-
Article
1 - کاربرد شاخص هرست در تعیین حافظه طولانیمدت سریهای زمانی بارش و دبی ایستگاههای منتخب استان اردبیلJournal of Water and Soil Resources Conservation , Issue 5 , Year , Winter 2022زمینه و هدف: آشفتگیهای اکوسیستم ناشی از عوامل اجتماعی بر تغییرات محیطزیست، دما، تبخیر و تعرق، تولید رواناب و دبی جریان تأثیر میگذارند. در همین راستا، شاخص هرست برای تحلیل تغییرات فرآیندهای هیدرولوژی ناشی از عوامل مختلف بهکار برده شده است. شاخص هرست بهعنوان یک ویژگ Moreزمینه و هدف: آشفتگیهای اکوسیستم ناشی از عوامل اجتماعی بر تغییرات محیطزیست، دما، تبخیر و تعرق، تولید رواناب و دبی جریان تأثیر میگذارند. در همین راستا، شاخص هرست برای تحلیل تغییرات فرآیندهای هیدرولوژی ناشی از عوامل مختلف بهکار برده شده است. شاخص هرست بهعنوان یک ویژگی مهم برای تحلیل اثرات هیدرولوژی شناخته شده است. یکی از مناسبترین آزمونها برای تشخیص حافظه بلندمدت، آزمون دامنه مقیاسبندی شده (R/S) است. آزمون دامنه مقیاسبندی شده (R/S) امکان محاسبه پارامتر خود همانندی H (هرست) را ایجاد میکند که شدت وابستگی بلندمدت در یک سری زمانی را میسنجد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف تعیین حافظه طولانیمدت سریهای زمانی بارش و دبی ایستگاههای منتخب استان اردبیل واقع در شمال غرب ایران با استفاده از شاخص هرست انجام شد.روش پژوهش: در پژوهش حاضر، به بررسی کاربرد شاخص هرست در تعیین حافظه طولانیمدت سریهای زمانی بارش و دبی ایستگاههای منتخب استان اردبیل حافظه بلندمدت در دادههای بارش و دبی سالانه (92-1370) در 17 ایستگاه بارانسنجی و 28 ایستگاه آبسنجی استان اردبیل پرداخته شد. مقادیر محاسباتی شاخص هرست از لحاظ میزان وابستگی و مقیاس ناپایداری در سری زمانی به پنج طبقه خیلی ضعیف تا خیلی قوی طبقهبندی شدند. تجزیه و تحلیل همبستگی مکانی شاخص هرست با استفاده از شاخص موران انجام شد. در ادامه مقادیر شاخص هرست به روش وزنی معکوس فاصله (IDW) در محیط ArcMap 10.8 درونیابی شد.یافتهها: در حالت کلی از 17 ایستگاه مورد بررسی به ترتیب 53/23، 41/29، 65/17 و 53/23 درصد در مقیاس پایداری خیلی ضعیف (55/0>H>5/0)، نسبتاً ضعیف (65/0>H>55/0)، نسبتاً قوی (75/0>H>65/0) و قوی (80/0>H>75/0) قرار گرفتند. در این میان، تنها 88/5 درصد مربوط به ایستگاه شمسآباد در مقیاس ناپایداری خیلی ضعیف (55/0>H>45/0) دستهبندی شد. طبق تجزیه و تحلیل 28 ایستگاه آبسنجی مورد بررسی به ترتیب 25، 50 و 42 /21 درصد در مقیاس پایداری نسبتاً ضعیف، نسبتاً قوی، قوی و 58/3 درصد در مقیاس ناپایداری خیلی ضعیف قرار گرفتند. در این بین، تنها ایستگاه عموقین در مقیاس ناپایداری خیلی ضعیف دستهبندی شد. بر اساس نتایج ایستگاههای بارانسنجی هیر، کوزهتپراقی و شمسآباد و احمدکندی دارای مقادیر مثبت شاخص موران هستند، بهعبارتی دارای مقادیر مشابه از نظر مکانی هستند. در بقیه ایستگاهها مقدار شاخص موران منفی هستند که به معنی عدم مشابهت مقادیر متغیرهای مورد بررسی بود و در حقیقت تشکیل خوشه ندادهاند. نتایج خوشهبندی در ایستگاههای آبسنجی نشان داد که ایریل در طبقه خوشهبندی زیاد-زیاد قرار گرفت و آتشگاه در خوشههای کم-کم و مقادیر مثبت شاخص موران طبقهبندی شد. بقیه ایستگاههای مورد مطالعه، خوشههای مشخصی تشکیل ندادند.نتیجهگیری: نتایج نشان داد که شاخص هرست برای ایستگاههای بارانسنجی مورد بررسی با میانگین 64/0 و انحراف معیار 11/0 بهدست آمد. همچنین شاخص هرست در ایستگاههای آبسنجی با میانگین 74/0 و انحراف معیار 12/0 بهدست آمد. در مجموع، دامنه مقادیر شاخص هرست و تغییرات مکانی آن در مورد دادههای بارش سالانه نشان داد که مقادیر بارش در دوره مورد مطالعه دارای پایداری مناسبی نیست. تغییرات مکانی شاخصهای مذکور نشان داد که تفاوت مشخصی بین مناطق مختلف استان از نظر پایداری مقادیر بارش و دبی وجود دارد. این در حالی است که بر اساس نمودار جعبهای، دامنه تغییرات و نیز پراکنش مکانی ایستگاههایی با پایداری قوی و نسبتاً قوی، بیشتر ایستگاههای واقع در محدوده مرکزی استان دارای پایداری در مقادیر دبی هستند که میتواند بیانگر تداوم جریانهای پرآبی و هم وقوع دبیهای حداکثر باشد. Manuscript profile -
Article
2 - تعیین نسبت نیمرخ اجتماعی در فرآیند تصمیمگیری مدیریت پایدار منابع آب و خاک در حوضه امامکندی ارومیهJournal of Water and Soil Resources Conservation , Issue 48 , Year , Autumn 2024زمینه و هدف: بهمنظور درک نتایج اقدامات آبخیزداری و تأثیر آنها در حل معضلات و مشکلات اقتصادی-اجتماعی و زیستمحیطی منطقه، ارزیابی این اقدامات جهت بهبود فعالیتهای آتی در حوضههای آبخیز ضروری است. یکی از جنبههای مهم در تصمیمگیری مدیریت حوضههای آبخیز توجه به مشارکت ذی Moreزمینه و هدف: بهمنظور درک نتایج اقدامات آبخیزداری و تأثیر آنها در حل معضلات و مشکلات اقتصادی-اجتماعی و زیستمحیطی منطقه، ارزیابی این اقدامات جهت بهبود فعالیتهای آتی در حوضههای آبخیز ضروری است. یکی از جنبههای مهم در تصمیمگیری مدیریت حوضههای آبخیز توجه به مشارکت ذینفعان در فرآیند برنامهریزی است. از طرفی، مشارکت افراد ذینفع یکسان نبوده و دیدگاه آنها نسبت به مسئله متفاوت است.