سابقه و هدف: باکتری‌های ریزوبیوم مهم‌ترین میکروارگانیسم‌های موجود در خاک هستند که نسبت به سایر میکروب‌زیاگان خاک نقش بیشتری را در تثبیت ازت دارند. هدف از این پژوهش، استفاده از ریزوبیوم بومی استان فارس و نقش کود اوره در بهره‌وری گیاه یونجه بود. مواد و روش‌ها: ابتدا ریزوبیوم بومی از گرهک‌های یونجه با استفاده از محیط YMA حاوی قرمز کنگو، جداسازی و با استفاده از رنگ‌آمیزی و تست‌های بیوشیمیایی تعیین هویت گردیدند. این پژوهش به صورت تصادفی و درنظر گرفتن فاکتور اول شامل: نوع کود، بدون اوره، 100 میلی‌گرم در کیلو گرم کود اوره، 200 میلی‌گرم در کیلوگرم کود اوره، 1 درصد کود حیوانی، 3 درصد کود حیوانی و فاکتور دوم شامل: بدون باکتری، ریزوبیوم محلی، ریزوبیوم سوش استاندارد در شش تکرار در هوای آزاد انجام گردید. یافته‌ها: بیشترین رشد در گلدان‌هایی که با ریزوبیوم بومی تیمار شده مشاهده گردید. در مقایسه با کود اوره و کود حیوانی بهترین رشد در تیمار کود حیوانی 3 درصد و بیشترین ارتفاع گیاه در گلدان‌هایی با تیمار ریزوبیوم بومی دیده شد. همچنین بهترین تیمار استفاده از ریزوبیوم سوش محلی و کود حیوانی 3 درصد برای محصول‌دهی بیشتر بود. بیشترین گرهک‌های فعال در تثبیت ازت در گیاهانی با تیمار ریزوبیوم بومی مشاهده گردید. نتیجه گیری: در مقایسه بین ریزوبیوم بومی و سوش استاندارد و با توجه به آهکی بودن خاک‌های استان و آب و هوای گرم و خشک منطقه استفاده از ریزوبیوم بومی و کود حیوانی می‌تواند باعث بهره‌وری بیشتر و تثبیت ازت توسط گرهک‌های تولید شده برروی ریشه گیاه گردد. هم‌چنین می‌توان در تولید کود‌های بیولوژیک از ریزوبیوم‌های جداسازی شده از مناطق مختلف با هدف محصول دهی بیشتر استفاده نمود. استفاده از کود حیوانی به‌دلیل تجزیه طولانی مدت و فعال کردن دیگر باکتری‌های آزادزی تثبیت کننده ازت می‌تواند به رشد گیاه کمک شایانی نماید. تفاصيل المقالة