در عصر حاضر با توجه به افزایش فزاینده‌ی جمعیت شهری و کمبود زمین خالی به اندازه‌ی کافی برای ساخت‌وساز، موجب توسعه‌ی عمودی شهرها و بلندمرتبه‌سازی در ایران گردیده است. گرایش به بلندمرتبه‌سازی در شهرهای بزرگ ایران ضمن اثرات مثبت خود، دارای اثرات و پیامدهای زیان‌باری در ابعاد مختلف به‌ویژه بعد اجتماعی بوده است. در این راستا، هدف از پژوهش حاضر بررسی اثرات و پیامدهای اجتماعی ناشی از افزایش بلندمرتبه‌سازی در کلان‌شهر تبریز می‌باشد. روش تحقیق در پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیفی-تحلیلی می‌باشد که در راستای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش حداقل مربعات جزئی در نرم‌افزار Warp-pls و آزمون F یا تحلیل واریانس استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق شامل شهروندان منطقه 1، 2 و 5 تبریز و به عبارتی ساکنان برج‌های آفتاب در ولیعصر (منطقه 1)، برج‌های آسمان در ائل‌گلی (منطقه 2) و برج‌های مهر در شهرک رشدیه (منطقه 5) می‌باشد که در راستای تعیین حجم نمونه از روش کوکران استفاده شده و حجم نمونه 384 نفر تعیین گردیده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که مهمترین پیامدهای اجتماعی ناشی از بلندمرتبه‌سازی در کلان‌شهر تبریز مربوط به مؤلفه‌های اختلال در تعاملات اجتماعی، کاهش حس تعلق به مکان، اختلال در اجتماعی شدن، کاهش سلامت روحی-روانی و اختلال در حریم خصوصی بوده که ضرایب حاصل از مدل ساختاری برای هرکدام 651/0، 574/0، 433/0، 411/0 و 383/0 می‌باشد. همچنین در بین مؤلفه‌های فرعی نیز بیشترین تأثیرگذاری بلندمرتبه‌سازی مربوط به کاهش ارتباطات اجتماعی با دوستان و همسایگان، کاهش هویت مکان و حس تعلق مکانی و عدم شکل‌گیری مشارکت و اعتماد اجتماعی بین ساکنان بوده است. Manuscript profile

افزایش سریع جمعیت و کمبود زمین مناسب برای توسعه و از طرف دیگر روشن نبودن سیاست‌های توسعه‌ی شهری در ابعاد کلان و محلی، باعث گردیده که راه‌حل‌های موقتی و موضعی همچون ایجاد ساختمان‌های بلندمرتبه مطرح شود. این ساختمان‌ها با وجود افزایش سرانه‌ی زمین شهری، باعث ایجاد اثرات منفی در ابعاد مختلف به دلیل عدم طراحی و برنامه‌ریزی مناسب گردیده‌اند. با توجه به اهمیت موضوع، هدف از پژوهش حاضر بررسی پیامدهای کالبدی-محیطی ناشی از افزایش بلندمرتبه‌سازی در کلان‌شهر تبریز و ارائه‌ی پیشنهادهایی در راستای احداث ساختمان‌های آینده می‌باشد. روش تحقیق در پژوهش حاضر آمیخته (ترکیبی از روش‌های کمی-کیفی) با هدف کاربردی و ماهیت توصیفی-تحلیلی می‌باشد که در راستای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل‌سازی معادلات ساختاری در نرم‌افزار Amos استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق شامل شهروندان منطقه 1، 2 و 5 تبریز و به عبارتی ساکنان پیرامون برج‌های آفتاب در ولیعصر (منطقه 1)، برج‌های آسمان در ائل‌گلی (منطقه 2) و برج‌های مهر در شهرک رشدیه (منطقه 5) می‌باشد که در راستای تعیین حجم نمونه از روش کوکران استفاده شده و حجم نمونه 384 نفر تعیین گردیده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که مهمترین پیامدهای کالبدی-محیطی ناشی از بلندمرتبه‌سازی در کلان‌شهر تبریز مربوط به مؤلفه‌های آلودگی هوا، عملکردها و کاربری‌های پیرامون و اثرات بصری می‌باشد. همچنین در بین مؤلفه‌های فرعی مهمترین پیامدها مربوط به کاهش ظرفیت‌پذیری شبکه‌ی معابر، افزایش آلودگی هوا، تحمیل فشار و بار اضافی به تأسیسات و خدمات شهری و گسیختگی بصری بوده که به ترتیب ارزش مدل ساختاری برای آنها 91/0، 85/0، 77/0 و 71/0 می‌باشد. Manuscript profile

امروزه ضعف در ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و مدیریتی موجبات بروز انواع چالش‌ها در شهرها و مناطق گوناگون گردیده است که این امر محرک‌های تأثیرگذار اساسی در عدم دست‌یابی به توسعه پایدار را شکل داده است. بنابراین بهره‌گیری از رویکردهای نوین در راستای شناسایی انواع چالش‌ها و آینده‌پژوهی آن‌ها و هم‌چنین، کاربست برنامه‌ریزی استراتژیک به‌منظور دست‌یابی به پایداری و توسعه‌ پایدار ضرورتی اجتناب‌ناپذیر می‌باشد. در این راستا، هدف از این پژوهش آینده‌پژوهی چالش‌های منطقه آزاد ارس در راستای دست‌یابی به توسعه‌ پایدار و ارائه‌ راهکارهایی در جهت بهبود وضعیت موجود و آینده‌ منطقه می‌باشد. روش پژوهش در این مطالعه کاربردی با ماهیت آینده‌نگاری بوده که به‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش تحلیل اثرات متقاطع در نرم‌افزار MICMAC استفاده شده است. هم‌چنین، داده‌های این پژوهش با بهره‌گیری از روش دلفی نخبگان و مدیران شهری گردآوری شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که آینده‌ چالش‌های پیش روی توسعه‌ پایدار منطقه آزاد ارس به شدت تحت تأثیر ضعف مدیریت و نبود برنامه‌ مشخص برای توسعه‌ آن‌ها (عدم بهره‌مندی از الگوهای نوین مدیریتی همچون حکمروایی و مدیریت دانش‌بنیان)؛ ضعف نهادهای مالی – پولی؛ و وجود محدودیت‌های قانونی برای توسعه‌ کالبدی بخش صنعت در وسعت زیادی از منطقه مصوب به دلایل مناسب بودن این زمین‌ها برای کشاورزی قرار خواهد گرفت. هم‌چنین، نتایج ارزیابی پایداری/ناپایداری منطقه بر اساس چالش‌های مورد مطالعه حاکی از آن است که این چالش‌ها ناپایدار بوده و می‌توان با برنامه‌ریزی استراتژیک و توسعه‌ خلاق و واقع‌نگر بر اساس پارادایم آینده‌نگر از راه بازتعریف نقش و جایگاه منطقه آزاد ارس در عرصه‌ ملی و بین‌المللی و ارتقای نقش‌ها و عملکردها به توسعه پایدار منطقه نائل آمد. Manuscript profile