-
المقاله
1 - روابط ژنتیکی بین و درون گونه ای .Lepidium L با استفاده از نشانگرهای مولکولی SSR ،ISSR و SCoTفصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران , العدد 2 , السنة 17 , پاییز 1402یکی از جنسهای مهم تیره شببو Lepidium L. میباشد که بیشتر در آسیای مرکزی، میانه و جنوب غربی پراکنش داشته و برخی از گونههای آن به عنوان گیاه دارویی یا سبزی مورد استفاده قرار میگیرند. مطالعه تنوع ژنتیکی با استفاده از نشانگرهای مولکولی در برنامههای بهنژادی و حفاظت از ذ أکثریکی از جنسهای مهم تیره شببو Lepidium L. میباشد که بیشتر در آسیای مرکزی، میانه و جنوب غربی پراکنش داشته و برخی از گونههای آن به عنوان گیاه دارویی یا سبزی مورد استفاده قرار میگیرند. مطالعه تنوع ژنتیکی با استفاده از نشانگرهای مولکولی در برنامههای بهنژادی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی نقش بسیار مهمی دارد. در تحقیق حاضر، روابط ژنتیکی بین و درون گونهای 22 توده Lepidium spp. با استفاده از نشانگرهای مولکولی SSR، ISSR و SCoT مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس مولکولی (AMOVA) حاکی از تنوع درون گونهای بالاتری نسبت به بین گونهای در هر سه نشانگر بود. بالاترین تنوع درون گونهای (88 درصد) نیز با نشانگرهای SCoT بدست آمد. نتایج ماتریس تشابه ژنتیکی نشانگرهای SSR، ISSR و SCoT توسط آزمون مانتل نشان داد که بالاترین همبستگی بین نشانگرهای SSR و ISSR (84/0 = r) وجود دارد و به دنبال آن ISSR وSCoT (74/0 = r) و سپس SSR وSCoT (57/0 = r) بودند. بر مبنای تشابه ژنی نی بین 22 توده Lepidium spp.، بالاترین شباهت (00/1 = r) بین تودههای طبس 3 (L. latifolium) و خوسف (L. draba) با استفاده از نشانگرهای SSR، خاتم و مهریز (L. latifolium)، طبس 1 (L. latifolium) و سربیشه (L. draba)، طبس 3 (L. latifolium) و خوسف (L. draba)، نیر و ساوه (L. draba)، اصفهان و اراک (L. sativum) و نیز تهران و قزوین (L. sativum) بر اساس نشانگرهای ISSR و همچنین خاتم و مهریز (L. latifolium) و نیر و ساوه (L. draba) بر مبنای نشانگرهای SCoT مشاهده شد. با توجه به فاصله ژنتیکی تودهها نسبت به هم، در برنامههای بهنژادی برای بدست آوردن بالاترین مقدار هتروزیس، تلاقی تودههای سربیشه (L. draba) با مشهد (L. sativum)، طبس 3 (L. latifolium) و خوسف (L. draba) با تهران و قزوین (L. sativum) و سربیشه (L. draba) با اراک (L. sativum) قابل توجیه است. تفاصيل المقالة -
المقاله
2 - بهینهسازی تکثیر درون شیشه ای Paulownia tomentosaفصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران , العدد 1 , السنة 15 , بهار 1399درخت Paulownia tomentosa جزو گونه های سریع الرشد، مقاوم به خشکی و متحمل به خاکهای فقیر است. به منظور مطالعه تاثیر محیط کشت و تنظیم کنندههای رشد بر ریزازدیادی P. tomentosa، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار اجرا گردید. جهت پرآوری از محیطه أکثردرخت Paulownia tomentosa جزو گونه های سریع الرشد، مقاوم به خشکی و متحمل به خاکهای فقیر است. به منظور مطالعه تاثیر محیط کشت و تنظیم کنندههای رشد بر ریزازدیادی P. tomentosa، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار اجرا گردید. جهت پرآوری از محیطهای کشت MS و DKW حاوی 5/0، 1، 2 و 3 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین (BA) و برای ریشه زایی نیز از محیطهای کشت فوق (کاهش عناصر پرمصرف به نصف) حاوی 5/0، 1 و 2 میلی گرم در لیتر ایندول بوتیریک اسید (IBA) استفاده شد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس، تفاوت معنی داری بین دو محیط کشت MS و DKW برای صفات پرآوری و ریشه زایی مشاهده نگردید. