چکیده از آن جایی که یکی از ارکان اصلی توسعه توجه به برابری و عدالت در توزیع منابع بین بخش‌های مختلف جامعه می‌باشد لذا تمرکزگرایی و توزیع نامناسب امکانات و خدمات در مناطق مختلف همواره به عنوان یکی از آفات توسعه مطرح بوده است که نیاز به بررسی علمی دارد. در پژوهش حاضر هدف اصلی بررسی درجه توسعه یافتگی شهرستان‌های استان آذربایجان‌شرقی بود که برای دست‌یابی به این هدف 31 شاخص توسعه در سه دسته شاخص های اجتماعی-فرهنگی، بهداشت وسلامت و اقتصادی و زیربنایی در 20 شهرستان مورد بررسی قرار گرفتند. روش پژوهش در مطالعه حاضر طبقه‌بندی استان‌ها بر اساس مدل تاکسونومی عددی و تحلیل خوشه‌ای بوده و روش گردآوری اطلاعات اسنادی بوده است. نتایج پژوهش نشان داد شهرستان‌های تبریز، مرند و مراغه به ترتیب در رتبه‌های بالای توسعه یافتگی قرار دارند و شهرستان‌های خدافرین و چاراویماق در رتبه‌های آخر قرار دارند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد میزان توسعه یافتگی در قسمت غربی استان نسبت به نواحی شرقی بیشتر بوده است و سطح توسعه یافتگی در ارتباط با فاصله از مرکز، دسترسی به خطوط حمل ونقل ریلی وجاده‌ای بوده است. Manuscript profile

توسعه و توسعه نیافتگی از مباحث مهم علمی و سیاست گذاری های دولتی است که معیارها و عوامل مختلفی می تواند توسعه یک جامعه یا منطقه را تحت تاثیر خود قرار دهد. در ادبیات توسعه هدف اصلی توسعه ایجاد برابری پایدار و عدالت اجتماعی در کنار رشد اقتصادی می باشد. بنابراین بهترین مفهوم توسعه، رشد اقتصادی توام با عدالت اجتماعی است و وجود نابرابری و ابعاد آن از نشانه های مهم توسعه نیافتگی است. در این تحقیق با استفاده از نظریات نهادگرایی اقتصادی عوامل توسعه و توسعه نیافتگی مورد چالش قرار می گیرد. اهداف این پژوهش عباتند از:- مدل سازی و تدوین نظریه منسجم در خصوص عوامل نهادی در توسعه اقتصادی استان آذربایجان شرقی.- نقش نهادهای اقتصادی در توسعه اقتصادی شهرستان توسعه یافته در مقایسه با شهرستان توسعه نیافته از منظر روش نظریه داده بنیاد.روش پژوهش در مطالعه حاضر به صورت روش داده بنیاد بوده که عوامل نهادی توسعه و توسعه نیافتگی از طریق خبرگان محلی و کارشناسان ارشد و مدیران برنامه ریزی استان مصاحبه عمیق نیمه ساختارمند به عمل آمد و در نهایت به مدل های پارادایمی و مدل نظری در سطح استان دست یافتیم.نتایج روش نظریه داده بنیاد نشان داد عواملی از قبیل فقدان انگیزه توسعه، فقدان اعتماد، دخالت گری دولت، بوروکراسی زاید، فساد اداری، عدم شفافیت، عدم حمایت نهادهای بین المللی، فقدان نظارت، تعارض دولت و حاکمیت از جمله عوامل نهادی توسعه در شهرستان های استان آذربایجان شرقی محسوب می شود. Manuscript profile