Comparative Literature Studies
,
Issue4,Year,
Winter
2015
از جمله مفاهیم بازتابیافته در ادبیات ـ بهخصوص شعرـ پدیده نارسیسیزم یا همان خودشیفتگی است که علیرغم انعکاس این زاده احساسات مشترک انسانی در آثار و اشعار اکثر قریب به اتفاق شاعران، شاهد بازتاب چنین پدیده روانشناسانهای به صورتی گستردهتر و قابل تأملتر در اشعار برخی ا More
از جمله مفاهیم بازتابیافته در ادبیات ـ بهخصوص شعرـ پدیده نارسیسیزم یا همان خودشیفتگی است که علیرغم انعکاس این زاده احساسات مشترک انسانی در آثار و اشعار اکثر قریب به اتفاق شاعران، شاهد بازتاب چنین پدیده روانشناسانهای به صورتی گستردهتر و قابل تأملتر در اشعار برخی از شعرا از جمله خاقانی و بشار بن برد هستیم که خودستایی را به گونهای گسترده، هنرمندانه و هدفمند در اشعار خویش جای دادهاند و شخصیت حقیقی و هنری خود را ستودهاند. در این پژوهش چیستی و چرایی خودستایی در اشعار این دو شاعر نامی ادب عربی و فارسی و وجوه اشتراک و افتراق مشرب فکری آنان بررسی و تحلیل شده، و از این رهگذر، ارزشهای حاکم بر فرهنگ ایرانی و عربی که در ظهور و بروز این گونه اشعار مؤثر بوده مورد توجه قرار گرفته است.
Manuscript profile
تسیطر علی روایة تحت شمس الضحی الخریطة الفکریة والرمزیة للواقع الفلسطینی، وإن الشخصیة تمثل صوتاً یعبر الکاتب من خلاله عن أفکاره وإیدیولوجیته. تتسم شخصیات هذه الروایة بالعمق والرمز، حیث نجد فیها شخصیات یرمز بها الکاتب إلی المقاومة والمناضلة من أجل حریة الوطن والمجاهدة ضد More
تسیطر علی روایة تحت شمس الضحی الخریطة الفکریة والرمزیة للواقع الفلسطینی، وإن الشخصیة تمثل صوتاً یعبر الکاتب من خلاله عن أفکاره وإیدیولوجیته. تتسم شخصیات هذه الروایة بالعمق والرمز، حیث نجد فیها شخصیات یرمز بها الکاتب إلی المقاومة والمناضلة من أجل حریة الوطن والمجاهدة ضد العدو الإسرائیلی، ویثیر الحب والفرح وقوة الأمل والنخوة القومیة والغیرة الدینیة لتحمیس الإنسان الفلسطینی للدفاع عن وطنه. وفی رأیه أن الاحتلال لا یقتصر علی من یرید القضاء علی الأبطال الذین یضحّون بأنفسهم فی سبیل الوطن، وإنما الذین یحاولون استغلال هذه الأبطال ومن ثم القضاء علیهم لینالوا رغائبهم وأهدافهم هم المحتلون أیضا. یرمی هذا البحث إلی تحلیل الشخصیة فی روایة تحت شمس الضحی ووصف أبعادها الجسمانیة والنفسانیة معتمدا علی المنهج الوصفی- التحلیلی.
