چکیدهدر عرفان اسلامی، به فضای مثالی که در حقیقت فضایی بین روح و مادّه است؛ فضای میانی و یا فضای خیالی می گویند که در اصل مظهر ضرورت پذیری تجلّیّات غیبی بر عارف و محلّ تجمیع اضداد به صورت طرح های صوری است. شریعت اسلام، عالم برزخ را به عالم خیال تعبیر می کند. عالم خیال هیچ رابطه ای با قوّة تخیّل آدمی ندارد و در جایگاهی فراتر از عقل قرار گرفته است. وهم یا به تعبیری خیال واهی، اغلب با رؤیا می آمیزد و چه بسا هراس ها را برای عارف در فضاهای عرفانی برمی انگیزد. محصور شدن عارف در فضای انزوا و عزلت، تصویری است از دیالکتیک درون و برون او در رویارویی و بازنگری نفس و روح متحیّر خویش. این پژوهش داده های خود را از طریق مطالعة منابع کتابخانه ای و با استفاده از روش توصیفی، تحلیل کرده است. در هدف غایی این جستار، تحلیل تا جایی پیش می رود تا ثابت کند که خیال مرز بین توهّم و واقعیّت است. رؤیاها، عارف متوهّم را در بر می گیرد و بازتاب این صور معلّقه و موهوم در فضای انزوا که از طریق عالم خیال در روح و ذهن عارف نقش می بندد؛ می تواند معیار خلق آثار عرفانی باشد. تفاصيل المقالة