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین تعداد (1/2-8/1 عدد) و وزن تر شاخساره (7/1-5/1 گرم) در محیط های کشت حاوی 2 یا 3 میلی گرم در لیتر BA بدست آمد. بالاترین درصد ریشه زایی (100%)، تعداد ریشه (0/8 عدد)، طول ریشه (5/4 سانتی متر) و وزن تر گیاهچه (9/2 گرم) در محیط های کشت حاوی 2 میلی گرم بر لیتر IBA حاصل گردید. نتایج سازگاری نشان داد که 90 درصد گیاهچه ها در بستر پیت ماس، کوکوپیت و پرلایت به نسبت 1:2:2 زنده ماندند. تفاصيل المقالة -
المقاله
3 - کارایی محلول پاشی منابع مختلف آهن به همراه سولفات روی بر افزایش خصوصیات کمی و کیفی پسته رقم احمد آقاییفصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران , العدد 3 , السنة 15 , پاییز 1402با توجه به آهکی و بالا بودن pH خاک اغلب مناطق پسته خیز ایران، جذب برخی عناصر همانند آهن و روی از خاک به وسیله درختان پسته به دشواری صورت میگیرد. در این شرایط، محلولپاشی عناصر غذایی نسبت به کاربرد خاکی روش مناسبتری برای تامین عناصر غذایی در گیاهانی است که کمبود دارند. أکثربا توجه به آهکی و بالا بودن pH خاک اغلب مناطق پسته خیز ایران، جذب برخی عناصر همانند آهن و روی از خاک به وسیله درختان پسته به دشواری صورت میگیرد. در این شرایط، محلولپاشی عناصر غذایی نسبت به کاربرد خاکی روش مناسبتری برای تامین عناصر غذایی در گیاهانی است که کمبود دارند. به همین منظور، اثر محلولپاشی عناصر روی و آهن بر خصوصیات کمی و کیفی درختان پسته رقم احمدآقایی، آزمایشی به صورت طرح کاملا تصادفی با سه تکرار بررسی شد. محلولپاشی سیترات آهن (2/0 و 4/0 درصد)، سولفات آهن (2/0 و 4/0 درصد) یا کلات آهن (1/0 و 2/0 درصد) در ترکیب با سولفات روی (1/0 و 2/0 درصد) در اوایل خرداد و اوایل تیرماه (در مرحله پرشدن دانه) انجام شد. نتایج نشان داد بیشترین درصد خندانی پسته با سیترات آهن 4/0 درصد + سولفات روی 1/0 یا 2/0 درصد و سولفات آهن 4/0 درصد + سولفات روی 2/0 درصد به دست آمد. محلولپاشی ترکیب منابع مختلف آهن با سولفات روی منجر به کاهش معنیدار درصد پستههای ریز و پوک شد بطوریکه بیشترین درصد پستههای ریز و پوک مربوط به شاهد 1 (آب مقطر) و شاهد 2 (کوددهی رایج منطقه) بود. وزن تر صد دانه نیز از 140 گرم در شاهد 1 به بیشترین مقدار خود (3/162 گرم) در سیترات آهن 4/0 درصد + سولفات روی 2/0 درصد رسید. نتایج این پژوهش نشان داد که در خاکهای ماسه- لومی منطقه پاکدشت، محلولپاشی منابع مختلف آهن (به ویژه سیترات آهن) و سولفات روی میتواند منجر به بهبود خصوصیات کمی و کیفی پسته گردد. تفاصيل المقالة -
المقاله
4 - کارایی محلول پاشی اسید سالیسیلیک بر بهبود خصوصیات میوه نارنگی پرل تانجلو در انبار خنک و معمولیفصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران , العدد 1 , السنة 16 , بهار 1400محلولپاشی قبل از برداشت میوههای مرکبات با اسید سالیسیلیک یکی از روشهای کارا و بیخطر برای حفظ و بهبود کیفیت میوهها در مدت انبارداری است. در این پژوهش تاثیر محلولپاشی قبل از برداشت اسید سالیسیلیک با غلظتهای 0، 1، 3 و 5 میلیمولار بر روی خصوصیات پس از برداشت میوهها أکثرمحلولپاشی قبل از برداشت میوههای مرکبات با اسید سالیسیلیک