Manuscript profile
Rays of Criticism in Arabic and Persian
,
Issue5,Year,
Winter
2020
علم دراسات الصورة (Image Studies) أو الصورولوجیا أو علم الصور (Imagologie) یبیّن لنا جانبا هامّا من وظیفة الأدب المقارن(أو النقد المقارن بالواقع) فی المدرسة الفرنسیة حیث یتطرق إلى دراسة صورة "الأنا" و"الآخر" فی النصوص الأدبیة. صورة الآخر کمرآة یرى الأنا نفسه فیها من جان More
علم دراسات الصورة (Image Studies) أو الصورولوجیا أو علم الصور (Imagologie) یبیّن لنا جانبا هامّا من وظیفة الأدب المقارن(أو النقد المقارن بالواقع) فی المدرسة الفرنسیة حیث یتطرق إلى دراسة صورة "الأنا" و"الآخر" فی النصوص الأدبیة. صورة الآخر کمرآة یرى الأنا نفسه فیها من جانب ویرى الآخر معاملة الأنا ومواجهته معه من جانب آخر. دون جوان (Don Juan) شخصیة أسطوریة إسبانیة تُعرف بزیر النساء أو مغوی النساء أو صریع الغوانی فی الثقافة الإسبانیة خاصة وفی الثقافة الأروبیة أو العالمیة عامّة. لدون جوان علاقات مع مختلف النساء ولایزال یبحث عن امرأة أخرى جدیدة ویترک القدیمة تماما. للشاعرین سمیح القاسم وعبدالله بَشیو، باعتبارهما فحول أدب المقاومة فی الأدبین العربی والکردی، قصیدتان موجّهتان إلى دون جوان وهما یوظفان صورته السلبیة فی مجال أدب المقاومة توظیفا جدیدا لیظهرا مدى التزامهما بهذا النوع من الأدب ویُثریا المعانی الشعریة لدیهما. تبحث هذه المقالة عن کیفیة الرؤیة لصورة الآخر الأسطوری الإسبانی وتوظیفها فی شعر الأنا العربی والکردی بالاعتماد على المنهج الوصفی التحلیلی وعلى ضوء الأدب المقارن الأمریکی. توصلت الدراسة إلى أن رؤیة سمیح القاسم فی صورة دون جوان تسامحیة على الإطلاق، لکن رؤیة عبدالله بَشیو تسامحیة أولاً ثم تتغیر وتَصیر تشویهیة سلبیة انتهاءاً، والأنا حقیقیة فی هاتین القصیدتین لکن الآخر أسطوری یعنی أن الآخر صورة من صورة الآخر الأصلی البدائی.
Manuscript profile
Rays of Criticism in Arabic and Persian
,
Issue5,Year,
Summer
2015
یعتبر أدب المقاومة أدب الوعی والحثّ علی تجاوز الأزمات الشعبیة والحروب والقهر ویحاول لاستنهاض الهمم للجهاد والوعی بالذّات والهویّة ویتناول موضوعات البطولة فی مواجهة العدوان والظلم والاحتلال. تختلف آلیات المقاومة فی العصور المختلفة عند الأدباء فمنهم من یتّخذ القصة أو الرو More
یعتبر أدب المقاومة أدب الوعی والحثّ علی تجاوز الأزمات الشعبیة والحروب والقهر ویحاول لاستنهاض الهمم للجهاد والوعی بالذّات والهویّة ویتناول موضوعات البطولة فی مواجهة العدوان والظلم والاحتلال. تختلف آلیات المقاومة فی العصور المختلفة عند الأدباء فمنهم من یتّخذ القصة أو الروایة أداة للدعوة إلی المقاومة ومنهم من یتّخذ الشعر وسیلة للحثّ علی الدفاع. ولما کان الشعر أکثر انتشارا وتأثیرا فی إثارة الهمم نلاحظ أنّه قد شغل حیّزا واسعا فی موسوعة أدب المقاومة. کان للغزو الصلیبی أثره الواسع فی الحیاة الاجتماعیّة ومنه فی الشعر حیث بدأ نفر غیر قلیل من الشعراء یجرّدون لسانهم للذود عن حمی الإسلام وتحمیس الحکام وجندهم لمواجهة العدوان الصلیبی. من الشعراء الذین برزوا فی بدء هذا الغزو وحملوا سلاح الشعر ضد العدو الصلیبی هو ابن القیسرانی(478-548ق) الذی عمل علی بعث الحمیة فی قلوب المسلمین وسلاطینهم خاصة نور الدین الزنکی لاستعادة بلاد المسلمین. ومن أهمّ مظاهر المقاومة فی شعره الدعوة إلی النضال والتحریض علی مواصلة الجهاد وتمجید الأبطال وتصویر ظلم المعتدین. تبدو هذه العناصر فی تضاعیف قصائده فی مختلف الأغراض الشعریة کالمدح والهجو ووصف المعارک. اعتمدنا فی هذه الدراسة علی المنهج الوصفی- التحلیلی وهدفنا إلی إبراز مظاهر المقاومة و بیان خصائصها لدی ابن القیسرانی و ذکر المعانی التی اعتمد علیها الشاعر لإذکاء روح الجهاد و المقاومة فی صفوف المسلمین و خلصنا إلی أن الشاعر استوحی من الدین والوطن باعتبارهما الباعثین الأساسین لرفع المعنویّات وإثارة النخوة الدینیّة والغیرة القومیّة لدی المسلمین واستدعی رموزا تراثیة لیحمّس الجنود المسلمین ویحرّضهم علی الدفاع عن حیاض الدولة الإسلامیة وحدودها.
