جایگاه تصوّف در جوامع اسلامی، همچنان محلّ تردید و بدگمانی است و زبان این مکتب، همواره عامل بنیادین این مناقشه ها بوده. از سوی دیگر، این باور نیز وجود دارد که آنچه از زبان صوفیانه برآمده، با اندیشۀ راستین سنخیّت ندارد. این پژوهش به روش توصیفی_تحلیلی با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی با تمرکز بر ماهیّت بیان اندیشه و تحلیل آن در نظریّۀ اندیشه کلامی ویگوتسکی، درون نگری پیاژه و بازی زبانی ویتگنشتاین، و سنجش آن در زبان صوفیانه، پاسخی است به مناقشه های موجود در خصوص ماهیّت اندیشۀ صوفیانه. دستاورد آن نیز اثبات می کند تصوّف، گفتمانی اندیشه محور است که البتّه گزاره های معرفتی و هستی شناختی آن، اثبات ناپذیر و غیر ارجاعی اند، دلیل آن نیز علاوه بر پیوند ناگسستنی این گزاره ها با عنصر عاطفه، این است که اندیشۀ صوفیانه تنها راه رهانیدن دین از هرگونه خوانش تک ساحتی و تعریف راستین جایگاه انسان در نظام هستی و رابطۀ او با خالقیّت پروردگار است. Manuscript profile

سوررئالیسم مکتبی است که در قرن بیستم در فرانسه پدیدار شد. این مکتب دارای اصولی است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: رؤیا و تخیّل، نگارش خودکار، تصادف عینی، جنون و دیوانگی، امر شگفت و جادو و ... . هر چند این مکتب در اروپا مطرح شد، امّا پیشتر در میان فرهنگ‌های دیگر نشانه‌هایی از آن دیده می‌شد. آثار عرفانی شرق از جمله عرفان ایران نمونه‌ای از آن است. می‌توان گفت نویسندگان متون صوفیه پیش از ظهور سوررئالیسم در اروپا آثار ارزشمندی با ویژگی‌های سوررئالیستی ارائه کرده‌اند. گاه بین این آثار و آثار سوررئالیستی غرب، تفاوت‌های عمیقی وجود دارد که از اصالت سوررئالیسم ایرانی حکایت می‌کند. مثنوی مولانا یکی از آثاری است که در کنار طرح اندیشه‌های سوررئالیستی، در مواردی تفاوت‌های بارزی با شاخصه‌ها و مفاهیم این مکتب دارد و این مقاله سعی دارد به بررسی وجوه تشابه و تمایز مفاهیم مثنوی و سوررئالیسم بپردازد. درواقع هرچند بین مثنوی و آثار سوررئالیستی شباهت‌هایی دیده می‌شود امّا تمایزاتی نیز وجود دارد که علاوه بر اثبات فرضیّۀ تقدّم و استقلال سوررئالیسم ایرانی، در برخی موارد، دلایلی بر برتری آن ارائه می‌دهد؛ تمایزاتی که در حوزۀ تخیّل، کرامت و جادو، حقیقت و واقعیّت و اصالت مستی بروز یافته‌اند. Manuscript profile

توتمیسم که اعتقاد به تقدّس حیوان یا گاه گیاهی خاص است، یکی از باورهای اقوام ابتدایی است که می‌توان رگه‌هایی از آن را در بین ایرانیان نیز یافت. در این میان یکی از منابع کهن و معتبر ایرانی که می‌توان با کمک آن اطّلاعات بسیاری دربارة فرهنگ، دین، آداب و رسوم، اعتقادات، باورها و بسیاری از ویژگی‌های دیگر ایرانیان و سایر اقوام در آن یافت، شاهنامۀ فردوسی است. برای به دست آوردن این اطّلاعات باید پوسته و روساخت شاهنامه را شکافت و ژرفای آن را کاوید و بازنمود. ما در این جستار، پس از بررسی ریشه‌شناسانۀ نام آرش، تیرانداز معروف ایرانی و پیشنهاد معنای خرس برای این نام و همچنین با بررسی نژاد کسانی که در شاهنامه نام آنها آرش است، پی بردیم که این نام در اصل پارتی است و بخش دوم واژۀ سیاوش نیز با آن در ارتباط است. سپس برپایۀ نظریّات اسمی در توتمیسم به این انگاره رسیدیم که خرسمی‌توانسته است توتم پارت‌ها باشد و ریشۀ پنداشتنخرس در بندهش به عنوان یکی از بیست و پنج گونۀ مردمان را باید در این باور پارتی جست‌وجو کرد. Manuscript profile

چکیده هدف: یونگ، روانِ ناخودآگاهِ انسان را متشکّل از دو قطب متقابل مؤنّث و مذکّر آنیما و آنیموس می‌داند. کهن‌الگوی آنیما نیمۀ زنانه در روان مرد و آنیموس نیمۀ مردانه در روان زن است. این کهن‌الگوها تحتِ تأثیر روابط و رفتارهای خانواده در وجود هر شخص شکل می‌گیرند و تحتِ شرایط اجتماع و زندگی وی، می‌توانند تغییراتی در شخصیّت او به دنبال داشته باشد. یگانگی با این کهن‌الگوها موجب تکامل انسان خواهد شد و استیلای هر یک از این قطب‌های متقابل در فرد، سلسله‌ای از ویژگی‌ها را پدید می‌آورد که از منظر روان‌شناسی قابل بررسی‌اند. این تصویرها در آثار هنرمندان به صورت ناخودآگاه خود را نشان می‌دهند. قائم‌مقامی شاعربانوی معاصر، نیز ناخودآگاه این کهن‌الگوها را در اشعارش به اشکال مختلف(مثبت و منفی) بروز داده‌است. روش: پژوهش حاضر، با هدف راهیابی به لایه‌های پنهان اندیشه‌های ژاله قائم‌مقامی با استفاده از نقد روانشناختی و بهره‌گیری از تفکّرات یونگ، می‌کوشد با روش توصیفی – تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای، همۀ نمودها و جلوه‌های مثبت و منفی کهن‌الگوی آنیموس را در دیوان قائم‌مقامی استخراج و بسامد آنها به صورت نمودار بیان کند. یافته‌ها: بر پایۀ یافته‌ها، در اشعار ژاله بسامد جنبۀ مثبت آنیموس در مقایسه با جنبۀ منفی، بالاتر است؛ به‌طوری‌که 74.74درصد یافته‌ها پیرامون نمود مثبت آنیموس است و 25.26درصد از یافته‌ها، نشان از جنبه‌های منفی آنیموس هستند. شکل‌گیری اولیۀ این کهن‌الگوها به هنگام حضور قائم‌مقامی در خانواده مثبت است؛ امّا با ازدواج و شروع زندگی زناشویی وی، نمود‌های منفی آن‌ها آغاز می‌شود و پس از شکست در ازدواج و جدایی او از فرزند، به اوج خود می‌رسد. Manuscript profile