زمینه و هدف: خاک به عنوان یکی از سیستم کلیدی زمین، ارائه دهندة کالاها، خدمات و منابع برای نوع بشر است و با آسیب آن، شالودة بخش مهمی از احتیاجات بشری از هم خواهد گسست. هدف این تحقیق بررسی میزان عناصر و مواد آلاینده و شناسایی منابع آلایندگی در خاک های سطحی دهستان قلعه نو و بخشی از دهستان کهریزک در جنوب شهر تهران با تاکید بر نقش کلانشهر تهران در این زمینه بوده است.روش بررسی: این تحقیق در پاییز سال 1396 انجام شده و داده های مورد استفاده در آن از اندازه گیری مواد آلاینده در نمونه ها، به دست آمده اند. در اجرای تحقیق، 144 نقطه نمونه به روش شبکه بندی انتخاب گردیده و پس از برداشت و اندازه گیری، نتایج حاصل شده در سیستم اطلاعات جغرافیایی وارد شده اند. سپس به روش IDW میان یابی صورت گرفته و نقشه های پهنه بندی استخراج گردیده اند. تحلیل ها مبتنی بر نقشه های مستقل و روی هم نهاده شده از توزیع فضایی مواد آلاینده در انطباق با داده های کمی و مقادیر و اندازه ها در منابع آلایندگی بوده است.یافته ها: تحلیل داده ها و نقشه های پهنه بندی نشان داد که غلظت باریوم، کبالت، کروم، مس، نیکل، سرب، اورانیوم و روی در خاک های منطقه از حدود مجاز بالاتر بوده و دامنه غلظت آلاینده های مورد مطالعه(برحسب میلی گرم در کیلوگرم خاک) و ناحیه تمرکز هر یک این گونه بوده است : سرب 6 تا168 و بیشینه در شمال شرق، کادمیوم از 6/0 تا 2 و بیشینه در شمال غرب، آرسنیک از 6/0 تا 4/13 و بیشینه در شمال شرق، نیترات 80 تا 700 با بیشینه در جنوب غربی، کربن آلی 6/0 تا 3 و بیشینه تمرکز در شمال غرب و بالاخره ترکیبات نفتی با میانگین 051/0 و تمرکز بیشترین غلظت ها در مرکز منطقه. در یک چهارم از کل 16 ترکیب مواد نفتی، رقم آلودگی بالاتر از حد استاندارد به دست آمده است.بحث و نتیجه گیری: هرچند در همة منطقه، آلودگی خاک محرز است، اما شدت آلودگی در مجموع در قسمت هایی بالاتر است که استفاده گسترده تری از فاضلاب های تصفیه نشده در آبیاری صورت می گیرد. کانال های خاکی انتقال دهندة فاضلاب، استفاده از فاضلاب های خام در آبیاری و مجموعه صنایع پالایش نفت و ذخیره و پخش فرآورده های نفتی، بر آلودگی خاک ها تاثیر داشته اند. تفاصيل المقالة