یکی از روشهای کارا و بیخطر برای حفظ و بهبود کیفیت میوهها در مدت انبارداری است. در این پژوهش تاثیر محلولپاشی قبل از برداشت اسید سالیسیلیک با غلظتهای 0، 1، 3 و 5 میلیمولار بر روی خصوصیات پس از برداشت میوههای نارنگی پرل تانجلو انبار شده در دو دمای محیط (2±12 درجه سلسیوس) و سردخانه (1±4 درجه سلسیوس) به مدت یک ماه بررسی گردید. فاکتورهای مورد بررسی عبارت بودند از مقدار رطوبت و ماده خشک پوست، درصد وزنی پوست، عصاره و تفاله میوه، TA، pH، TSS، TSS/TA و ویتامین C آب میوهها که هر هفته ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که اسید سالیسیلیک نقش قابل توجهی در افزایش عمر انبارمانی میوهها دارد. بالاترین درصد رطوبت پوست در هر دو شرایط دمایی با تیمار 5 میلیمولار اسید سالیسیلیک مشاهده شد. بیشترین مقدار ویتامین C (64 میلیگرم در 100 میلیلیتر آب میوه) به تیمار 1 میلیمولار اسید سالیسیلیک در انبار معمولی و سردخانه و کمترین TSS/TA به تیمار عدم محلولپاشی اسید سالیسیلیک در انبار معمولی (2/9) تعلق داشت. همچنین درصد رطوبت پوست، میزان ویتامین C و شاخص TSS/TA در طول مدت انبارمانی (به ویژه در انبار معمولی) کاهش یافت. در مجموع میتوان گفت که محلول پاشی قبل از برداشت میوههای نارنگی با اسید سالیسیلیک میتواند موجب بهبود و یا حفظ ویژگیهای کیفی میوه در مدت انبارداری گردد. تفاصيل المقالة -
المقاله
5 - خصوصیات مورفولوژی و پومولوژی چهار رقم آلوی ژاپنی و گوجه (Prunus spp.)فصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران , العدد 2 , السنة 17 , زمستان 1402این پژوهش به منظور ارزیابی خصوصیات مورفولوژی و پومولوژی چهار رقم آلوی ژاپنی (P. salicina Lindl.) و گوجه (P. cerasifera Ehrh.) در سال ١٣٩9 در کرج انجام شد. بر اساس توصیف نامه UPOV، عادت رشد درختان رقم شابلون نیمه افراشته و ارقام شایرو، ماریانا اینرا و گوجه سیف دیررس افرا أکثراین پژوهش به منظور ارزیابی خصوصیات مورفولوژی و پومولوژی چهار رقم آلوی ژاپنی (P. salicina Lindl.) و گوجه (P. cerasifera Ehrh.) در سال ١٣٩9 در کرج انجام شد. بر اساس توصیف نامه UPOV، عادت رشد درختان رقم شابلون نیمه افراشته و ارقام شایرو، ماریانا اینرا و گوجه سیف دیررس افراشته بود. همچنین رقم شابلون میوههای پهن و سه رقم دیگر میوههای گرد داشتند. رنگ روی میوه از زرد-نارنجی (شایرو) تا قرمز (سیف دیررس) متغیر بوده و رنگ گوشت میوه زرد (شایرو و شابلون) یا نارنجی (ماریانا اینرا و سیف دیررس) بود. نتایج پومولوژی نشان داد ارقام شایرو و ماریانا اینرا به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد (8/39 و 6/18 کیلوگرم/درخت) و تعداد میوه (9/1617 و 4/598 میوه/درخت) را دارا بودند. شابلون و ماریانا اینرا بالاترین وزن میوه (به ترتیب 2/32 و 0/31 گرم) و ماریانا اینرا بیشترین طول میوه (1/37 میلیمتر) را داشتند، در حالیکه کمترین مقادیر این صفات مربوط به سیف دیررس بود. بیشترین مواد جامد محلول کل نیز با سیف دیررس (9/17 درصد) به دست آمد. عملکرد درخت با تعداد میوه/درخت و اسیدیته کل همبستگی مثبت و با مواد جامد محلول کل و شاخص طعم همبستگی منفی معنیداری داشت. وزن و طول میوه نیز با ابعاد برگ همبستگی مثبت و با تعداد میوه/درخت و مواد جامد محلول کل همبستگی منفی معنیداری نشان داد. بطورکلی، هر کدام از ارقام از نظر برخی ویژگیها از یکدیگر متمایز بوده و میتوانند جهت مصارف تازه خوری (ماریانا اینرا)، آبگیری (شایرو) و یا خشکباری (سیف دیررس) مورد استفاده قرار گیرند. تفاصيل المقالة -
