پیش از ظهور زرتشت، ایرانیان به دو گروه از خدایان (اهوراها و دیوها) اعتقاد داشتند. انتشار آموزه های زرتشت، عامل تقدس زدایی از دیوها در ایران است. اوسنه های عامیانه، گنجینه ای بسیار مهم در شناسایی ویژگی های فرهنگی و چگونگی تکوین بسیاری از باورها و نگرش ها در جوامع‌اند. هدف پژوهش حاضر، پاسخ به این پرسش است که آیا اوسنه های عامیانۀ گردآوری‌شده از خراسان ایران و کشورهای همزبان افغانستان و تاجیکستان می تواند نشان‌دهندۀ سیر تحول نگرش جامعۀ ایرانی نسبت به دیوها باشد؟ در برخی از اوسنه های عامیانه، دیوها دارای سجایای اخلاقی هستند؛ مثلاً شخصیتی قدرشناس دارند، به قهرمان داستان کمک می کنند، خوب و خوش‌اخلاق هستند و کارهای تخصصی انجام می دهند. در برخی از داستان های عامیانه، آدمیزاد به دیوها ظلم می کند و حتی آنان را بدون دلیل به قتل می رساند، در حالی که دیوها به کشتن آدمی رضایت نمی دهند. در بسیاری از داستان ها، تحت تأثیر اصلاحات دینی، نقش منفی به دیو نسبت داده شده، اما داستان هایی که در آن‌ها دیوها ایفا کنندۀ نقش مثبت هستند، نشان از پیروزی خاطرۀ پرستش دیوها بر آموزه های زرتشت دارد. Manuscript profile

در طول عمر زبان فارسی، از فارسی باستان گرفته تا فارسی دری، تبدیل حروف به یکدیگر بارها رخ داده است. یکی از این تغییرات تکاملی، تبدیل حرف ت به ذ و سپس به د است. به این ذال که مخصوص واژه های فارسی است، اصطلاحاً ذال معجمه یا ذال فارسی گفته می شود. برای تلفظ ذال و دال این قاعده وجود داشته که اگر ماقبل آن ساکن و غیر حرف علّه (واو، الف، ی) باشد، دال و در غیر این‌صورت ذال تلفظ می شده است. در این پژوهش نشان داده شده که ذال معجمه در واژه های فراوانی از گویش محله ناساگ گراش (و همچنین در گویش لمزانی) وجود دارد. علاوه بر آن نشان داده شد که اگرچه در اغلب موارد، ذال فارسی در میانه یا آخر واژه ها قرار گرفته و حرف ماقبل، دارای حرکت است، اما می توان واژه هایی یافت که ذال معجم پس از حرف ساکن قرار گرفته است. این یافته ها با قاعده‎ای که برای ذال معجمه بیان شد، همخوان نیست. Manuscript profile