اخلاق، بخش مهمی از ادب تعلیمی را در ادبیات فارسی به خود اختصاص داده است. به‌گونه‌ای که در زبان فارسی آثاری همچون بی‌شماری، با موضوع ادب تعلیمی و سرشار از آموزه‌های اخلاقی به وجود آمده‌اند. وجود اندیشه‌های اخلاقی در شعر و نثر فارسی که از فرهنگ و تربیت دینی بهره می‌گیرد به ادبیّات و متون فارسی غنای خاصی بخشیده است. طب القلوب نقشبندی، رساله‌ای عرفانی است که محتوای ارزشمند و پرمایه‌ای را در زمینة مسائل اخلاقی، تربیتی و دینی در خود جای داده است. در این کتاب، اصطلاحات طبی فراوانی آمده است: نام داروها، اشاره‌های متعدد به اصول طبی قدیم، نام بیماری‌ها و غیره. نقشبندی این اصطلاحات را در بیشتر موارد به‌صورت تشبیه به‌کاربرده تا پیام اخلاقی و عرفانی خود را بیان کند. نویسنده، در این کتاب، مضامین تعلیمی، اخلاقی و عرفانی را به بهترین شکل بیان نموده است. این مقاله کوششی است به روش توصیفی- تحلیلی در بیان علت پیدایش اوصاف نکوهیدۀ اخلاقی، نسخۀ شفابخش عرفانی و حصول ملکات فاضلۀ انسانی، با تکیه بر کتاب طب القلوب. یافته‌ها و نتایج این پژوهش حاکی از آن است که اگرچه فضایل عرفانی و اخلاقی در طب القلوب بیش‌تر مورد تأکید است؛ امّا رذایل اخلاقی و سرزنش و نکوهش آن‌ها هم ذهن و فکر نویسنده را به خود مشغول کرده است و در نوشتۀ او نمود یافته است. Manuscript profile

از مهم ترین زمینه های پژوهش در سال های اخیر، مربوط به مقالات علمی و طرح مباحث میان‌رشته‌ای دربارۀ آن‌ها است. یکی از این موضوعات، پژوهش در حیطۀ علوم روان‌شناسی در آثار ادبی و تطبیق آن با تئوری‌های جدید روان‌شناسی است. نویسنده در این پژوهش، درصدد آن است تا مؤلفه‌های روان‌شناسی شفقت گیلبرت را با عنایت به کتاب قابوس‌نامه، بررسی و سپس با علم روزِ روان‌شناسی منطبق سازد. شفقت و مهربانی یکی از مضامین اخلاقی و انسانی است که در کتاب های ادبیات فارسی و همچنین در علوم روان‌شناسی بدان پرداخته شده است. نویسنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- ‌تطبیقی و با ابزار کتاب خانه ای به موضوع مهربانی و شفقت در قابوس‌نامه بر اساس مؤلفه‌های روان‌شناسی گیلبرت پرداخته اند. باوجود هم‌پوشانی واژۀ شفقت با کلماتی همانند همدلی و همدردی، مهربانی، دل‌سوزی و ترحّم در ادبیّات فارسی، مفهوم روان‌شناختی آن با معنای کلمات مذکور، متفاوت است. در ترجمۀ کتاب‌ها و نظریّه‌های گیلبرت، کلمۀ شفقت بیانگر ویژگی‌های دوازده‌گانه‌ای است که بر اساس آن انسان مهربان تعریف شده است. با مقایسه و بررسی مؤلفه‌های روان‌شناسی شفقت گیلبرت با قابوس‌نامه این نتایج حاصل می‌شود که مفاهیم انسانی مطرح شده به‌وسیلۀ عنصرالمعالی، قرن ها قبل از بیان این مفاهیم در روان‌شناسی، رواج داشته و مورد بحث و تبادل نظر قرارگرفته است. این مسئله حاکی از غنای فرهنگی و ادبی زبان و ادبیات فارسی است که متأسفانه در جامعۀ ما مورد بی توجّهی قرار گرفته و به‌جای آن، علوم پیش رفتۀ روان‌شناسی و غربی مؤیّد این مباحث و نظریّات شده است. Manuscript profile