المقاله
6 - تأثیر اکسینهای IAA، IBA و NAA بر ریشهزایی درون شیشهای پایههای M.9 و M.26 سیبفصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران , العدد 4 , السنة 12 , زمستان 1396به منظور تعیین اثر سه اکسین IAA، IBA و NAA بصورت جداگانه و ترکیبی بر ریشهزایی درون شیشهای پایههای M.9 و M.26 سیب (Malus pumila Mill.)، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 16 تکرار به اجرا در آمد. ریشهزایی در دو مرحله انجام گرفته و در مرحله اول شاخسارههای M.9 و M.2 أکثربه منظور تعیین اثر سه اکسین IAA، IBA و NAA بصورت جداگانه و ترکیبی بر ریشهزایی درون شیشهای پایههای M.9 و M.26 سیب (Malus pumila Mill.)، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 16 تکرار به اجرا در آمد. ریشهزایی در دو مرحله انجام گرفته و در مرحله اول شاخسارههای M.9 و M.26 به ترتیب به مدت 4 و 7 روز در محیط کشت MS تغییر یافته حاوی هورمون و در تاریکی نگهداری شدند و سپس به محیطی مشابه قبل، اما بدون هورمون و در روشنایی انتقال یافتند. نتایج نشان داد که در تیمارهای 3 میلیگرم در لیتر IAA، 5/0 + 5/0 و 1 + 5/1 میلیگرم در لیتر IAA+IBA و 5/0 + 5/2 میلیگرم در لیتر IAA+NAA تمامی شاخسارههای M.9 و 3 میلیگرم در لیتر IAA، کلیه شاخسارههای M.26 ریشهدار شدند. بالاترین تعداد ریشه در شاخسارههای ریشهدار شده با 5/0 + 5/0 میلیگرم در لیتر IAA+IBA برای پایه M.9 و 1/0 میلیگرم در لیتر NAA برای پایه M.26 بدست آمد. شاخسارهها پس از ریشهدار شدن به بستر کشت پیت منتقل و بتدریج با شرایط محیط بیرون سازگار شدند. درصد زندهمانی گیاهچهها پس از یک ماه، 8/92 و 1/88 درصد بترتیب برای M.9 و M.26 بود. تفاصيل المقالة -
المقاله
7 - تنوع فیتوشیمیایی اسانس بذر چند جمعیت شاهی (Lepidium sativum L.) در رویشگاههای مختلف ایراناکوفیتوشیمی گیاهان دارویی , العدد 1 , السنة 12 , بهار 1403جنس Lepidium از تیره کلم سانان دارای 16 گونه در ایران می باشد و معروفترین گونه آن شاهی یا ترتیزک (L. sativum) است که به عنوان سبزی یا گیاه دارویی مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از این مطالعه بررسی کمّی و کیفی اسانس بذر هفت جمعیت شاهی جمع آوری شده از مناطق مختلف اقلیمی ا أکثرجنس Lepidium از تیره کلم سانان دارای 16 گونه در ایران می باشد و معروفترین گونه آن شاهی یا ترتیزک (L. sativum) است که به عنوان سبزی یا گیاه دارویی مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از این مطالعه بررسی کمّی و کیفی اسانس بذر هفت جمعیت شاهی جمع آوری شده از مناطق مختلف اقلیمی ایران است. اسانس گیری به روش تقطیر با آب و طرح کلونجر انجام شد و برای شناسایی و تعیین درصد کمّی ترکیب های اسانس از دستگاه گاز کروماتوگرافی-طیف سنج جرمی (GC-MS) استفاده گردید. اصلی ترین ترکیب های تشکیل دهنده اسانس بذرها، منوترپن های 8،1-سینئول (5/44 درصد)، آلفا-ترپینیل استات (9/13 درصد) و آلفا-پینن (7/7 درصد) بودند. جمعیتهای کرج، کرمان و قزوین به ترتیب بیشترین مقادیر 8،1-سینئول، آلفا-ترپینیل استات و آلفا-پینن را به خود اختصاص دادند. نتایج تجزیه خوشه ای بر اساس ترکیبات شیمیایی اسانس بذر شاهی به روش نزدیک ترین همسایه نشان داد که هفت جمعیت مورد مطالعه در دو گروه قرار گرفتند که این گروه بندی با مختصات جغرافیایی مناطق مطابقت نداشت. در گروه اول جمعیت های