روش پژوهش: در این پژوهش بهمنظور تعیین گروههای موثر ذینفع در تصمیمگیری و اجرای فعالیتهای آبخیزداری انجام شده در سال 1378، در حوضه امامکندی در شمال استان ارومیه از روش نسبت نیمرخ اجتماعی استفاده شد. نسبت نیمرخ اجتماعی بهعنوان یک ابزار با معرفی ویژگیهای جامعه و افراد ذینفع، در تصمیمگیری آگاهانه کمیته برنامهریزی آبخیز نقش موثری دارد و بر اساس امتیازات مولفهها شامل موقعیت، قدرت و اهمیت افراد نسبت به مسئله محاسبه میشود. بنابراین، ذینفعان حوضه مذکور در شش گروه اصلی تقسیمبندی شد و مقادیر نسبت نیمرخ اجتماعی گروههای ذینفع در رابطه با مباحث مطرح شده در طی مصاحبه حضوری محاسبه شد.یافتهها: بر اساس نتایج، از نظر ذینفعان مولفه"اهمیت" مباحث مطرح شده نسبت به مولفههای موقعیت و قدرت مقادیر بیشتری دارد. مقادیر نسبت نیمرخ اجتماعی برای همه ذینفعان بیشتر از یک محاسبه شد که نشاندهنده توافق آنان با موضوع است.نتایج: در مجموع بر اساس نتایج پژوهش میتوان گفت که گروه مدیران و کارشناسان جهاد کشاورزی بیشترین توافق با موضوعهای مطرح شده را نسبت به سایر گروهها داشتند. بهکارگیری دانش بومی در ایجاد انگیزه برای مشارکت بهتر، بیشترین مقدار نسبت نیمرخ اجتماعی را دارد و کمترین توافق مربوط به موضوع تأثیر تصمیمهای نهادها و سازمانهای اجرایی در بهبود درآمد آبخیزنشینان است. نتایج مقادیر نسبت نیمرخ اجتماعی برای موضوع تأثیر بهکارگیری دانش بومی در ایجاد انگیزه برای مشارکت بهتر در طرحهای آبخیزداری نشان میدهد که سه گروه مدیران، کارشناسان بیولوژیکی و کارشناسان جهاد کشاورزی با موضوع مطرح شده موافق بودهاند و مقدار عددی این نسبت برای مدیران (برابر با 33) نشاندهنده توافق اکثر مدیران است. در همه گروههای مشارکتکننده بهجز گروه مدیران و کارشناسان جهاد کشاورزی، مقادیر نسبت نیمرخ اجتماعی نشاندهنده عدم توافق آنان با مسئله دخالت دادن آبخیزنشینان در تصمیمهای عملیات آبخیزداری انجام شده است. Manuscript profile -
Article
3 - تعیین ویژگیهای خشکسالی هیدرولوژیک بر اساس منحنیهای بزرگی-مدت-فرآوانی و آستانههای مختلف جریان رودخانههای استان اردبیلJournal of Water and Soil Resources Conservation , Issue 49 , Year , Autumn 2024زمینه و هدف: خشکسالی پدیدهای جهانی است که میتواند در هر جایی رخ دهد و خسارات قابل توجهی به انسان و اکوسیستمهای طبیعی وارد کند. لذا موضوع خشکسالی هیدرولوژیک و کاهش جریان در رودخانه های استان اردبیل نیز از موارد مهمی است که نیازمند مطالعه جامعی در این خصوص است.هدف: در Moreزمینه و هدف: خشکسالی پدیدهای جهانی است که میتواند در هر جایی رخ دهد و خسارات قابل توجهی به انسان و اکوسیستمهای طبیعی وارد کند. لذا موضوع خشکسالی هیدرولوژیک و کاهش جریان در رودخانه های استان اردبیل نیز از موارد مهمی است که نیازمند مطالعه جامعی در این خصوص است.هدف: در تحقیق حاضر، به تحلیل و مقایسه خشکسالی هیدرولوژیک با استفاده از 4 آستانه مختلف (ثابت، متوسط سالانه، جریان زیستمحیطی و فصلی) در 33 ایستگاه هیدرومتری استان اردبیل پرداخته شد. شدت وقایع خشکسالی با استفاده از نرمافزار Easy-Fit در دورهبازگشتهای مختلف محاسبه شد. در این راستا، منحنیهای بزرگی-مدت-فرآوانی خشکسالی محاسبه شد و بر اساس آن مقادیر وقایع خشکسالی در دوره بازگشتهای مختلف محاسبه و مورد تحلیل قرار گرفت.روش: برای مطالعه خشکسالی هیدرولوژیک از 4 آستانه مختلف استفاده شده و شدت خشکسالی هیدرولوژیک در دوره بازگشتهای متفاوت محاسبه شد و سپس به بررسی خشکسالی هیدرولوژیک در دوره بازگشتهای مختلف و منحنیهای بزرگی-مدت-فراوانی پرداخته شد.یافتهها: بیشترین رخداد خشکسالی در آستانههای ثابت، فصلی، سالانه و جریان زیستمحیطی بهترتیب مربوط به ایستگاههای سامیان، مشیران، بوران و سامیان بوده است. همچنین کمترین رخداد خشکسالی مربوط به ایستگاه ویلادرق بوده است. بیشترین رخدادهای خشکسالی در هر چهار آستانه مذکور، اکثرا در تداومهای کمتر به خصوص یک ماهه دیده میشود. با توجه به تناسب دادهها با توزیعهای متفاوت، توزیعهای جانسون-اس بی و مقادیر فرین تعمیم یافته بیشترین کاربرد را داشتند. بیشترین شدت خشکسالی با افزایش دوره بازگشت مربوط به سطح آستانه متوسط سالانه و کمترین شدت خشکسالی هیدرولوژیک، مربوط به سطح آستانه جریان زیستمحیطی است. منحنیهای بزرگی-مدت-فراوانی در همه ایستگاهها روند افزایشی را نشان داد و این بدین معنا است که با افزایش تداوم خشکسالی هیدرولوژیک در همه آستانههای مورد مطالعه، شدت وقوع خشکسالیهای هیدرولوژیک هم افزایش مییابد. بیشترین شدت خشکسالی هیدرولوژیک بهترتیب مربوط به آستانه سالانه سپس آستانه فصلی و آستانه ثابت و از همه کمتر و پایینتر آستانه جریان زیست محیطی است. بنابراین، در دوره بازگشتهای کمتر در هر چهار ایستگاه آستانه ثابت شدت یا بزرگی بیشتری را نسبت به آستانه فصلی نشان میدهد و در دوره بازگشتهای بالاتر آستانه فصلی شدت بالاتر وقایع خشکسالی را نسبت به آستانه ثابت نشان میدهد.نتایج: همچنین میتوان نتیجه گرفت که بزرگی خشکسالی هیدرولوژیک در آستانه ثابت در هر چهار ایستگاه منتخب نوسان کمتری را نسبت به سایر آستانهها نشان میدهد. باید اشاره شود که در تعیین خشکسالی بر اساس آستانه ثابت، سالانه و فصلی، وقایع دارای تعداد و شدت بیشتر نسبت به آستانه جریان محیط زیستی خواهد بود. نقشه تغییرات مکانی شدت خشکسالی نشان داد که بیشتر خشکسالیها در ایستگاههای واقع در شمال و شمال غرب (بران و دوستبیگلو) اتفاق افتاده است. تفکیک اثر عوامل انسانی و اقلیمی در ارزیابی خشکسالی از پیشنهادات تحقیق حاضر است که میتواند در مطالعات آتی مدنظر قرار گیرد. Manuscript profile -
Article