Manuscript profile
Rays of Criticism in Arabic and Persian
,
Issue4,Year,
Summer
2012
قد أولی أهل الأندلس بالثقافة الإسلامیة واللغة العربیة اهتماما بالغا وعملوا علی نشرهما، فازدهرت اللغة والأدب فی الأندلس؛ فمن ثم یعدّ التراث الأدبی واللغوی العظیم الذی خلفه لنا الأندلسیون من نتاج ذلک الاهتمام.
من کبار الأدباء الذین أسهموا فی ترسیخ الثقافة الإسلامیة والأد More
قد أولی أهل الأندلس بالثقافة الإسلامیة واللغة العربیة اهتماما بالغا وعملوا علی نشرهما، فازدهرت اللغة والأدب فی الأندلس؛ فمن ثم یعدّ التراث الأدبی واللغوی العظیم الذی خلفه لنا الأندلسیون من نتاج ذلک الاهتمام.
من کبار الأدباء الذین أسهموا فی ترسیخ الثقافة الإسلامیة والأدب العربی فی الأندلس هو أبوعلی القالی الذی عمل علی تأسیس المذهب الأدبی وتعلیم أبناء الخلیفة الأمویة وجمع الکتب ونقل أهم المصادر العربیة إلی الأندلس. ویعتبر القالی رائد کتابة المعجم الأدبی فی الأندلس وإماما فی اللغة وعلوم الأدب، وقد قاد فی الأندلس حرکة لغویة ضخمة بمؤلفاته اللغویة بحیث تخرج علیه نفر غیر قلیل من اللغویین، ولقیت مؤلفاته صدی واسعا فی الشرق الإسلامی وغربه.
Manuscript profile
انسان کامل از جمله موضوعاتی است که اهل عرفان مطرح نمودهاند و مفاد آن تجلی صفات کمالی خداوند در انسان است. برترین نمونهای که برای این موضوع معرفی میشود وجود مقدس نبیّ اکرم(ص) است که آینۀ صفات خدایی است؛ این مفهوم نزد عرفا، به حقیقت محمدیّه معروف است. ابن جابر اندلسی ا More
انسان کامل از جمله موضوعاتی است که اهل عرفان مطرح نمودهاند و مفاد آن تجلی صفات کمالی خداوند در انسان است. برترین نمونهای که برای این موضوع معرفی میشود وجود مقدس نبیّ اکرم(ص) است که آینۀ صفات خدایی است؛ این مفهوم نزد عرفا، به حقیقت محمدیّه معروف است. ابن جابر اندلسی از جمله شاعرانی است که دیوان خود را با مدایح نبوی آراسته و در آن دیدگاههای عرفانیخود را بیان داشته که از جملۀ این مضامین و معانی عرفانی مقولۀ انسان کامل و حقیقت محمدیّه است که نمود بارزی در اشعار او یافته است. پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوا به بررسی سرودههای عرفانی ابن جابر پرداخته و محورهای مختلف مرتبط با انسان کامل و حقیقت محمدیّه را در اشعار او بررسی و تحلیل نموده است. برآیند پژوهش نشان میدهد که پیامبر از منظر ابن جابر حقیقتی است ورای صورت خود در زمان و مکان خاص، و به نوعی دارای هستی جهانی، ازلی و ابدی است و با ذات مقدّس حق نسبتی خاص دارد. او نبی اکرم(ص) را اولین مخلوق خداوند و سرچشمۀ نور و هدایت معرفی میکند و به تبیین اختصاصات و برتری ایشان بر سایر انبیا میپردازد و قضیۀ معراج یا راه رفتن پیامبر در هوا را از جمله مقامات منحصر به فرد ایشان معرفیمیکند.
