برای پاسخ به این سؤال که عقل به چه معنا است و چه کارکردهایی برای آن متصور است می‌توان به آموزه‌های اهل‌بیت علیهم‌السلام که متصل به منبع لایزال الهی هستند مراجعه نمود. این مقاله که یک مقاله توسعه‌ای است در راستای تولید دانش بومی – اسلامی، به روش کتابخانه‌ای و با ابزار فیش‌برداری تلاش دارد با تمرکز و توجه به آنچه از حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در مصادر روایی به ما رسیده است، مفهوم عقل را مورد واکاوی قرار داده و برخی ویژگی‌های آن از قبیل کارویژه و کارکردها، عوامل تضعیف¬گر و دشمنان عقل را مورد شناسایی قرار دهد. نتایج حاصل از این مقاله بیانگر آن است که عقل به‌عنوان برترین ابزار و حجت درونی در اختیار انسان می‌تواند در سایه‌سار وحی و رسولان الهی به عنوان حجت‌های بیرونی، آدمی را به عبودیت و بندگی خداوند رهنمون ساخته و یک زندگی انسانی و شرافتمندانه را برای او فراهم سازد به‌شرط آن‌که انسان در تمام امور از این گوهر گران‌بها استفاده کرده، آن را ارتقا داده و از آن در مقابل شیطان به‌عنوان دشمن بیرونی و برخی عوامل تخریب‌گر درونی مراقبت و محافظت نماید.