4 - تعیین رژیمهای خشک و مرطوب بارش ماهانه با استفاده از شاخص بارش انگوت در ایستگاه اردبیلJournal of Environmental Science and Technology , Issue 7 , Year , Autumn 2022زمینه و هدف: خشکسالی یکی از عوامل اصلی مشکلات اقتصادی و محیط زیستی است و مقدار بارش مهمترین متغیر اقلیمی با تغییرات زمانی- مکانی است که دارای تاثیر جدی بر موجودیت منابع آب است. شاخص بارش انگوت یک شاخص برای تعیین چرخه اقلیمی بارندگیها در دورههای خشک و مرطوب است. شاخص Moreزمینه و هدف: خشکسالی یکی از عوامل اصلی مشکلات اقتصادی و محیط زیستی است و مقدار بارش مهمترین متغیر اقلیمی با تغییرات زمانی- مکانی است که دارای تاثیر جدی بر موجودیت منابع آب است. شاخص بارش انگوت یک شاخص برای تعیین چرخه اقلیمی بارندگیها در دورههای خشک و مرطوب است. شاخص بارش انگوت تغییرات پارمتر اقلیمی بارش در هر ماه را برای تعیین دورههای بارانی و خشک مشخص مینماید. هدف تحقیق حاضر، ارزیابی و محاسبه شاخص بارش انگوت در تحلیل دورههای خشک و مرطوب بارندگی در مقیاس ماهانه در ایستگاه اردبیل بود.روش بررسی: شاخص بارش انگوت براساس نسبت مقادیر متوسط روزانه بارش در یک ماه و مقادیر متوسط روزانه بارش در یک سال محاسبه شد و در ادامه بر اساس مقادیر شاخص مذکور، ماههای خشک و مرطوب مشخص شد و مقادیر ضریب همبستگی شاخص مذکور بر اساس آزمون پیرسون محاسبه و ارتباط آن با مؤلفههای بارش ماهانه مورد آزمون قرار گرفت.یافتهها: بر اساس نتایج، مقدار شاخص بارش انگوت در ماه اردیبهشت با مقدار عددی 33/2 تحت عنوان ماه مرطوب، ماههای آبان و فروردین بهترتیب با مقدار عددی 65/1 و 57/1 دارای رژیم بارش نرمال و بقیه ماهها با مقدار شاخص کمتر از واحد، تحت عنوان ماه خشک طبقهبندی شد. همچنین، شاخص بارش انگوت با ضریب تغییرات مقادیر بارش رابطه عکس (R2=0.408) و با مقادیر متوسط بارندگی ماهانه رابطه مستقیم (R2=0.998) و معنیدار داشت. بحث و نتیجهگیری: بیشترین مقدار شاخص بارش انگوت مربوط به ماههای آبان و اردیبهشت بوده و شاخص انگوت با ضریب تغییرات مقادیر بارش رابطه عکس و با مقادیر متوسط بارندگی ماهانه رابطه مستقیم و معنیدار داشت. امکان تعیین رژیم بارش ماهانه براساس دامنه مقادیر شاخص انگوت فراهم شده است. مقایسه نتایج با سایر شاخصهای معمول خشکسالی مانند شاخص بارش استاندارد در تحلیل خشکسالی و تعیین دورههای ماهانه خشک و مرطوب در سایر مناطق کشور نیازمند مطالعات بیشتری است. Manuscript profile -
Article
5 - ارزیابی تغییرات مکانی و زمانی بارش با استفاده از شاخصهای تغییرپذیری بارش در ایستگاههای بارانسنجی استان اردبیلJournal of Environmental Science and Technology , Issue 1 , Year , Spring 2021زمینه و هدف: بارش یکی از عناصر اصلی وضعیت آب و هوایی هر منطقه به شمار میرود. یکی از ویژگیهای مناطق خشک و نیمهخشک، کمی بارش همراه با نوسانات زیاد است. از اینرو، تغییر در الگوهای بارش، ازجمله تغییرات مکانی و زمانی بارش، از اهمیت ویژهای برخوردار است. الگوهای توزیع زما Moreزمینه و هدف: بارش یکی از عناصر اصلی وضعیت آب و هوایی هر منطقه به شمار میرود. یکی از ویژگیهای مناطق خشک و نیمهخشک، کمی بارش همراه با نوسانات زیاد است. از اینرو، تغییر در الگوهای بارش، ازجمله تغییرات مکانی و زمانی بارش، از اهمیت ویژهای برخوردار است. الگوهای توزیع زمانی بارش، چگونگی بارندگی را طی زمان تعیین میکنند. هدف از مطالعه حاضر، بررسی تغییرات مکانی و زمانی شاخصهای تغییرپذیری بارش در ایستگاههای بارانسنجی استان اردبیل میباشد.روش بررسی: در این مطالعه برای تعیین تغییرپذیری بارش از بارش ماهانه ایستگاههای بارانسنجی با دوره آماری 24 ساله از سال آبی 1368 تا 1392(بر اساس آمار موجود) واقع در آبخیزهای استان اردبیل استفاده شده است. جهت محاسبه کمی تغییرپذیری بارش در ایستگاههای مورد مطالعه استان از شاخصهای شانون، سیمپسون، تغییرپذیری (Index of Variability)، تغییرپذیری بارش یا RVI، شاخص مکینتاش، برگر-پارکر، ناهنجاری بارش یاRAI استفاده شد که بعد از محاسبه شاخصهای مذکور، تغییرات مکانی شاخصهای محاسباتی در ایستگاههای مورد مطالعه با استفاده از روشهای درونیابی و روش وزندهی عکس فاصله در نرمافزار ArcMapانجام شد و همچنین برای تعیین تغییرات زمانی مقادیر شاخصهای تغییرپذیری بارش، از روش ناپارامتری من-کندال استفاده شده است.یافتهها: با توجه به نتایج درونیابی شاخصهای مذکور، تغییرات مکانی مقادیر شاخصهای سیمپسون، Index of Variability، مکاینتاش و شاخص برگر-پارکر به گونهای است که شباهت بالایی را نسبت به هم نشان میدهند که مطابق آنها مقادیر بالای تغییرات، در بخشهای شرقی شامل ایستگاههای آلادیزگه، نمین، نیارق، آبیبیگلو و خوش آباد و بخش شمالی استان مشاهده میشود و برای بررسی معنیداری شاخصها از آزمون من-کندال با استفاده از نرمافزار Maksense استفاده شد.نتیجهگیری: در مجموع میتوان گفت بخشهایی از استان در مجاورت با استانهای گیلان و آذربایجان شرقی بهدلیل تأثیرپذیری از تودههای هوا و بارشهای جبهه خزری و مدیترانهای، دارای تغییرپذیری بیشتری در مقادیر بارش هستند. همچنین نتایج آزمون روند، بیانگر افزایش معنیداری شاخصهای تغییرپذیری بارش است که میتواند به تغییر الگوی توزیع فصلی مقادیر بارش در ماههای مختلف منجر گردد و نتایج مذکور در خصوص اکثر شاخصهای مورد مطالعه رفتار مشابهی را نشان میدهد. Manuscript profile -
Article