Manuscript profile
عرفان و ادبیات عرفانی در اندلس اسلامی گسترش فوق العاده ای داشت و شاعران و نویسندگان بسیاری در اندلس پدیدار شدند و آثاری در زمینۀ تصوّف به جای گذاشتند که معمولاً با نوآوری هایی در صورت و معنا همراه بوده است. بررسی تصوّف اسلامی در اندلس ما را با نحله های مهم فکری ای More
عرفان و ادبیات عرفانی در اندلس اسلامی گسترش فوق العاده ای داشت و شاعران و نویسندگان بسیاری در اندلس پدیدار شدند و آثاری در زمینۀ تصوّف به جای گذاشتند که معمولاً با نوآوری هایی در صورت و معنا همراه بوده است. بررسی تصوّف اسلامی در اندلس ما را با نحله های مهم فکری ای آشنا می کند که برای فهم تصوّف اسلامی بسیار کارساز است. از میان شاخه های ادبیّات عرفانی در اندلس، شعر رشد قابل ملاحظهای داشت و شاعران پرشماری پدید آمدند که بیشتر آنان در ایران ناشناخته ماندهاند. از آن جمله است شاعر و عارف بزرگ سدۀ ششم، ابو مدین مغربی که اشعار نغز و شیوایی در مضامین بلند عرفانی و آموزه های عرفان نظری و عملی سروده است. در این پژوهش می کوشیم بارزترین مضامین عرفانی اشعار این شاعر عارف را با روش توصیفی - تحلیلی مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.
Manuscript profile
یکی از ارزشمندترین سرمایههای ادبی، میراث مکتوب عرفا است. اغلب عرفا علاوه بر غور در معانی صوفیانه و اشتغال به سیر و سلوک عملی، در علوم دینی و همچنین در عرصهی ادبیات و شعر نیز دستی داشتهاند. آثار عرفانی گاه زبانی پالوده و گاه زبانی پیچیده و دشوار دارند؛ از این رو علاوه More
یکی از ارزشمندترین سرمایههای ادبی، میراث مکتوب عرفا است. اغلب عرفا علاوه بر غور در معانی صوفیانه و اشتغال به سیر و سلوک عملی، در علوم دینی و همچنین در عرصهی ادبیات و شعر نیز دستی داشتهاند. آثار عرفانی گاه زبانی پالوده و گاه زبانی پیچیده و دشوار دارند؛ از این رو علاوه بر تحلیل مضامین و شرح نکات عرفانی و لطایف معنوی مندرج در آن ها، بررسی این آثار از لحاظ سبکشناسی و زیباییشناسی بسیار مهم و حائز اهمیت است. ابن عربی عارف و شاعر بزرگ سده ششم هجری آثار بسیاری از خود بر جای گذاشته است. یکی از آثار برجسته این عارف بزرگ، موشّحاتی است که شاعر اندیشههای صوفیانه خود را در آن گنجانده است. موشّحات از لحاظ زبان و ساختار پدیدهای نو ظهور بود که در پی عواملی همچون رواج محافل موسیقی وآشنایی ادبای عرب با قالبهای شعری نو در پی آمیزش آن ها با بومیان اندلس، پدیدار گشت. از آن جا که موشّحات ابن عربی دارای ویژگیهای سبکی و ادبی متمایز از قصاید کلاسیک عربی است پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی به بررسی سبکشناختی یکی از موشّحات او در دو لایه زبانی و ادبی پرداخته است
Manuscript profile
