مطالعه حاضر با هدف بررسی علل اجرا یا عدم اجرای پروژه‎های پیش بینی شده در طرح‎های مرتع‎داری استان اصفهان انجام شد. بدین منظور لیست کلیه طرح های مرتع‎داری تهیه شده و واگذار شده به بهره‌برداران (365 فقره) با مراجعه به اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان تهیه گردید. پروژه های پیش بینی شده مربوط به هر طرح در مرحله بعد با مطالعه طرح های مرتع‎داری استخراج گردید. سپس اطلاعات مربوط به کمیت و کیفیت اجرای پروژه ها و موانع موجود برای اجرای پروژه ها با بازدیدهای صحرایی از مراتع مورد نظر، مصاحبه با کارشناسان مرتع شهرستان های مختلف و بهره برداران مراتع تعیین و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. یافته ها حاکی از عدم اجرای پروژه های پیش بینی شده در طرح ها به میزان متوسط 37/58 درصد بودند که پروژه های نصب آبشخوار، حفر چاه مالداری، قنات و چشمه و کپه کاری در این بین دارای بهترین وضعیت اجرایی و علوفه کاری دیم، تبدیل دیمزارهای کم بازده و کشت مستقیم علوفه یا علوفه‎کاری آبی دارای بدترین وضعیت اجرایی بودند. همچنین تجدیدنظر طرح های مرتع‎داری، عدم ارائه تسهیلات بانکی جهت اجرای پروژه ها، ضعف نظارت جهت اجرای پروژه ها، مشکلات با همجواران از نظر سامان عرفی، عدم خروج دام مازاد، سرمایه گذاری جهت اجرای طرح، مشکلات در تنسیق مرتع و عدم توافق مجریان طرح ها از مهمترین موانع فنی، اجتماعی و اقتصادی جهت اجرای طرح های مرتع‎داری می باشند. بنابراین به نظر می رسد که طرح های موجود به دلیل مشکلات فنی، اجتماعی و اقتصادی کارایی لازم را نداشته و باید از این لحاظ تجدیدنظر گردند. همچنین در تهیه طرح های جدید باید به مسائل فنی، اجتماعی و اقتصادی جدی تر نگاه شود و مسائلی همچون استفاده چندمنظوره از مراتع نیز لحاظ گردد. Manuscript profile

محصول اصلی مراتع مورد مطالعه استان اصفهان علوفه و عمده محصول فرعی مراتع نیمه خشک شهرستان های مورد مطالعه استان اصفهان (بادجان، بلغویی، قادرآباد، سنگ سفید، دوش خراط) کتیرا است. در این تحقیق برخی شاخص های اقتصادی برداشت و فروش محصول فرعی کتیرا مورد ارزیابی قرار گرفته است. بر همین پایه، جامعه آماری این تحقیق، شامل بهره برداران محصول کتیرا و علوفه در منطقه مورد بررسی می باشد. نتایج این تحقیق نشان داد که حاشیه بازاریابی برای کتیرای خرمنی و مفتولی به ترتیب برابر 44/44 و 5/42 درصد می باشد. درآمد خالص هر خانوار روستایی از محل برداشت علوفه 106 میلیون ریال در سال می باشد که نزدیک به 76 درصد از درآمد سالانه خانوار روستایی را در بر می گیرد. همچنین درآمد خالص هر خانوار از برداشت هر دو نوع کتیرا 78/11 میلیون ریال در سال می باشد که 47/8 درصد از درآمد خانوار را در بر می گیرد. بهره مالکانه برای محصول علوفه 65/2 میلیارد ریال در سال در هکتار و برای کتیرا، 46/5 میلیارد ریال در سال برآورد شد. همچنین نتایج تحقیق در خصوص میزان اشتغال سالانه نشان می دهد که سهم اشتغال در منطقه برای علوفه و کتیرا به ترتیب 120 و 68 نفر و سهم محصول فرعی کتیرا از کل اشتغال حاصل از علوفه و محصول فرعی در حدود 39/64 درصد برآورد شد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که بهره برداری کتیرا، فعالیت اقتصادی سود آوری بوده که به همراه سایر فرآورده های مرتعی نظیر علوفه که در این تحقیق به آن پرداخته شده است، نقش مهمی در اقتصاد محلی و منطقه ایفا می کند و هر ساله ضمن ایجاد اشتغال زایی از تخریب و تبدیل مراتع به اراضی دیم می کاهد. همچنین بررسی اقتصادی بویژه ارزیابی و ارزشیابی کارکردهای بازاری و غیربازاری مراتع می تواند به شناساندن بهتر ارزش واقعی و کارکردهای این منبع و نیز طراحی سازوکارهای مناسب حفاظت و بهره برداری بهینه از آنها در کلیه سطوح مدیریتی کمک نماید. Manuscript profile