کرمان، قزوین، شهریار و تبریز و در گروه دوم جمعیت های شیراز، همدان و کرج که بیشترین میزان 8،1-سینئول و کمترین مقادیر آلفا-ترپینیل استات و 10،7-هگزا دکا دی انوئیک اسید، متیل استر را داشتند قرار گرفتند. بر اساس نتایج نمودار بای-پلات تجزیه به مولفههای اصلی، جمعیت کرج که دارای کمترین مقادیر مولفههای اول و دوم بود در گروهی متمایز قرار گرفت. بین ترکیب های اصلی اسانس با مختصات جغرافیایی و شرایط آب و هوایی محل جمع آوری همبستگی معنی داری مشاهده نشد. تفاصيل المقالة -
المقاله
8 - Phenolic compounds and antioxidant activity in seven populations of Lepidium sativum L. Leavesjournal of Medicinal Herbs (journal of herbal drugs) , العدد 2 , السنة 14 , بهار 2023Background & Aim: Garden cress (Lepidium sativum L.) is anannual herbaceous species native to Egypt and south west Asia. The leaves of L. sativum possesse various medicinal properties. This study was conducted to evaluate the diversity of phytochemical constituents أکثرBackground & Aim: Garden cress (Lepidium sativum L.) is anannual herbaceous species native to Egypt and south west Asia. The leaves of L. sativum possesse various medicinal properties. This study was conducted to evaluate the diversity of phytochemical constituents of seven populations of L. Sativum from Iran.Experimental: The crude extracts of L. sativum populations leaves were obtained with methanol and were evaluated for the total phenol content, total flavonoid content, antioxidant activity using DPPH radical scavenging assay, and phenolic compounds by HPLC analysis.Results: The total phenolic content ranged from 1.25 to 2.36 mg GAE/g extract and the total flavonoid content was 0.74- 1.61 mg QE/g extract. Chlorogenic acid was the most abundant phenolic acid, followed by ferulic and caffeic acids. The content of kaempferol flavonoid was also 5.2-fold of quercetin. Leaf extracts of Tabriz and Kerman populations exhibited higher yields of phenolic constituents and antioxidant activity. The total phenolic content was positively correlated to total flavonoid content and phenolic acids (except caffeic acid) and negatively correlated to DPPH free radical scavenging activity (IC50). A negative correlation was found among total flavonoid content, caffeic acid, p-coumaric acid and ferulic acid with precipitation and relative humidity.Recommended applications/industries: Our research is the first report to study the phytochemical profiles and antioxidant activity in different Iranian populations of L. sativum leaves for their health benefit. تفاصيل المقالة -
المقاله
