تغییر تراکم کاشت، نیاز به نیتروژن را در ارقام برنج تغییر می‌دهد. جهت تعیین تاثیر تراکم کاشت و کود نیتروژن بر رشد و عملکرد موتانت‎های امید بخش، آزمایش مزرعه‎ای در معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور در مازندران (آمل) در سال‎های زراعی 1399 و 1400 اجرا شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام گردید که سطوح کود اوره (100، 200 و 300 کیلوگرم در هکتار) به‎عنوان پلات اصلی و ژنوتیپ‌ها (1117 و 215) و تراکم کاشت (در سه سطح 25×25، 30×13 و 30×18) به‎عنوان پلات فرعی در قالب فاکتوریل اجرا گردیدند. نتایج آزمون همگنی واریانس‎، غیریکنواختی داده‎ها را در دو سال زراعی نشان داد. نتایج سال زراعی 1400 نشان داد که اثر متقابل سه جانبه (نیتروژن×تراکم کاشت×لاین) برای شش صفت ارتفاع بوته، طول خوشه، تعداد دانه پر، پوک و کل در خوشه، و عملکرد، معنی‎دار بود. با افزایش مصرف کود اوره طول خوشه افزایش یافت. وزن هزاردانه لاین 1117 معادل 9/28 گرم بود ولی لاین 215 دارای وزن هزاردانه 2/21 گرم بود. بیشترین تعداد خوشه در کپه در ترکیب تیماری لاین 1117 و تراکم کاشت 30×13 (72/0±67/17) حاصل شد. بهترین ترکیب تیماری برای حصول حداکثر عملکرد، مصرف 300 کیلوگرم کود اوره در تراکم کاشت 30×13 برای لاین 1117 و معادل 1/0±83/6148 کیلوگرم در هکتار بود. Manuscript profile

محلول‎پاشی کودهای سیلیکاته در اراضی شالیزاری متاثر از شوری، متداول است. برای تعیین تاثیر کودهای مایع سیلیکاته بر عملکرد و اجزای عملکرد شلتوک برنج رقم عنبربو، آزمایشی در قالب طرح پایه بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار در بهنمیراجرا شد. تیمارها شامل سه نوع کود مایع سیلیس، نانو سیلیس و سیلیکات پتاسیم با سه غلظت 2، 4، 6 در هزار، همراه با تیمار شاهد ( عدم مصرف کود سیلیس) بودند. 25 و 50 روز بعد از نشاکاری، محلول پاشی انجام شد. نتایج نشان داد که محلول پاشی کود مایع 6 در هزار سیلیس باعث افزایش ارتفاع بوته و کاهش تعداد دانه پوک در خوشه شد. کود سیلیکات پتاسیم باعث افزایش تعداد خوشه در کپه شد. بیشترین تعداد کل دانه در خوشه در تیمار کودی نانو سیلیس شش در هزار حاصل شد. مصرف کود سیلیکاته، باعث افزایش 20-10 درصدی عملکرد شد. بیشترین عملکرد شلتوک به میزان 3265 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار 6 در هزار کود مایع سیلیس بود. Manuscript profile

جهت ارزیابی صفات زراعی، عملکرد و صفات کیفی دانه موتانت‎های برنج متحمل به شوری، آزمایش مزرعه‎ای در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار، در زمین شور فریدونکنار در سال زراعی 1396 اجرا شد. ده موتانت انتخابی نسل هفتم (M7)، به همراه یک رقم استاندارد متحمل به شوری (FL478) و یک شاهد حساس (Taqqing)، و ارقام طارم محلی، حسنی و عنبربو، ارزیابی شدند. صفات زراعی ارتفاع بوته، تعداد روز تا 50% گلدهی، اجزای عملکرد و عملکرد و صفات راندمان تبدیل، درصد برنج سالم، نسبت طویل شدن دانه، درصد آمیلوز و دمای ژلاتینی شدن بودند. نتایج نشان داد که اختلاف بین ژنوتیپ‌ها از نظر تمامی صفات زراعی و کیفیت دانه بسیار معنی‎دار بود. ارتفاع بوته در بین موتانت‎ها به طور معنی‌داری کوتاه‌تر از والدین بود. اکثر موتانت‎ها نسبت به والدین زودرس‎تر بودند. تعداد خوشه در کپه در بین موتانت‎ها بین 14-11 عدد در کپه متغیر بود. بیشترین وزن هزار دانه در بین این ده موتانت متعلق به لاین شماره 1117 (13/28 گرم) و کمترین از آن لاین شماره 221 و معادل 7/23 گرم بود. بهترین راندمان تبدیل 70 درصد بود و چهار موتانت دارای نسبت طویل شدن دانه بیشتر از دو بودند که نسبت به والدین و شاهدها، برتر بودند. عملکرد موتانت‎ها بین 2500 تا 7000 کیلوگرم در هکتار متغیر بود. بیشترین عملکرد مربوط به موتانت شماره 3218 با عملکرد معادل 5/7091 کیلوگرم در هکتار و کمترین از آن موتانت شماره 126 با عملکرد معادل 8/2565 کیلوگرم در هکتار بود. Manuscript profile