6 - مفهوم نسبت نیمرخ سیاسی (PPR) در تعیین نگرش ذینفعان به تغییر اقدامات کشاورزی و منابع طبیعیHuman & Environment , Issue 5 , Year , Winter 2023زمینه هدف: تدوین یک طرح جامع برای توسعه کشاورزی، منابع طبیعی و آبخیزداری با هدف شناسایی تمام نیازها و مسائل مربوط به ذینفعان مختلف بهطور جداگانه دشوار است. بههمین منظور، استفاده از یک نیمرخ سیاسی بهعنوان ابزاری با ارزش در فرآیند برنامهریزی حوزه آبخیز میتواند کمک ک Moreزمینه هدف: تدوین یک طرح جامع برای توسعه کشاورزی، منابع طبیعی و آبخیزداری با هدف شناسایی تمام نیازها و مسائل مربوط به ذینفعان مختلف بهطور جداگانه دشوار است. بههمین منظور، استفاده از یک نیمرخ سیاسی بهعنوان ابزاری با ارزش در فرآیند برنامهریزی حوزه آبخیز میتواند کمک کند تا مسائل اجتماعی مرتبط را شناسایی نموده، اطلاعات لازم در مورد آنها را جمعآوری کرده، و نهایتاً در برنامه مدیریت فعالیتهای کشاورزی و منابع طبیعی خلاصهسازی و به کار گرفته شوند. روش بررسی: پژوهش حاضر به لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی و به لحاظ هدف، از نوع تحقیقات کاربردی است. یافتهها: در این مقاله مفهوم نسبت نیمرخ سیاسی در تعیین نگرش ذینفعان به تغییر در اقدامات کشاورزی و منابع طبیعی معرفی و تبیین میکند. همچنین، اطلاعات جامع و لازم در خصوص نقش افراد، گروهها و سازمانها بر تصمیمات سازمانهای دولتی ارائه میدهدتا مدیران از مشارکت ذینفعان در فرآیندهای تصمیمگیری و اجرا استفاده نمایند. در این رویکرد، ابتدا یک مسئله یا مشکل و سپس دستاندرکاران مختلف در پروژه شناسایی شده و بر اساس اطلاعات پرسشنامهای، نگرش دستاندرکاران از طریق تعیین موقعیت، اهمیت و قدرت مشخص خواهد شد. در ادامه، مقادیر نسبت نیمرخ سیاسی محاسبه خواهد شد. مقادیر شاخص محاسبه شده امکان ارزیابی نقش هر کدام از دستاندرکاران یا ذینفعان در حل مشکل و یا تصمیمگیری در خصوص آن را فراهم خواهد نمود. بحث و نتیجهگیری: رویکرد مذکور میتواند در تعیین نقاط قوت و ضعف تصمیمگیری و اجرای اقدامات مختلف در خصوص حل مشکل یا اتخاذ رویکرد جدید مورد استفاده قرار گیرد. Manuscript profile -
Article
7 - تحلیل تغییرات جانبی مجرای رودخانه ارس در محدوده استان اردبیل با استفاده از شاخصهای مورفولوژیکیJournal of RS and GIS for Natural Resources , Upcoming Articlesاستفاده از تصاویر ماهوارهای GIS میتواند در ارزیابی تغییرات موروفولوژی رودخانهها ارزیابی سریع و دقیق مطالعات سیلخیزی موثر باشد. در پژوهش حاضر به ارزیابی تغییرات جانبی مجرای رودخانه ارس در محدوده استان اردبیل پرداخته شد. بهمنظور ارزیابی تغییرات مجرای رودخانه، شاخصها Moreاستفاده از تصاویر ماهوارهای GIS میتواند در ارزیابی تغییرات موروفولوژی رودخانهها ارزیابی سریع و دقیق مطالعات سیلخیزی موثر باشد. در پژوهش حاضر به ارزیابی تغییرات جانبی مجرای رودخانه ارس در محدوده استان اردبیل پرداخته شد. بهمنظور ارزیابی تغییرات مجرای رودخانه، شاخصهای کمّی ژئومورفیک شامل زاویه مرکزی کورنیس، ضریب خمیدگی، نرخ مهاجرت مجرا، میانگین جهتدار خطی و ترانسکت محاسبه شدند. شاخصهای مذکور برای سه مقطع زمانی 2000، 2010 و 2021 با استفاده از شنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی حاصل شدند. یافتهها بیانگر این است که مهمترین فرایندهای موثر بر تغییرات و جابجاییهای جانبی مجرای رودخانه ارس شامل شکلگیری، توسعه و پیشروی مئاندرها در عرض دشت سیلابی، ایجاد میانبر و تغییر مسیرهای کوتاه مجرا است. وقوع میانبرها و تغییر مسیرها باعث افزایش قابل توجه تغییرات جانبی مجرای رودخانه شده است. سیلابها مهمترین نقش را در وقوع میانبر و تغییر مسیر مجرا در امتداد رودخانه ارس دارند. نتایج نشان میدهد که رودخانه ارس در محدوده استان اردبیل از تحرک و پویایی جانبی بالایی برخوردار است. بهگونهای که در طی 20 سال گذشته مجرای رودخانه بهطور متوسط هر سال بیش از 5 متر جابجا شده است. با این حال تمامی شاخصهای کمّی ژئومورفیک نشاندهنده کاهش تغییرات و جابجاییهای جانبی مجرا در طی سالهای اخیر است. مهمترین دلیل کاهش قابل توجه مقادیر شاخصهای کمّی ژئومورفیک در دوره زمانی دوم (2010 تا 2021 میلادی) نسبت به دوره زمانی اول (2000 تا 2010) در ارتباط با کاهش قابل توجه رخداد میانبر و تغییر مسیر مجرا بوده است. افت دبی رودخانه و کاهش شدت و وقوع متوالی سیلابها مهمترین نقش را در کاهش وقوع میانبر و تغییر مسیر مجرا داشتهاند. کاهش رخدادهای حدی از قبیل شدت و فراوانی سیلابها به نوبه خود باعث کاهش تمایل به الگوی گیسوئی و افزایش تمایل به الگوی مئاندری توسعه یافته شده است. Manuscript profile -
Article
8 - پایش تغییرات مکانی و زمانی سلامت آبخیز با استفاده از رویکرد مفهومی بنیه، ساختار و تابآوری (VOR)Journal of RS and GIS for Natural Resources , Issue 3 , Year , Autumn 2024تحقیق حاضر با هدف تحلیل وضعیت سلامت آبخیز کوزهتپراقی با استفاده از رویکرد بنیه، ساختار و تابآوری (VOR) در سطح 36 زیرآبخیز طی سه مقطع زمانی (1379، 1389 و 1400) برنامهریزی شد. جهت دستیابی به تحیق حاضر، دادههای پایه مورد نیاز بهمنظور تعیین و محاسبه متغیرها و شاخصهای Moreتحقیق حاضر با هدف تحلیل وضعیت سلامت آبخیز کوزهتپراقی با استفاده از رویکرد بنیه، ساختار و تابآوری (VOR) در سطح 36 زیرآبخیز طی سه مقطع زمانی (1379، 1389 و 1400) برنامهریزی شد. جهت دستیابی به تحیق حاضر، دادههای پایه مورد نیاز بهمنظور تعیین و محاسبه متغیرها و شاخصهای ارزیابی سلامت در سه مقطع زمانی مختلف شامل 1379، 1389 و 1400 جمعآوری شدند.