بلاغت روشی است که با رعایت آن می‌توان بر شنونده یا خواننده تأثیر گذاشت و به سه بخش معانی، بیان و بدیع، تقسیم می‌شود. علم معانی، یکی از ابزارهای شناخت زیبایی یک متن، می‌تواند معیار مناسبی در ارزیابی شعر و متن شاعر و یا نویسنده باشد. در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با ابزار کتابخانه‌ای؛ اغراض ثانویه در کاربرد بلاغی احوال مسندالیه در تقدیم یا تأخیر و معطوف، ذکر یا حذف، معرفه یا نکره، صفت و مقیّد بودن بر اساس کتب علوم بلاغی، تجزیه و تحلیل شده است. تجزیه و تحلیل کتاب انس التائبین نشان می‌دهد که ذکر مسندالیه بیش از حذف آن، مورد توجه شیخ احمد جام نامقی بوده و به نظر می‌رسد، هدف او در هر دو حالت ذکر یا حذف مسندالیه، بیشتر بیان محتوا در کمترین زمان، همراه با بیشترین تأکید بوده است و در تقدیم و تأخیر مسندالیه، تقدیم مسندالیه بیشتر از تأخیر آن، مورد توجه است و انگیزۀ شیخ از تقدیم و تأخیر مسندالیه برای اهدافقرار دادن مسندالیه در ذهن مخاطب و بیان درد و اندوه بوده است. شیخ احمد جام برای تأکید بیشتر، مسندالیه را با افزودن به یک اسم، ضمیر یا صفت، معرفه کرده و از مسندالیه نکره کمتر از مسندالیه معرفه استفاده نموده است. تفاصيل المقالة

قلندریه شاخه ای از ملامتیّه است که برخی از امور منافی دین و مذهب را برای قهر نفس، روا داشته و تأثیر زیادی در ادب پارسی برجا گذاشته است. عرفان ایرانی و اسلامی با زهد آغاز شد و در نقطه ای با تصوّف در‌آمیخت؛ آنگاه وارد مرحله ای شد که نوعی از ادبیّاتش را ادبیّات قلندری نامیده اند. تأثیر افکار قلندری در شعر عرفانی فارسی از سنایی شروع شد و در حافظ به حدّ اعلای تکامل رسید. سرایندگان قلندریّات از تمایلشان به عشق، قلندری و مستی و شور سخن گفتند و بر عالمان و اهل زهد خُرده گرفتند. در قلندریّات، واژگانی چون: تسبیح، خانقاه، خرقه، زهد، سجّاده، صوفی، فقیه، مسجد، مدرسه و ... به سُخره گرفته شده است و در مقابل، واژه هایی چون: دیر مغان، مغ، مغبچه، می، میکده و ... کاربرد فراوان دارد. در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه‌ای، مفاهیم قلندری در دیوان حافظ و آثار منظوم و منثور احمد جام بررسی و مقایسه شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که حافظ و شیخ احمد جام، بیشتر از دیگران به موضوع ریاکاری اهل دین و شریعت تأکید کرده اند؛ زیرا مفاسدی که از این طریق در جامعه ایجاد می‌شود، بسیار وخیم تر از فساد دیگر اقشار است. همچنین، حافظ و شیخ جام، بر نکوهش نفس پرستی و دوری گزیدن از دنیا و عادت های نفسانی تأکید کرده اند. گستردگی نظرات قلندری حافظ شامل مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دینی می‌شود؛ ولی احمد جام به ویژگی ‌های سیاسی جامعۀ خود اشاره ای نکرده است. تفاصيل المقالة