثر
آموزش و تعلیم و تربیت فرآیند بسیار پیچیده می باشد. در نتیجه عوامل و عناصر متعددی در شکل گیری آن دخالت دارند. محیط فیزیکی یکی از عناصر مهم در یک آموزش مطلوب می باشد. در صورت تامین یک محیط فیزیکی مناسب، دانش آموز با شرایط روحی و روانی و آرامش بیشتری به یاد گیری خواهد پرداخت. در این تحقیق با استفاده از نرم افزار مشاور اقلیم شرایط زیست – اقلیمی شهر اهواز مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج این شاخص ها در مجموع بین 12 تا 15 درصد از ساعات دوره آموزش، در شرایط آسایش زیستی قرار داشت.در 45 تا 50 درصد از ساعات دوره تحصیل، شرایط اقلیمی برای دانش آموزان گرم و نامطوب و در 30 تا 35 درصد از ساعات ایام تحصیل دمای هوا در زیر آستانه آسایش قرار داشته است. بنابراین در بیش از 80 تا 85 درصد از ایام حضور دانش آموزان در مدرسه شرایط دمایی و اقلیمی مطلوب یادگیری و آسایش آنان نیست. در این دوره 7 تا 8 ماهه، تعداد روزها یا ساعات گرم مزاحم و ساعات سرد مزاحم تقریباً همسان می باشد. ولی چون میزان نامطلوبیت سرد و دوری از شرایط عدم آسایش از شرایط نامطلوبی گرم کمتر می باشد، و هزینه گرمایش کمتر از هزینه سرمایش است، توصیه می شود دوره تحصیل در ماه های خنک تا سرد پاییز و زمستان متمرکزشود. بر اساس نتایج حاصل از شاخص مشاور اقلیم شرایط زیست – اقلیمی در 15 تا 20 روز مهر ماه و از اواسط اردیبهشت ماه شرایط گرمایی خارج از آستانه تحمل دانش آموزان قرار دارد، و ممکن است سلامت دانش آموزان به خطر بیفتد، بهتر است این دوره از تقویم تحصیلی حذف شود. ولی در سایر ماه های دوره تحصیل با رعایت استراتژیهای مناسب درطراحی و احداث مدارس نامطلوبی های اقلیمی این دوره را بر طرف کرد.
تفاصيل المقالة -
المقاله
9 - تعیین راهبرد مناسب برای کاهش مهاجرت مردم بر ا ساس مدل سوات (مطالعه موردی: شهر اهواز)اندیشه های نو در علوم جغرافیایی , العدد 6 , السنة 2 , زمستان 1403ارتباط بین تغییرات وسیع آب و هوایی و مهاجرت مردم دنیا ارتباطی پیچیده است. تغییر اقلیم همه بخش های اقتصادی را تا اندازه ای تحت تأثیر قرار می دهد؛ اما بخش کشاورزی شای أکثر
ارتباط بین تغییرات وسیع آب و هوایی و مهاجرت مردم دنیا ارتباطی پیچیده است. تغییر اقلیم همه بخش های اقتصادی را تا اندازه ای تحت تأثیر قرار می دهد؛ اما بخش کشاورزی شاید حساس ترین و آسیب پذیرترین بخش باشد. این پدیده می تواند منجر به افزایش مهاجرت و افزایش خطر درگیری شود. امروزه مهاجرت یکی از معضلات همه کشورهای در حال توسعه است. مهاجرت اقلیمی و وقوع پی درپی خشکسالی در استان خوزستان و شهر اهواز نیز ناشی از افزایش دما و کمبود بارش و .... زمینه مهاجرت را فراهم نموده است. هدف از انجام این تحقیق، ارزیابی توانمندی های کاهش مهاجرت مردم شهر اهواز و تدوین راهبرد مهاجرت است. در این تحقیق با استفاده از مدل swot پرسشنامه ها براساس طیف لیکرت تنظیم و با نظرات کارشناسان، تکمیل و آنالیز شده است. ابتدا در مرحله اول عوامل داخلی، یعنی نقاط ضعف و قوت و در مرحله بعدی عوامل خارجی، یعنی فرصت ها و تهدیدها شناسایی و در مرحله آخر، این عوامل وزن دهی شدند. از بین عوامل خارجی، نقاط تهدید با وزن(0/460) و از عوامل داخلی، نقاط ضعف با وزن (0/440) بیشترین اوزان را به خود اختصاص داده اند. نتایج نشان داد که راهبرد استراتژیک مهاجرت شهر اهواز به راهبرد حداقل- حداقل یا راهبرد تدافعی نزدیک می باشد. پیام اصلی این مقاله بیانگر به کارگیری استراتژیک تدافعی و کاهشی است. یعنی در این بخش باید نقاط ضعف را کاهش و از تهدیدات بپرهیزیم. این عوامل ضعف و تهدید، زمینه مهاجرت اند و عدم توسعه پایدار اهواز را سبب می شوند.
تفاصيل المقالة