جهت ارزیابی برخی صفات رویشی و تحمل به آفات و بیماری‎ها در موتانت‌های ارقام محلی برنج (در سال 1398 آزمایش‌های مزرعه‎ای در دو منطقه آمل و گلدشت در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد و تیمارها شامل هشت ژنوتیپ موتانت همراه با دو رقم طارم محلی و شیرودی، مجموعا ده ژنوتیپ بودند. نتایج نشان داد که از ژنوتیپ‎های مورد برسی، پنج تا از موتانت‌ها در زمان نشاکاری ارتفاع گیاهچه کمتری نسبت به طارم محلی داشتند، اما همه ژنوتیپ‎ها، ارتفاع گیاهچه بیشتری نسبت به رقم شیرودی داشتند. در زمان رشد رویشی، ارتفاع بوته همه موتانت‎ها نسبت به طارم محلی کمتر ولی نسبت به شیرودی بیشتر بودند. تعداد پنجه در کپه موتانت‎ها، بین 5/16 تا 6/18 عدد متغیر بود. درصد مرگ جوانه مرکزی (خسارت کرم ساقه‎خوار) برای رقم طارم محلی، 67/1 درصد بود که تفاوت معنی‌داری با مقدار آن در ژنوتیپ‌های موتانت نداشت. بیشترین مقدار درصد بلاست برگی معادل 66/5 و متعلق به موتانت شماره 215 بود. کمترین مقدار بلاست برگی معادل 74/0 درصد و مربوط به شاهد شیرودی و موتانت شماره 3200 بود. در بین تمامی ژنوتیپ، موتانت شماره 2310 دارای 51/3 درصد بیماری سوختگی غلاف برگ بود که با سایر موتانت‎ها، به‌جز شماره 1120 و 215 تفاوت معنی‎داری در سطح پنج درصد نداشت. ارتفاع بوته و درصد سوختگی غلاف متاثر از مکان نبود ولی تعداد پنجه در کپه و درصد بیماری بلاست در گلدشت بیشتر از آمل بود. در نتیجه موتانت‎ها، دارای تحمل نسبی به آفات و بیماری مهم برنج در مرحله رویشی هستند. Manuscript profile

جهت تعیین اثر تاریخ کاشت و رقم بر برخی صفات کیفی دانه برنج، آزمایشی در سه تاریخ کاشت 1، 11 و 21 فروردین روی سه رقم طارم محلی، بینام و کوهسار با طرح پایه بلوک کامل تصادفی به صورت فاکتوریل در سه تکرار در مزرعه معاونت مؤسسه تحقیقات برنج آمل انجام شد. جهت اندازه گیری صفات درصد برنج کامل و خرده، راندمان تبدیل، درصد پوسته و سبوس، طول دانه قبل و بعد از پخت، نسبت طویل شدن دانه، درجه تبدیل، درصد آمیلوز، غلظت ژل و درجه حرارت ژلاتینه شدن سه ماه بعد از برداشت، 400 گرم نمونه شلتوک برای هر کرت سنجش شد. اثر رقم و تاریخ کاشت بر همه صفات در سطح 1% معنی دار بود. طارم محلی دارای درصد برنج کامل بیشتری در تاریخ کاشت اول ولی میزان درصد سبوس، طول دانه بعد از پخت، درجه تبدیل، دمای ژلاتینی شدن و نسبت طویل شدن دانه آن در تاریخ کاشت دوم بیشتر بود. طول دانه بعد از پخت، نسبت طویل شدن دانه و درصد آمیلوز رقم بینام در تاریخ کاشت دوم و درصد سبوس و طول دانه قبل از پخت رقم کوهسار در تاریخ کاشت سوم بهتر بود. میزان درصد برنج خرده در تاریخ کاشت اول نسبت به تاریخ کاشت دوم و سوم در ارقام بینام و کوهسار کمتر بود. در مجموع، نشاکاری در دهه اول اردیبهشت ماه جهت حصول صفات کیفی مطلوب دانه برنج در منطقه آمل توصیه می‎شود. چکیده جهت تعیین اثر تاریخ کاشت و رقم بر برخی صفات کیفی دانه برنج، آزمایشی در سه تاریخ کاشت 1، 11 و 21 فروردین روی سه رقم طارم محلی، بینام و کوهسار با طرح پایه بلوک کامل تصادفی به صورت فاکتوریل در سه تکرار در مزرعه معاونت مؤسسه تحقیقات برنج آمل انجام شد. جهت اندازه گیری صفات درصد برنج کامل و خرده، راندمان تبدیل، درصد پوسته و سبوس، طول دانه قبل و بعد از پخت، نسبت طویل شدن دانه، درجه تبدیل، درصد آمیلوز، غلظت ژل و درجه حرارت ژلاتینه شدن سه ماه بعد از برداشت، 400 گرم نمونه شلتوک برای هر کرت سنجش شد. اثر رقم و تاریخ کاشت بر همه صفات در سطح 1% معنی دار بود. طارم محلی دارای درصد برنج کامل بیشتری در تاریخ کاشت اول ولی میزان درصد سبوس، طول دانه بعد از پخت، درجه تبدیل، دمای ژلاتینی شدن و نسبت طویل شدن دانه آن در تاریخ کاشت دوم بیشتر بود. طول دانه بعد از پخت، نسبت طویل شدن دانه و درصد آمیلوز رقم بینام در تاریخ کاشت دوم و درصد سبوس و طول دانه قبل از پخت رقم کوهسار در تاریخ کاشت سوم بهتر بود. میزان درصد برنج خرده در تاریخ کاشت اول نسبت به تاریخ کاشت دوم و سوم در ارقام بینام و کوهسار کمتر بود. در مجموع، نشاکاری در دهه اول اردیبهشت ماه جهت حصول صفات کیفی مطلوب دانه برنج در منطقه آمل توصیه می‎شود. Manuscript profile