پس از تعیین مهمترین متغیرها، نسبت به استانداردسازی آنها با هدف همبعد کردن و حذف بزرگی متغیرهای مختلف اقدام شد، سسپس، متغیرها بر حسب ماهیت طبیعی خود به گروههای مختلف دستهبندی شدند و پس از میانگین هندسی آنها سه شاخص بنیه (V)، ساختار (O) و تابآوری (R) بهدست آمد. شاخص سلامت آبخیز (WHI) با استفاده از اصول حاکم بر رویکرد مفهومی بنیه، ساختار و تابآوری (VOR) بهدست آمد. نتایج نشان داد که در آبخیز کوزهتپراقی شاخص بنیه بهترتیب دارای میانگین و انحراف معیار برابر با 05/0±88/0 در سال اول، در سال دوم برابر با 08/0±81/0 و در سال سوم برابر با 17/0±68/0 بودهاند. شاخص ساختار بهترتیب دارای میانگین و انحراف معیار برابر با 08/57±0/0 در سال اول، در سال دوم برابر با 08/0±70/0 و در سال سوم برابر با 07/0±68/0 بودهاند. همچنین شاخص تابآوری بهترتیب دارای میانگین و انحراف معیار برابر با 22/0±28/0 در سال اول، در سال دوم برابر با 25/0±30/0 و در سال سوم برابر با 25/0±29/0 بودهاند. همچنین، شاخص سلامت آبخیز در سال 1379 برابر با مقدار عددی 49/0 بوده و در سال 1389 روند افزایشی داشته و به 85/0 رسیده است، اما در سال 1400 به مقدار 47/0 کاهش یافته است. میتوان جمعبندی نمود که سلامت آبخیز در دوره مورد مطالعه کاهش جزئی داشته است. دلایل مختلفی از جمله استفاده غیراصولی از زمین بهویژه تولید مرتع به کشاورزی و تغییرات مؤلفههای اقلیمی و هیدرولوژی موجب بهوجود آمدن وضعین نامناسب سلامت در آبخیز کوزهتپراقی شدهاند. Manuscript profile -
Article
9 - ارزیابی مدلهای FR و WoE در تهیه نقشه تغییرات مکانی پتانسیل آب زیرزمینی یا استفاده از GIS در شهرستان اسفراینJournal of RS and GIS for Natural Resources , Upcoming Articlesاستفاده بهینه از منابع آب زیرزمینی بهویژه در مناطق خشک و نیمهخشک با استفاده از روشهای پایدار بهرهبرداری مانند قنوات همواره مورد توجه بوده است. از طرفی، تحلیل اطلاعات مکانی موثر بر وجود آبهای زیرزمینی به روشهای تحلیلی قوی نیاز دارد تا بتواند روابط غیرخطی، ارتباط در Moreاستفاده بهینه از منابع آب زیرزمینی بهویژه در مناطق خشک و نیمهخشک با استفاده از روشهای پایدار بهرهبرداری مانند قنوات همواره مورد توجه بوده است. از طرفی، تحلیل اطلاعات مکانی موثر بر وجود آبهای زیرزمینی به روشهای تحلیلی قوی نیاز دارد تا بتواند روابط غیرخطی، ارتباط درونی و اطلاعات پنهان میان لایهها را تفسیر نماید. در همین ارتباط، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی مقایسهای تغییرات مکانی پتانسیل آب زیرزمینی با استفاده از مدلهای نسبت فراوانی و وزن شواهد در محدوده شهرستان اسفراین استان خراسان شمالی برنامهریزی شده است. عوامل ارتفاع از سطح دریا، جهت شیب، درجه شیب، کاربری اراضی، زمینشناسی، شاخص رطوبت توپوگرافی، انحنای دامنه، انحنای آبراهه، فاصله از رودخانه، تراکم زهکشی، شاخص توان آبراهه، فاصله از گسل و تراکم گسل بهعنوان لایههای موثر در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه و براساس مدلهای نسبت فراوانی و وزن شواهد میزان ارتباط آنها با پتانسیل آب زیرزمینی تعیین شد. ارزیابی نقشههای تهیه شده با استفاده از منحنی عملکرد نسبی انجام شد. براساس نتایج، مدل نسبت فراوانی با مقدار سطح زیرمنحنی برابر با 4/84 درصد عملکرد بهتری نسبت به مدل وزن شواهد در منطقه مطالعاتی نشان داد. همچنین، عوامل زمینشناسی، کاربری اراضی، ارتفاع از سطح دریا و فاصله از رودخانه در مدلهای مورد استفاده بهعنوان مهمترین عوامل مؤثر بر پتانسیل آب زیرزمینی انتخاب شدند. علاوه بر این، 5/12، 45/28، 75/34، 3/19 و 5 درصد از منطقه مورد پژوهش بهترتیب در طبقات با پتانسیل خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد پتانسیل آب زیرزمینی براساس مدل نسبت فراوانی قرار گرفتهاند. نتایج پژوهش حاضر میتواند در سیاستگزاریها و تصمیمسازیهای مرتبط با مدیریت منابع آب و مکانیابی مناطق مستعد وجود قنات و استخراج آبهای زیرزمینی یا اتخاذ راهبردهای مدیریت بهینه آبخوان در شهرستان اسفراین مورد استفاده قرار گیرد. Manuscript profile -
Article
10 - تعیین الگوی پراکنش و همبستگی مکانی وقوع سیلاب استان اردبیل با استفاده از شاخص موران در سامانه اطلاعات جغرافیاییJournal of RS and GIS for Natural Resources , Upcoming Articlesنقشهبندی الگوهای توزیع مکانی و تعیین روند تغییرات مکانی دادههای هیدرواقلیمی دارای اهمیت بالایی است. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف تعیین همبستگی مکانی و الگوی وقوع دادههای دبی حداکثر لحظهای سیلاب استان اردبیل در دوره بازگشتهای مختلف با استفاده از شاخص موران برنام Moreنقشهبندی الگوهای توزیع مکانی و تعیین روند تغییرات مکانی دادههای هیدرواقلیمی دارای اهمیت بالایی است. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف تعیین همبستگی مکانی و الگوی وقوع دادههای دبی حداکثر لحظهای سیلاب استان اردبیل در دوره بازگشتهای مختلف با استفاده از شاخص موران برنامهریزی شده است. با استفاده از نرمافزار CumFreq مقادیر دبی سیلاب در ایستگاههای هیدرومتری مختلف با دورهبازگشتهای 5، 10، 25 و 50 ساله محاسبه شدند. همبستگی مکانی از طریق شاخص موران محلی محاسبه شد و در ادامه الگوی وقوع خوشهای سیلاب با استفاده از شاخص شاخص موران محلی انسلین تعیین شدند. بر اساس نتایج، مقادیر شاخص موران عمومی، در دورههای بازگشت 5، 10، 25 و 50 ساله بهترتیب برابر 168/0، 201/0، 268/0، 115/0 محاسبه شده است. کمتریم همبستگی مکانی در دوره بازگشت 50 ساله و بیشترین همبستگی مکانی در دوره بازگشت 25 ساله مشاهده شده است. در دو ایستگاه گیلانده و پل الماس، دارای الگوی خوشهای زیاد-زیاد (HH) مشاهده شد. از طرفی، برخی از ایستگاههای هیدرومتری دامنه کوهستان سبلان و نیز محدوده شمال شرقی استان اردبیل دارای مقادیر آماره z غیرمعنیدار است که به معنی عدم وجود الگوی خوشهای در دادههای ایستگاههای مذکور با ایستگاههای مجاور است. در مجموع میتوان گفت که تفاوت در الگوی خوشهای بودن دبی حداکثر لحظهای میتواند با شرایط متفاوت اقلیمی، توپوگرافی و تفاوت در عوامل ایجاد سیل در حوزهها مرتبط باشد. Manuscript profile -