9 - Morpho-phytochemical attributes of Echinacea purpurea (L.) Moench exposed to salicylic acid and citric acidIranian Journal of Plant Physiology , العدد 4 , السنة 12 , تابستان 2022The morpho-phytochemical responses of purple coneflower (Echinacea purpurea (L.) Moench) to foliar application of salicylic acid (SA) and citric acid (CA) at 0, 1, 5 and 10 mM (in four-leaves stage and two weeks later) were determined in a field experiment. The results أکثرThe morpho-phytochemical responses of purple coneflower (Echinacea purpurea (L.) Moench) to foliar application of salicylic acid (SA) and citric acid (CA) at 0, 1, 5 and 10 mM (in four-leaves stage and two weeks later) were determined in a field experiment. The results indicated that elevated levels of SA and CA induce plant growth and biomass, including plant height, number of branches, leaves and flowers, fresh and dry weight of aerial parts and SPAD value. The highest flower number, flower yield/plant, shoot fresh and dry weight were obtained by 10 mM SA combined with 5 or 10 mM CA. DPPH radical scavenging activity increased about 1.9 fold with 5 or 10 mM SA combined with 10 mM CA. HPLC analysis revealed that SA and CA enhanced phenolic acids (cynaric acid, chichoric acid, echinacoside, chlorogenic acid and caftaric acid) production in plants. There was a significant positive correlation between number and yield of flowers with all morpho-phytochemical attributes except root weight. The data suggested that combination of SA and CA especially at 5 and 10 mM may have higher capacity to improve morpho-physiological traits and phenolic contents of E. purpurea. تفاصيل المقالة -
المقاله
10 - بهینهسازی تکثیر درون شیشهای عناب (Ziziphus jujuba) رقم Tian-yuzaoزراعت و اصلاح نباتات , العدد 5 , السنة 13 , زمستان 1396چکیده درخت عناب یکی از مهمترین گیاهان دارویی بهشمار میرود. نرخ تکثیر این گیاه با استفاده از بذر و پاجوش پایین میباشد، به همین خاطر با بهکارگیری تکنیک ریزازدیادی میتوان میزان تکثیر آن را به مقدار قابل ملاحظهای افزایش داد. بهمنظور مطالعه تاثیر محیط کشت و تنظیمکنن أکثرچکیده درخت عناب یکی از مهمترین گیاهان دارویی بهشمار میرود. نرخ تکثیر این گیاه با استفاده از بذر و پاجوش پایین میباشد، به همین خاطر با بهکارگیری تکنیک ریزازدیادی میتوان میزان تکثیر آن را به مقدار قابل ملاحظهای افزایش داد. بهمنظور مطالعه تاثیر محیط کشت و تنظیمکننده-های رشد بر پرآوری و ریشهزایی عناب رقم Tian-yuzao، این آزمایش بهصورت آزمون فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار اجرا گردید. جهت پرآوری از محیطهای پایه کشت MS و WPM با سطوح 0، 1/0، 5/0، 1 و 2 میلیگرم در لیتر بنزیل آدنین (BA) و برای ریشهزایی نیز از محیطهای کشت نامبرده حاوی ایندول بوتریک اسید (IBA) در چهار سطح 0، 1، 5 و 10 میلیگرم در لیتر استفاده شد. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس، تفاوت معنیداری بین دو محیط MS و WPM برای صفات پرآوری و ریشه زایی مشاهده نشد. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین درصد شاخهزایی (76-73 درصد) و تعداد شاخساره (1/3-3 عدد) در محیطهای کشت حاوی 1 و 2 میلیگرم در لیتر BA بدست آمد، اما بیشترین طول شاخساره (74 میلیمتر)، وزن تر (296 میلیگرم) و وزن خشک (44 میلیگرم) در تیمار 1 میلیگرم در لیتر مشاهده شد. درصد ریشهزایی، تعداد ریشه و میانگین طول ریشههای تمامی محیطهای حاوی IBA با هم اختلاف معنیداری نشان ندادند اما نسبت به شاهد افزایش معنیداری داشتند. نتایج سازگاری نشان داد که 2/87 درصد گیاهچهها در بستر رس: پیت: ورمیکولیت: پرلیت (1:1:1:1) زنده ماندند. تفاصيل المقالة