بخشی از اراضی شالیزاری منطقه دشت‎سر شهرستان آمل بوسیله آب رودخانه گرمرود با شوری کم (لب شور)، آبیاری می‎شود. جهت بررسی تأثیر آب آبیاری گرمرود بر رشد و عملکرد 9 ژنوتیپ انتخابی حاصل از نسل نهم (M9)، همراه با رقم استاندارد متحمل به شوری ((FL478 و ارقام طارم محلی، حسنی، عنبربو و برکت، جمعاً 14 ژنوتیپ در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1399، مورد ارزیابی قرار گرفت. مزرعه آزمایشی در روستای شهنه کلای دشت سر آمل با مشخصات ارتفاع از سطح دریا (75 متر)، فاصله از جنگل (3200 متر) و عرض جغرافیایی (40 درجه و 30 دقیقه شمالی و 63 درجه و 1 دقیقه شرقی)، قرار داشت. نتایج نشان داد که زودرس‎ترین ژنوتیپ، لاین‎های شماره 2310 و 2212 بودند که از بذرپاشی تا مرحله 50% گلدهی، معادل 85 و 88 روزه بودند. ژنوتیپ شماره 133 با ارتفاع بوته معادل 124 سانتی‌متر، کوتاه‌ترین لاین بوده است. صفات تعداد خوشه در کپه، طول خوشه (سانتی‎متر)، تعداد دانه پُر، پوک و کل در خوشه، وزن هزار دانه (گرم) به‎ترتیب بین 25-15، 27-20، 112-55، 91-10،161-83 و 27-20 عدد متغیر بودند. عملکرد ژنوتیپ‎ها بین 1500 تا 6000 کیلوگرم در هکتار متغیر بود. با توجه به تنوع تغییرات صفات زراعی، ژنوتیپ‎های 2212، 2310، 133 و رقم حسنی برای کاشت در این اراضی شالیزای توصه می‎شوند. Manuscript profile

به‎منظور تعیین اثر تاریخ کاشت و کود نیتروژنه بر میزان آلودگی بوته های برنج به کرم ساقه‎خوار، بیماری بلاست و عملکرد در کشت مجدد برنج ارقام کوهسار، بینام، طارم هاشمی و طارم محلی، دو آزمایش جداگانه طی سال های زراعی 1394 و 1395 به‎صورت کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک‎های کامل تصادفی ‎در شهرستان آمل اجرا شد. آزمایش اول اثر نیتروژن با مقادیر 30، 60 و 90 کیلوگرم در‎ هکتار‎ و رقم بود و آزمایش دوم اثر تاریخ کاشت شامل 2، 12 و 22 مرداد و رقم بر میزان آلودگی کرم ساقه‎خوار، بیماری بلاست و عملکرد برنج بود. میزان آلودگی کرم ساقه‎خوار برای رقم کوهسار معادل 18% ولی برای ارقام بینام، طارم هاشمی و طارم محلی بین 12- 6% بود. با افزایش مصرف نیتروژن میزان آلودگی کرم ساقه‎خوار در مرحله رویشی و در مرحله خوشه‎دهی افزایش معنی‎داری داشت. میزان بیماری بلاست گردن خوشه در رقم کوهسار 21 تا 43% و مقدار آن در رقم بینام 4% بود. با افزایش مصرف نیتروژن،میزان عملکرد محصول روند افزایشی و معنی‎دار داشت ولی با مصرف 90 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژنه، میزان آلودگی به کرم ساقه‎خوار افزایش یافت. تفاوت معنی‎داری از نظر میزان درصد آلودگی بلاست گردن خوشه بین ارقام مشاهده نشد. درصد آلودگی کرم ساقه‎خوار و بیماری بلاست در تاریخ کاشت اول بیشتر بود. بلاست گردن خوشه در رقم کوهسار در هر سه تاریخ کاشت بیشتر از ارقام بومی بود. برای حصول عملکرد مطلوب و خسارت کمتر شیوع آفت و بیماری در کشت مجدد برنج، تاریخ کاشت 12 مرداد و میزان نیتروژن 60 کیلوگرم در هکتار برای رقم بینام پیشنهاد می‎شود. Manuscript profile