Article
11 - تحلیل ارتباط بین تغییرات مکانی و زمانی کاربری اراضی و سنجههای سیمای سرزمین در حوزه آبخیز کوزهتپراقیJournal of Geography and Environmental Studies , Issue 1 , Year , Summer 2023هدف از تحقیق حاضر، تحلیل ارتباط بین تغییرات کاربری اراضی در دورههای زمانی مختلف با استفاده از سنجههای سیمای سرزمین در حوزه آبخیز کوزهتپراقی واقع در استان اردبیل بوده است. بدینمنظور، سه تصویر ماهوارهای لندست مربوط به سالهای 1379، 1389 و 1400 از پایگاه اطلاعاتی سازم Moreهدف از تحقیق حاضر، تحلیل ارتباط بین تغییرات کاربری اراضی در دورههای زمانی مختلف با استفاده از سنجههای سیمای سرزمین در حوزه آبخیز کوزهتپراقی واقع در استان اردبیل بوده است. بدینمنظور، سه تصویر ماهوارهای لندست مربوط به سالهای 1379، 1389 و 1400 از پایگاه اطلاعاتی سازمان زمینشناسی آمریکا (USGS) دریافت شد. پس از تهیه نقشههای کاربری اراضی منطقه بهروش طبقهبندی نظارت شده و تبدیل آن به فرمت رستری، سنجههای سیمای سرزمین از نرمافزار Fragstats 8.2 در دو سطح سیما (22 سنجه) و کلاس (13 سنجه) محاسبه و کمیسازی شدند. مقدار ضریب کاپا برای نقشههای کاربری اراضی سه سال مورد بررسی (1379، 1389 و 1400) بهترتیب برابر با 2/58، 0/75 و 2/59 درصد بهدست آمد. نتایج نشان داد که در سطح کلاس زراعت دیم حداکثر مقدار را در سنجه تراکم حاشیه (ED) و زراعت آبی حداکثر مقادیر را در سنجههای میانگین فاصله نزدیکترین همسایه اقلیدسی (ENN-MN)، تعداد لکه (NP) و حاشیه کل (TE) در هر سه سال داشتهاند. همچنین در سطح سیما نیز شاخص تکهشدگی (SPLIT) در سال 1389 نسبت به سال 1379 کاهش جزئی داشته و سپس در سال 1400 افزایش پیدا کرده است. شاخص بزرگترین لکه (LPI) هم کاهش قابل توجهی در سال 1400 نشان داد، بهطوریکه از مقدار 34/43 در سال 1379 به 81/34 در سال 1400 رسیده است. Manuscript profile -
Article
12 - توسعه شهری و ویژگیهای خشکسالی هیدرولوژیک کوتاه و میانمدت در حوضه سامیان استان اردبیلJournal of Geography and Environmental Studies , Issue 51 , Year , Autumn 2024خشکسالی هیدرولوژیک از عوامل متعددی تاثیر میپذیرد و برای کمینمودن آن از شاخص SDI استتفاده میشود. هدف این پژوهش ارزیابی توسعه شهری با تصاویر ماهوارهای در فاصله سالهای 1992 و 2016 و ارزیابی خشکسالی هیدرولوژیک در محدود حوزه سامیان اردبیل استفاده شده است. بررسی تصا Moreخشکسالی هیدرولوژیک از عوامل متعددی تاثیر میپذیرد و برای کمینمودن آن از شاخص SDI استتفاده میشود. هدف این پژوهش ارزیابی توسعه شهری با تصاویر ماهوارهای در فاصله سالهای 1992 و 2016 و ارزیابی خشکسالی هیدرولوژیک در محدود حوزه سامیان اردبیل استفاده شده است. بررسی تصاویر ماهوارهای نشان داد که کاربریهای اراضی کشاورزی و مسکونی افزایش یافته است. بررسی شاخص SDI یک ماهه در همه ایستگاهها نشاندهنده افزایش خشکسالی در دورههای مختلف است. بیشترین تعداد ماههای خشک مربوط به دوره آخر (1387-1396) ایستگاه سامیان است. بیشترین افزایش تعداد ماههای خشک مربوط به ایستگاه گیلانده است که از 1 ماه در دوره اول به 66 ماه در دوره آخر رسیده است. تعداد ماههای خشک ایستگاه سامیان در دوره اول مطالعاتی (1369-1378) از 19 ماه به 80 ماه در دوره مطالعاتی آخر افزایش یافته است. بررسی شاخص SDI سه ماهه در همه ایستگاهها بهجز ایستگاه آتشگاه نشاندهنده افزایش خشکسالی هیدرولوژیک در دورههای مختلف است. بیشترین افزایش تعداد سه ماههای خشک مربوط به ایستگاه گیلانده است که از صفر در دوره اول به 36 در دوره آخر رسیده است. بهرغم افزایش مقدار بارندگی در طول دوره و وجود ماههای ترسالی اقلیمی همچنین افزایش نسبی دمای در منطقه و با توجه به افزایش کاربری کشاورزی و مناطق مسکونی که باعث افزایش برداشت از آبهای سطحی شده است، تعداد ماههای خشک در منطقه افزایش پیدا کرده است. Manuscript profile -
Article
13 - توزیع ماهانه و فصلی وقوع سیلاب با دورههای بازگشت مختلف در ایستگاههای آبسنجی استان اردبیلJournal of Geography and Environmental Studies , Issue 4 , Year , Winter 2023سیلاب یکی از مخربترین رویدادهای طبیعی است که بیش از هر بلای طبیعی دیگر، شرایط اجتماعی و اقتصادی را بهخطر میاندازد. از اینرو پژوهش حاضر با هدف تحلیل توزیع ماهانه و فصلی وقوع سیلاب در دوره بازگشتهای مختلف در برخی از حوزههای آبخیز استان اردبیل صورت گرفت. بدین ترتیب Moreسیلاب یکی از مخربترین رویدادهای طبیعی است که بیش از هر بلای طبیعی دیگر، شرایط اجتماعی و اقتصادی را بهخطر میاندازد. از اینرو پژوهش حاضر با هدف تحلیل توزیع ماهانه و فصلی وقوع سیلاب در دوره بازگشتهای مختلف در برخی از حوزههای آبخیز استان اردبیل صورت گرفت. بدین ترتیب از دادههای 33 ایستگاه آبسنجی استفاده شد که طول دوره آماری دادههای مورد استفاده بهمدت 40 سال بود. در انتخاب مناسبترین توزیع آماری برای دادههای دبی حداکثر در دورههای بازگشت 2، 5، 10، 25، 50 و 100 سال از نرمافزار EasyFit استفاده شد. براساس نتایج