بررسی و تحلیل اسلوب خطاب در هر متنی، موضوعی جدید و شایستة پژوهش است. مقصود از اسلوب خطاب، شیوه‌ها و شگردهایی است که گوینده/راوی مخاطبان و شخصیت‌های متن را از طریق آنها مورد خطاب قرار می‌دهد و با آن‌ها گفتگو می‌کند. خطاب در اینجا اعمّ از خطاب مستقیم و رودرروی با مخاطب است، بلکه هر نوع شیوة روی‌آوری به شخصیت‌ها و مخاطبان درون‌متنی و برون‌متنی را در بر می‌گیرد. این پژوهش، شیوه‌ها و شگردهای خطاب را در شعر حافظ بررسی و تحلیل می‌کند؛ یعنی بازکاوی این موضوع که در شعر حافظ، مخاطبان و شخصیت‌های مختلف به چه طریقی مورد خطاب قرار می‌گیرند و شاعر با هر کدام از چه فاصله، زاویه و جایگاهی سخن می‌راند. برای این منظور ابتدا دربارة انواع مخاطب در شعر حافظ با توجه به مقام فکری و اجتماعی آن‌ها بحث کرده، سپس شگردها و تکنیک‌های هنری شاعر را در خطاب به این مخاطبان با در نظر داشتن اندیشة شعری او توصیف و تحلیل نموده‌ایم. Manuscript profile

در مواجهه با متن ادبی می‌توان به شیوه‌های گوناگونی به تحلیل و شرح آن پرداخت و ابعاد معنایی متن را آشکار نمود. هرچند استفاده از نظریه‌های ادبی در تحلیل متن، افق معنایی تازه‌ای به روی خواننده می‌گشاید و موجب پویایی فرایند خوانش و قرائت متن می‌شود، هیچ‌یک از نظریه‌های ادبی به‌تنهایی نمی‌تواند نگاهی کل‌نگر و جامع به همه ابعاد متن داشته باشد و خواننده را به فهمی حداکثری از متن برساند؛ ازاین‌رو لازم است برای رسیدن به فهمی حداکثری از متن، الگویی خاص ارائه کرد تا بتواند ابعاد گوناگون متن را آشکار نماید. آنچه در این پژوهش موردبررسی قرارگرفته است، خوانش غزلی از مولانا جلال‌الدین با مطلع خبرت هست که در شهر شکر ارزان شد / خبرت هست که دی گم شد و تابستان شد براساس این الگوست. در این غزل شاهد روایت مولانا از رخ دادن حادثه‌ای هستیم که موجب شادمانی فراوانی برای او شده است. با بررسی اطلاعاتی که از زندگانی مولانا در دست داریم، می‌دانیم دو حادثه مهم در زندگانی مولانا می‌تواند موجب پیدایی چنین سطحی از شادمانی در وجود او شده باشد؛ نخستین حادثه مرتبط با بازگشت شمس تبریزی از دمشق است و حادثه دیگر مرتبط به بازگشت دوباره حسام‌الدین چلبی به مجلس بحث و درس مولاناست. با بررسی‌ سطوح گوناگون این غزل و همچنین ارتباط میان واژگان و محتوای ابیات این غزل با ابیات مثنوی می‌توان چنین نتیجه گرفت که این غزل مرتبط با بازگشت دوباره حسام‌الدین و ازسرگیری سرایش مثنوی است. Manuscript profile