کنایه یکی از عناصر صور خیال برای زیبایی آفرینی کلام است که شاعران به منظور کشف معانی نهفته در سخن از آن بهره می‌گیرند. دانش مشهدی گونه‌های مختلف تصویر‌پردازی را برای القای معانی به کار گرفته است. گاه هدف شاعر فقط پوشیده سخن گفتن بوده وگاهی کنایه را به همراه آرایه‌های دیگر ادبی مثل تلمیح، تشبیه، تجرید، تداعی و ... به کار برده است. در این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی انواع کنایه در دیوان دانش مشهدی مورد بررسی قرار می‌گیرد. یافته‌های پژوهش بیانگر این است که هر سه قسم کنایه از جهت دستوری، شامل: کنایه‌های فعلی، صفت و موصوف در دیوان دانش مشهدی کاربرد داشته و بسامد کنایه‌ فعلی بیشتر از سایر کنایه‌‌ها می باشد. از نظر وضوح و خفا کنایه ایماء به خاطر آسانی فهم بیشتر از سایر اقسام کنایه‌ها، مورد توجّه شاعر بوده است و اغلب کنایه‌ها مورد استفاده شاعر از نوع کنایه قریب می‌باشد که به راحتی مخاطب معنی آن را در می‌یابد. Manuscript profile

تابوها، به معنای ممنوعیّت تقدّس یافته، نخستین قوانین بشری هستند که بعدها ریشۀ منعیات اخلاقی و مذهبی شدند. یکی از بسترهای بازشناسی و واکاوی تابوها متون داستانی است. ادبیات داستانی مبتنی بر عوامل متعددی از جمله تجربیات فردی، ذهنیّات شخصی و واقعیّات اجتماعی است و تابوهای یک اجتماع نیز برخاسته و موثر بر این عوامل است. منیرو روانی پور از نویسندگان معاصری است که با پرداختن به فرهنگ و آداب و رسوم جامعۀ پیرامون خود، به عنوان یک زن ، به تابوهای رایج یک زن در جامعۀ ایرانی اشاره کرده است. در این مقاله ابتدا تابو، توضیح و تبیین شده، سپس مصادیق عینی آن در متون داستانی بررسی و نشان داده شده است. نتایج حاصل نشان می دهد که تابوی زن به شاخص های متعدد؛ زنا، ازدواج مجدد، نازایی، بکارت، طلاق، ازدواج سنتی، تقسیم می شود که از این میان، نازایی از جمله تابوهای گسترده در جامعۀ ایرانی از دیدگاه روانی پور است. Manuscript profile

ولادیمیر پراپ، فولکلور شناس روسی، برای تجزیه و تحلیل قصّه‌های پریان، الگویی را پیشنهاد کرده و معتقد است می‌توان این الگو را در مورد سایر قصه‌های عامیانه نیز به کار برد. منظومة همای و همایون از جمله داستان‌های عاشقانه است. در این مقاله سعی شد تا نمودار خویشکاری‌های پراپ و روش ریخت شناسانة وی در داستان همای و همایون اجرا شود تا مشخص گردد نظریة پراپ تا چه اندازه با آن انطباق دارد. برای این منظور ابتدا مقدّمه‌ای دربارة تحلیل ساختاری متن و روش پراپ مطرح شده است. سپس کارکردهای پیشنهادی پراپ از قصّة همای و همایون استخراج شده و همسانگردی پراپ با ذکر مثال‌هایی توضیح داده شد. یافته‌های این پژوهش گویای تطابق داستان همای و همایون با کارکردهای ریخت شناسانة پراپ است و توالی کارکردهای مورد نظر پراپ با اندکی تغییر در این داستان دیده می‌شود. Manuscript profile

ابوالفضل بیهقی دبیر سرشناس عصر غزنوی کتابی بر جای گذاشته است که پس از گذشت قرن های متوالی از وجوه مختلف شایستۀ پژوهش و بازنگری است. وی ضمن بیان نکات تاریخ نویسی در تحلیل جزئیات و توصیف صفات حالات روانی شخصیّت ها، خواننده را شگفت زده می کند، از این رو این اثر برای یافتن مصداق های عینی تیپ های شخصّیتی در روان شناسی بسیار مناسب است. در این مقاله صفات شخصیّت های تاریخ بیهقی براساس مدل پنج عامل شخصیّتی رابرت مک کری و پل کوستا مورد بررسی قرار گرفته است. جامعۀ آماری تحقیق حاضر، کتاب تاریخ بیهقی است که پس از بررسی صفات شخصّیت های اصلی کتاب؛ نمونه هایی برای هر کدام از پنج تیپ شخصیّتی: روان رنجوری، برون گرایی، گشودگی، خوشایندی و وظیفه شناسی ارائه شده است. هر چند که این تطبیق نسبی است و بعضی از شخصیّت ها، مجموعه ای از ویژگی های چند تیپ شخصیّتی را به خود اختصاص می دهد و اعمال و رفتار و اندیشه های آن ها تحت تأثیر از شرایط محیطی تغییر می کند، امّا براساس نمودار ارائه شده، تیپ غالب شخصیّتی افراد، مشخص شده است. Manuscript profile

داستان های اقلیمی غالباً بازتاب‌دهندۀ ویژگی ها و عناصر مشترکی چون زبان، فرهنگ، باورها، آداب و رسوم یک منطقۀ جغرافیایی اند. دهه‌های پنجاه و شصت، دوران رونق ادبیات اقلیمی و ظهور نویسندگان متعددی است که نوشته‌هایشان رنگ و بویی محلی دارد و بر ادبیات مناطق روستایی متکی است. رماناهل غرق اثر منیرو روانی پور را می توان در زمرۀ آثار ادبیات اقلیمی روستایی دانست. نویسندۀ داستان به دلیل آشنایی عمیق با فرهنگ ساکنان سواحل دریایی خلیج فارس و بهره گیری از عناصر بومی و محلی سرزمینن های جنوب به روایت داستان می پردازد. در این پژوهش کوشش شده است تا با روش تحلیلی- توصیفی، شاخص های ادبیات اقلیمی رماناهل غرق؛ از جمله موقعیت جغرافیایی، زبان و لهجه، پوشاک، آداب و رسوم، باورها، اعتقادات و سرودهای محلی بررسی شود. نتایج حاصل‌شده، علاوه بر اینکه از تسلط عمیق نویسنده بر جنبه های بومی این منطقه حکایت می کند؛ لایه های پنهان روحیات و خلقیّات و اعتقادات مردم جنوب را که در مقاومت، دلاوری و استعمارستیزی، خلاصه می شود از دیدگاه یک روایتگر عیان می سازد. Manuscript profile