میتوان گفت که در ایستگاههای مورد مطالعه در حدود 63/63 درصد از سیلابها مربوط به ماه آپریل است. از طرفی براساس نتایج نمودارهای مقایسهای فصلی میتوان گفت که حداکثر سیلابها مربوط به فصل بهار است و در تمامی دورههای بازگشت مورد مطالعه بیشترین مقدار و درصد فراوانی سیلابها در این فصل رخ داده است. بهطوریکه در برخی از ایستگاهها از قبیل یامچی، نوران، ننهکران، مشیران، عموقین، درود و پلالماس اکثر سیلابها در فصل بهار اتفاق میافتد و این نشان میدهد که وقوع سیلابهای بهاره در استان اردبیل محتملتر است. ضروری است برای نواحی جنوبی و سیلخیز استان، ضمن انجام مطالعات لازم، بایستی برنامهریزیهای صحیح با محوریت مدیریت جامع حوزههای آبخیز انجام گیرد تا بدینوسیله بتوان احتمال وقوع سیلاب را در آینده کاهش داد و خسارات آنرا بهحداقل رساند. Manuscript profile -
Article
14 - تحلیل کیفیت فضای سبز شهرستان کرج با استفاده از شاخص اکولوژیکی سنجش از دور (RSEI)Journal of Geography and Environmental Studies , Issue 51 , Year , Autumn 2024افزایش فعالیتهای انسانی باعث ایجاد اختلال در اکوسیستمها و محیط زیست انسان در مقیاسهای مختلف شده است. تکنیکهای سنجش از دور برای تعیین کمیت و تشخیص تغییرات اکولوژیکی موثر تشخیص داده شده اند و میتواند بهعنوان یک جایگزین برای پایش تغییرات مکانی در شرایط اکولوژیکی محیط Moreافزایش فعالیتهای انسانی باعث ایجاد اختلال در اکوسیستمها و محیط زیست انسان در مقیاسهای مختلف شده است. تکنیکهای سنجش از دور برای تعیین کمیت و تشخیص تغییرات اکولوژیکی موثر تشخیص داده شده اند و میتواند بهعنوان یک جایگزین برای پایش تغییرات مکانی در شرایط اکولوژیکی محیط مطرح باشد. امروزه استفاده از دادههای سنجش از دور برای مطالعات مرتبط با کیفیت محیط زیست شهری نیز افزایش یافته است. در این پژوهش کیفیت اکولوژیکی محیط زیست شهرستان کرج با استفاده از تصاویر سری لندست در سالهای 2010 و 2020 با استفاده از تحلیل مؤلفههای اصلی درجه سبز، رطوبت، خشکی و گرما برای تعیین چهار شاخص اکولوژیکی سنجشازدور ارزیابی و تجزیه و تحلیل شد. شاخصهای اکولوژیکی سنجش از دوری مورد استفاده در استخراج کیفیت محیط زیست شامل شامل LST، NDVI، NDBI و WET است. نتایج نشان داد که کیفیت محیط زیست شهرستان کرج از سال 2010 تا 2022 به طور کلی سیر نزولی داشته و میانگین RSEI از 59/0 25/0 کاهش یافته است که نشان از تخریب محیط زیست این شهرستان باتوجه به گسترده شدن بخش های مسکونی آن دارد. تغییرات محیط زیست در منطقه مورد مطالعه ارتباط تنگاتنگی با فعالیتهای انسانی در قالب گسترش مکانی مناطق مسکونی و توسعه دارد که ناشی از مهاجرپذیری منطقه مورد مطالعه و مجاورت آن با شهر تهران است. شاخص مورد استفاده در پژوهش حاضر میتواند به طور مناسبی تغییرات مکانی کیفیت محیط زیست را از ابعاد مختلف منعکس نماید و یک روش موثر برای ارزیابی جامع کیفیت محیط زیست و شرایط اکولوژیکی در محیطهای شهری است. Manuscript profile -
Article
15 - تحلیل مکانی مبتنی بر اقلیم در ارزیابی تناسب مکانیابی پارک شهری شهرستان گرمیNatural Ecosystems of Iran , Issue 2 , Year , Autumn 2017مکانهای تفریحی یکی از مهمترین کاربریهای شهری بوده و نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا و نیز ارتقـا کیفیت زندگی افراد ساکن در محدوده شهری دارند. هدف این پژوهش طراحی اقلیمی و تحلیل فضایی پارک شهری شهرستان گرمی با مساحت 2/1725 کیلومترمربع، براساس تأثیر مطلوبیـت فضـای داخلـی و Moreمکانهای تفریحی یکی از مهمترین کاربریهای شهری بوده و نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا و نیز ارتقـا کیفیت زندگی افراد ساکن در محدوده شهری دارند. هدف این پژوهش طراحی اقلیمی و تحلیل فضایی پارک شهری شهرستان گرمی با مساحت 2/1725 کیلومترمربع، براساس تأثیر مطلوبیـت فضـای داخلـی و تناسب مکان در ایجاد پارکهای شهری اسـت. در ایـن پژوهش برخی از عناصر اقلیمی در یک دوره آماری 11 ساله (1393-1383) و عوامل جغرافیایی مؤثر در مکانیابی پارک شهری شهرستان گرمی انتخاب و نقشههای مربوطـه بـراسـاس آمـار و اطلاعات ایستگاههای منطقه با استفاده از نرمافزارهای ArcGIS10.1 در مکانیابی منطقه مورد مطالعه و Autocad در طراحی پلان فضای سبز، حریمبندی و تعیین کاربری اراضی تهیـه شـدند. نتایج تحقیق نشان داد که مطلوبیت مکان پارکها و نیز مطلوبیت فضای داخلـی پارکهـا بـر شکلگیری اجتماعات فراغتی در آنها مؤثر است و در پارک مورد مطالعه، مطلوبیت بیشتر مکان پارک و فضای داخلی موجب شده تا گروههای خانوادگی بیشتری در پارکها حضور پیدا کنند، درحالیکه ضعف ایـن عوامـل موجـب افزایش حضـور گروههـای دوسـتان و همسالان شده است. در مجموع، سایت مورد نظر بهعنوان سایت آسایش در اوقات فراغت انتخاب گردید. همچنین از نظر اقلیمی، دریافت انرژی خورشیدی که در اکثر فصول سال و ایام روز، آسایش گرمایی را در زمان حضور گردش گران داراست. در نتیجه بیشترین بارش مربوط به فصل پاییز میباشد در صورتیکه ماههای تیر و مرداد بهترتیب با 13 و 5/9 میلیمتر کمترین مقدار را دارا هستند. بنابراین از نظر بارش دارای کمترین تأثیر منفی بر مطلوبیت فضای تفریحی است. از نظر تأثیر ساعات آفتابی گردشگری مثبت ارزیابی شده است همچنین تأثیر وزش باد در منطقه مثبت ارزیابی شده است. Manuscript profile -
Article
