نظامی گنجوی از شاعران بزرگ سدۀ ششم در حوزۀ ادبی آذربایجان است. خمسه یا پنج گنج مهم‎ترین آثار به جا مانده از اوست. در این میان مخزن‎الاسرار منظومه‎ای زاهدانه و شبه عارفانه است که ویژگی‎های منحصر به فردی دارد. یکی از مهم ترین نکات بارز و برجستۀ این کتاب تبیین جایگاه سخن و سخنوری به خصوص مرتبۀ شاعری در دیدگاه سراینده است. سخن‎سرای گنجه بر ارزش فوق‎العادۀ سخن و شعر تأکید ورزیده به حدّی که قطعه شعری با عنوان در فضیلت سخن و مرتبت سخنوری سروده و دیدگاه‎های خود را دربارۀ مقام و مرتبۀ سخن و جایگاه آن در نظام هستی بیان کرده است. سئوال پژوهش آن است که آیا دیدگاه نظامی دربارۀ سخنوری و شاعری با واقعیت منطبق بوده یا با اغراق شاعرانه بدان نگریسته و بر اساس تعصّب شاعری خویش بدان پرداخته است؟ در این مقاله اشعار آغاز مخزن‎الاسرار دربارۀ سخنوری و شاعری، مورد نقد و بررسی قرار گرفته و اندیشه‎های مختلف او همراه با تصاویر شاعرانه‎ای که از سخن ارائه داده مورد تجزیه و تحلیل واقع شده است تا خوانندگان محترم بتوانند درک بهتری از اندیشه‎های نظامی در این موضوع داشته باشند. Manuscript profile

مشایخ و بزرگان طریقت دربارۀ مبانی و اصول تصوف دیدگاههای متفاوتیدارند. اگر چه تمامی آنان برای رسیدن به کمال تلاش میکنند ولی برراه رسیدن به الطرق الی الله بعدد انفاس الخلائق : مبنای سخن مشهورهدف و شیوۀ آنان در سیر و سلوک با یکدیگر تفاوت دارد. برای نمونهمقامات هفتگانه که هر سالک برای رسیدن به کمال باید طی کند در - -دیدگاه مشایخ متفاوت به نظر میرسد. عطّارنیشابوری در قرن هفتم،مقامهای عرفانی را که به فراموشی سپرده شده بود، احیا و در قالبی نو ارائهکرد. بعد از عطّار بسیاری از مشایخ و بزرگان تصوف از اندیشههای او تأثیرپذیرفتهاند. قاسم انوار، از عارفان و شاعران عصر صفوى، در سیر و سلوکخویش در مدتی کوتاه توانست مدارج عالیۀ سلوک و مقامات طریقت راطی کند و بعد از طی مراحل و درجات عرفانی اجازۀ ارشاد یابد و مریدانزیادی را پرورش دهد. در این مقاله تلاش شده که دیدگاه عرفانی قاسمانوار دربارۀ مقامات عرفانی بیان شود همچنین مشخص شود که قاسم انواردر بیان اندیشههای عرفانی و سیر و سلوک صوفیانۀ خویش بیشتر تحتتأثیر اندیشههای کدام یک از بزرگان تصوف بوده است؟ برای رسیدن بهاین هدف در این پژوهش ابتدا اندیشهها و نوآوریهای عرفانی عطّارپیرامون مقامات هفتگانه تبیین شده است. سپس دیدگاه قاسم انوار دربارۀهر کدام از این مقامات بهطور جداگانه همراه با شواهد شعری نقد وبررسی و با اندیشههای عطّار مقایسه شده است. Manuscript profile