وحدت وجود یکی از مفاهیم کلیدی در عرفان و تصوف اسلامی است و همواره بخشی از نظرات و آراء عرفا را به خود اختصاص داده است. عقیدۀ وحدت وجود قائل به آن است که وجود حقیقی تنها از آن خداوند است و سایر کائنات و موجودات جلوهای از وجود باریتعالی هستند. این رویکرد عرفانی در ادبیا More
وحدت وجود یکی از مفاهیم کلیدی در عرفان و تصوف اسلامی است و همواره بخشی از نظرات و آراء عرفا را به خود اختصاص داده است. عقیدۀ وحدت وجود قائل به آن است که وجود حقیقی تنها از آن خداوند است و سایر کائنات و موجودات جلوهای از وجود باریتعالی هستند. این رویکرد عرفانی در ادبیات عربی بازتاب گستردهای یافته و شاعران عارف مسلک آن را به گونههای مختلف در شعر خود بیان داشتهاند. از جملۀ از این شاعران عبدالغنی نابلسی عارف، شاعر و نویسندۀ دورۀ عثمانی است که موضوع وحدت وجود در شعر او جایگاه ویژهای داردو بنمایۀ اصلی سرودههای او در دیوان موسوم به «دیوان الحقائق و مجموع الرقائق» را تشکیل میدهد. پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوا، به بررسی جنبههای مختلف مضمون وحدت وجود در شعر عبدالغنی نابلسی پرداخته است. برآیند پژوهش نشان میدهد که وحدت وجود در شعر نابلسی دارای سه لایۀ اصلی است؛ تجلی ذات خداوندی در مظاهر هستی، یگانگی روح انسان با روح خداوندی و به تعبیری دیگر فنای فیالله، و لایۀ سوم شامل استدلال ها و تمثیلهایی است که شاعر در دفاع از این عقیده بیان نموده است.
Manuscript profile
شیخ بهایی از دانشمندان بزرگ عصر صفوی است که در زمینههایمختلف علمی صاحب نظر بوده است. یکی از جنبههای شخصیتی او که در شعرش متجلّی شده سلوک و گرایش عرفانی اوست. شیخ بهایی اندیشه های عرفانی خود را از منابع اصیل آن یعنی قرآن، احادیث نبوی(ص) و اهل بیت(ع) دریافت کرده است؛ که More
شیخ بهایی از دانشمندان بزرگ عصر صفوی است که در زمینههایمختلف علمی صاحب نظر بوده است. یکی از جنبههای شخصیتی او که در شعرش متجلّی شده سلوک و گرایش عرفانی اوست. شیخ بهایی اندیشه های عرفانی خود را از منابع اصیل آن یعنی قرآن، احادیث نبوی(ص) و اهل بیت(ع) دریافت کرده است؛ که در این میان انس ایشان با صحیفۀ سجادیه و آشنایی با آثار عرفای ایرانی نقش به سزایی در شکلگیری اندیشه های عرفانی او داشته است. جستار پیش رو با هدف شناخت بن مایه های عرفانی در اندیشۀ شیخ بهایی و با روش تحلیل محتوا بخشی، سروده های عربی او را مورد نقد و تحلیل قرار داده است. یافتههای پژوهش نشان می دهد که مضامین عرفانی در اشعار عربی شیخ بهایی شامل طیف وسیعی از معانی میشود که مهم ترین آنها محبت و عشق، ریاستیزی، شراب روحانی، وصال، شهود عرفانی و سماع است. بنمایۀ اشعار عرفانی او را میتوان در عشق و تزکیۀ نفس خلاصه کرد که منجر به کسب علم شهودی و حضوری میشود و او را از مدرسه و جلسات درس بینیاز میسازد.