16 - Effect of Soil Properties on Above-ground Net Primary Production in Moghan-Sabalan Rangelands, IranSamaneh Mohammadi Moghaddam Ardavan Ghorbani Hossein Arzani Javanshir Azizi Mobser Raoof MostafazadehJournal of Rangeland Science , Issue 2 , Year , Spring 2021The aim of this study was to investigate the relationship between total community and Plant Functional Types (PFTs) Aboveground Net Primary Production (ANPP) with soil variables. Sampling done in two altitude gradients (20-3300m) and 25 sites at the rangelands of the no MoreThe aim of this study was to investigate the relationship between total community and Plant Functional Types (PFTs) Aboveground Net Primary Production (ANPP) with soil variables. Sampling done in two altitude gradients (20-3300m) and 25 sites at the rangelands of the northern Ardabil province in 2016. In each site, PFTs ANPP and soil were sampled. In laboratory soil variables including Soil Texture, Dispersible Clay, Bulk Density, Volumetric Soil Water Content, Saturation Percent, pH, EC, Organic Matter, Particulate Organic Matter, Calcium, Magnesium, Phosphorous, Sodium, Soluble Potassium, Exchangeable Potassium, Lime and Carbonate were measured. Cluster analysis was used to group sites based on soil variables. ANOVA and Tukey tests were employed to compare the value of ANPP and soil variable at different groups resulting from cluster analysis. Then, linear regression was used to investigate relationship between ANPP and soil variables. Based on cluster analysis, 25 sites were divided in four soil types and results showed that the value of PFTs and total ANPP and 26 soil variables from 37 soil variables had significant differences between grouping sites. Regression model showed that SK and P in first depth of soil were effective on grasses (R2=0.51), VWC and P in the first depth and EK and Mg in the second depth were effective on forbs ANPP (R2=0.61), Clay, VWC, Mg and POM in the second depth were effective on shrubs ANPP (R2=0.71) and pH in the first depth, Sand and POM in the second depth were effective on total ANPP (R2=0.76). According to the obtained models, ANPP changes can be predicted by soil variables. Also, based on the result, PFTs can be a suitable indicator for soil condition of rangeland. So, the results of the present study can be used to refine rangelands in this area and even to extend them to other areas. Manuscript profile -
Article
17 - Ecological Survey of the Presence and Absence of Ferula ovina (Boiss.) Boiss. and Ferula persica Willd. in North-Western Rangelands of Iran (Case Study: Zanjan Province)Journal of Rangeland Science , Issue 5 , Year , Autumn 2018This study was conducted to investigate the effect of ecological factors on distribution, presence and absence of species Ferula ovina and F. persica in the semi-arid rangelands of Zanjan province, Iran in 2015. The locations of ten 4m2 plots with 15m spacing on three 1 MoreThis study was conducted to investigate the effect of ecological factors on distribution, presence and absence of species Ferula ovina and F. persica in the semi-arid rangelands of Zanjan province, Iran in 2015. The locations of ten 4m2 plots with 15m spacing on three 150 m long transects were systematically randomized and determined in each key area within each habitat. The soil surface features including total canopy cover, canopy cover of target species, bare soil and stone and gravel on the soil surface were estimated. Three mixed soil samples from the locations at the beginning, middle, and end of each transect from depth of 0-30 cm were collected to determine soil properties. Physiographic and climate factors of each selected site were determined. Independent sample t-test and one-way analysis of variance were conducted to compare the related parameters and the discriminant analysis was also performed to determine the importance of environmental variables on the presence and absence of the target species. The results showed that in F. persica habitat, the percentage of total neutralizing value and silt was less than that in the absence area of the species. In contrast, in F. ovina habitat, the amount of these variables was significantly higher than that in the absence area of the specie. The results of discriminant analysis showed that temperature parameters, altitude, sand and gravel percent on the soil surface, electrical conductivity, total neutralizing value and rainfall in the first canonical function had the highest value and they were the first factors affecting species distribution and location differentiation. However, presence and absence of species in the target habitats are often dependent on some variables such as pH, soil silt percent, aspect, precipitation and minimum temperature.. Manuscript profile