گیاه دارویی گلپر (Heracleum persicum)متعلق به تیره چتریان می باشدکه در طب سنتی به عنوان ادویه و طعم دهنده غذا، تهیه ترشی و همچنین ضد کرم، ضدنفخ، اشتها آور، مدر و مسکن استفاده می شود.به منظور اصلاح و اهلی سازی این گیاه تنوع مورفولوژیکی هشت جمعیت از مناطق مختلف ایران (اهر، کلیبر، مارمیشو، سیلوانا، گردنه حیران، اسالم، آینالو، مشکین شهر) مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفت.در تنوع مورفولوژیک 16 صفت برای طبقه بندی جمعیت ها بر اساس تجزیه خوشه ای و تجزیه به مولفه های اصلی (PCA) ارزیابی شد. شاخص های فیتوشیمیایی شامل درصد اسانس و فعالیت آنتی اکسیدانی (روش های DPPH و FRAP) نیز در جمعیت ها ارزیابی شد. بدین منظور بذرهای کاملاً رسیده گیاه در مرداد ماه 1394 از رویشگاه های طبیعی آن جمع آوری گردید و اسانس به روش تقطیر با آب (دستگاه کلونجر) استخراج شد. نتایج تجزیه خوشه ای، هشت جمعیت را در سه گروه اصلی قرار داد. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین درصد اسانس به ترتیب متعلق به رویشگاه آینالو و مشکین‌شهر (8/5 درصد) و سیلوانا (3 درصد) بود. همچنین بیشترین و کمترین فعالیت آنتی اکسیدانی به روش DPPH و FRAP به ترتیب متعلق به ژنوتیپ مشکین شهر وگردنه حیران با میزان 09/67 درصد و 98/58(میکرومول آهن بر گرم وزن خشک) و آینالو و اسالم با میزان 30/47 درصد و 52/15 (میکرومول آهن بر گرم وزن خشک) بودند. با توجه به اینکه جمعیت مشکین شهر دارای بیشترین تعداد چتر ، درصد اسانس و عملکرد آنتی اکسیدانی بود، به عنوان ژنوتیپ برتر جهت انجام پروژه های اولیه اصلاحی و اهلی سازی و همچنین منبع با ارزش دارویی برای بازارهای محلی معرفی می شود. Manuscript profile

چکیده امروزه استفاده از اسانس­های گیاهی در صنایع غذا و دارو در حال افزایش است. لذا مطالعه حاضر، با هدف بهینه­سازی فاکتورهای موثر در به حداکثر رساندن عملکرد اسانس و تعیین ترکیبات اسانس در شرایط بهینه صورت گرفت. اثر پارامترهای: مقادیر مختلف گیاه (X1)، زمان اسانس­گیری (X2) و اندازه ذرات بذرها با مش (X3)، در سه سطح (1، 0، 1-) به‌عنوان متغیر مستقل، برای بهینه­سازی درصد اسانس به عنوان متغیر وابسته با استفاده از روش سطح پاسخ بررسی شد. پس از جمع‌آوری بذرهای گیاه گلپر از منطقه­ آینالو (آذربایجان شرقی) در مرداد ماه 1394، اسانس به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر استخراج شد و شناسایی ترکیبات اسانس با استفاده از دستگاه GC-MS صورت گرفت. نتایج تجزیه ANOVA و اشتباه آزمایشی برای مدل RSM نشان داد که مدل پیش­بینی شده برای درصد اسانس به‌طور معنی­داری دقیق است (P Manuscript profile