Manuscript profile
journal of literary criticism and stylistics research
,
Issue5,Year,
Winter
2018
ابوالعلاء معری در میان شاعران دورههای مختلف ادبیات عربی جایگاه ویژهای دارد. او در دورۀ شکوفایی علمی و ادبی میزیست و عصر او شاهد بروز و ظهور بزرگانی همچون متنبی و شریف رضی بود. بیشک شاعری که توانسته در میان چنین شاعرانی رخ بنماید در خور این است که شعر او مورد ن More
ابوالعلاء معری در میان شاعران دورههای مختلف ادبیات عربی جایگاه ویژهای دارد. او در دورۀ شکوفایی علمی و ادبی میزیست و عصر او شاهد بروز و ظهور بزرگانی همچون متنبی و شریف رضی بود. بیشک شاعری که توانسته در میان چنین شاعرانی رخ بنماید در خور این است که شعر او مورد نقد و بررسی قرار گیرد تا جلوههای زیبایی آن بازشناخته شود.پژوهش حاضر کوشیده با استفاده از ابزارهای زبانی و تکیه بر دانش زبانشناسی و نیز بهرهگیری از نظریات سبکشناسان معاصر، قصیدة لامیۀ معری در دیوان سقطالزند را با روش توصیفی- تحلیلی مورد واکاوی قرار دهد. برآیند پژوهش نشان میدهد که معری توانسته با بهکارگیری ظرفیتهای وسیع زبان عربی شعر خود را به لحاظ آوایی از حیث موسیقی خارجی، داخلی، کناری و معنوی غنی سازد. همچنین به لحاظ توجه به لایة نحوی، از ویژگیهای تعبیریِ جملات ماضی، مضارع، اسمیه و نیز جملات انشایی بهره گرفته و معانی مورد نظر خود را به نظم کشیده که در این میان جملة فعلیه جایگاه خاصی در مدایح وی داشته است. از نظر ادبی نیز معری توانسته با بهرهگیری از تشبیه و استعاره تصویرهای زیبایی ترسیم نماید که در این میان تشخیص در مدایح او از جایگاه ویژهای برخوردار است.
Manuscript profile
Comparative Literature Studies
,
Issue2,Year,
Spring
2024
بی¬تردید ارتباط بین ملت¬ها از جمله نیازهای بدیهی انسان و همواره مورد توجه او بوده است. پر واضح است که ساده¬ترین شیوه برای تعامل با دیگران و دستیابی به تجربه¬های آنان، پدیدۀ ترجمه است؛ اما نکتۀ قابل توجه در فرآیند ترجمه، تفاوت¬های فرهنگی بین ملت¬ها است که این موضوع، باعث More
بی¬تردید ارتباط بین ملت¬ها از جمله نیازهای بدیهی انسان و همواره مورد توجه او بوده است. پر واضح است که ساده¬ترین شیوه برای تعامل با دیگران و دستیابی به تجربه¬های آنان، پدیدۀ ترجمه است؛ اما نکتۀ قابل توجه در فرآیند ترجمه، تفاوت¬های فرهنگی بین ملت¬ها است که این موضوع، باعث ایجاد مشکل در برگردان عناصر فرهنگی شده است. جهت برون¬رفت از این معضل، ترجمه¬شناسان روش¬های متعددی پیشنهاد داده¬اند. از جمله آنها پیتر نیومارک از بنیانگذاران شاخص و سرشناس مطالعات ترجمه در دهه هشتاد سدۀ بیستم است. وی برای تسهیل فرآیند ترجمه، به¬ویژه ترجمۀ انگاره¬های فرهنگی مختص زبان مبدأ هجده شیوه پیشنهاد داده که با تکیه بر آنها می-توان روش برگردان و معادل¬یابی انگاره¬های فرهنگی را مورد ارزیابی و سنجش قرار داد. در پژوهش حاضر، که با شیوه توصیفی تحلیلی و تکیه بر مدل نیومارک سامان یافته است، به نقد و ارزیابی چهل و دو کنایه¬ در ترجمۀ عربی احمد موسی از رمان چشمهایش بزرگ علوی پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان داد که سی و هفت مورد از کنایه¬ها به شیوه تحتاللفظی ترجمه شده و چهار مورد با معادل کارکردی و یک مورد هم به شیوه بومی¬سازی برابریابی شده است. پرواضح است که ترجمۀ تحتاللفظی شیوه مناسبی برای برگردان تعابیر کنایی به شما نمی¬رود و بر این اساس ترجمۀ احمد موسی از خوانایی و سلاست قابل قبولی برخوردار نیست و در انتقال تعابیر و اصطلاحات فرهنگ¬بنیاد رمان، توفیق چندانی نداشته است.
Manuscript profile
Sanad
Sanad is a platform for managing Azad University publications