انجمن بلدیه بوشهر یکی از نهادهای مدنی برخاسته از انقلاب مشروطه بود که با هدف مشارکت مردم در عرصه‌های شهری و اجتماعی به ویژه ایجاد نظم و انضباط در زندگی شهری به وجود آمد. در این مقاله با بهره گیری از منابع تاریخی، به ویژه مطبوعات و اسناد آن دوره، روند شکل گیری بلدیه بوشهر، وظایف و علمکرد آن بررسی شده است.. انجمن بلدیه بوشهر با چه موانع و مشکلاتی روبه رو شد و چه علل و عواملی مانع از تداوم فعالیت های آن گردید؟ پرسشی است که این مقاله در پی پاسخ بدان برآمده است. بنابر یافته های این پژوهش، علل و عواملی چون اختلاف نظر میان حکمرانان بوشهر با اعضای انجمن بلدیه، کمبود بودجه مالی بلدیه، بی اعتمادی و بدبینی مردم نسبت به نهادهای دولتی، درگیری‌های ایلی و عشیره ای در منطقه و ناامنی و ناآرامی‌های سیاسی ـ اجتماعی سراسری، از عوامل اصلی در ناکامی انجمن بلدیه در اجرای وظایف و دستیابی به اهداف و موانع عمده در تداوم فعالیت های آن بود. Manuscript profile

حضور زنان در جنبش مذهبی- ملی تنباکو و نهضت مشروطه، سر‌آغاز فعالیت زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است. هرچند این حضور در ابتدای سلطنت رضاشاه به لحاظ تسلط نیروهای مذهبی و سنت‌گرا بسیار اندک تلقی می‌شد؛ ولی با اجرای سیاست‌های جدید از سوی رضاشاه و محمد‌رضا پهلوی فعالیت این قشر در قالب نهادها و سازمان‌های زنان انسجام بیشتری یافت و ابعاد وسیع‌تری را در برگرفت. چگونگی شکل‌گیری و نحوۀ فعالیت نهادها و سازمان‌های زنان در عصر پهلوی دوم و ارتباط آنها با حکومت مسئله‌ای است که در این پژوهش بدان پرداخته شده‌است. این مقاله که در چارچوب مطالعۀ تاریخی و به روش توصیفی- تحلیلی است، با بررسی منابعی چون روزنامه‌ها و کتب صورت گرفته‌است و مشخص می‌کند که اعضای نهادها و سازمان‌های زنان، اغلب متشکل از زنان تحصیل کرده‌ای بودند که بیشترین تلاش آنها در ابتدا بهبود وضعیت زندگی، آموزشی و بهداشتی بانوان و سپس رفع نابرابری حقوقی و کسب حق رأی برای زنان بوده‌است. برخی از این تشکل‌ها در جهت تأمین منافع دولت و برخی نیز در راستای برآورده‌ساختن نیازهای حزب و یا جمعیتی خاص گام برداشته‌اند و بر حوادث آن دوره تأثیر گذارده‌اند. Manuscript profile

بینش انتقادی مورخ،یکی از مؤلفه‌های تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری است ، اگر چه در تاریخ نگاری مورخان قدیم کم وبیش وجود داشته است، اما در تاریخ‌نگاری نوین ایران بیشتر نمایان شده است. مقاله حاضر با روش تاریخی، در تلاش است تا نسبت تاریخ‌نگاری ناظم الاسلام کرمانی و مهدی ملک زاده در رویداد مشروطه را با بینش یادشده مورد واکاوی قرار دهد. برای تحقق این هدف، پرسشی چنین مطرح است: بینش انتقادی مورخان یاد شده چه تاثیری در روش تاریخی آنان در بازتاب واقعه مشروطه و تحولات پس ازآن داشته است؟ نتایج این پژوهش حاکی از آن است که مورخان فوق تلاش دارند تا با فاصله‌گیری از تاریخ‌نگاری یک سویه در دوحوزه، نخست: انتقاد از شاهان و حاکمان قاجار به دلیل ناکارآمدی آنها در اداره کشور و دیگر: توده عوام مردم به عنوان موتور محرکه تحولات جامعه به عنوان عامل اصلی در شکل گیری حوادث تاریخی، به تحلیل و تبیین عوامل برآمدن مشروطه و تحولات بعد از آن بپردازند Manuscript profile

یکی از خصایص اصلی ادبیات سیاسی- اقتصادی ایران در سال های پس از کودتای 1299ش غلبه ی گفتمان استبداد مٌنّور (نوسازی اقتدارگرا) در میان روشنفکران تجددخواه نسل سوم است. سرخوردگی از انقلاب مشروطه در میان برخی از کنشگران سیاسی، بحران های متعدد سیاسی- اجتماعی به جا مانده از جنگ جهانی اول در ایران و نیز رواج اندیشه ی دیکتاتور مصلح در برخی از کشورهای توسعه نیافته از جمله ترکیه را می توان عوامل اصلی تغییر گفتمان سیاسی از مشروطه به استبداد مٌنّور دانست. در همین راستا ضرورت نوسازی و تشکیل دولت مقتدر در میان غالب نشریات آن دوره بازتاب گسترده ای داشته است. "مرد آزاد" که به وسیله علی اکبر داور در سال 1301ش انتشار یافت از نشریات طرفدار حکومت مقتدر بود که به نقش قدرت دولت مرکزی در نوسازی ساختار اقتصادی، اداری و فرهنگی باور عمیق داشت و اصلاحات را تنها از طریق اجبار ممکن می دانست. در این مقاله تلاش شده است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و بازخوانی برخی از مقالات روزنامه "مرد آزاد" به معرفی و بررسی اندیشه های این نشریه در خصوص ضرورت نوسازی اقتدارگرا در ایران پرداخته شود. Manuscript profile

یکی از اصول اعتقادی اهل حق ،اعتقاد به زندگی های متوالی یا دونادون است. که در نظر مکتبیون(که منشعب از خاندان شاه حیاسی هستند) از جایگاه خاصی بر خوردار است. در نظر اهل حق و مکتبیون، ذات و جوهر حقیقی هر موجودی ،روحِ آن موجود است و جسم برای روح محملی بیش نیست. بعد از جدایی روح از جسم، جسم از بین رفته و تجزیه می‌گردد و روح باقی می‌ماند و به حیات و سیر کمال خود ادامه می‌دهد. اهل حق و مکتبیون در کنار اعتقاد به توحید الهی و معاد، اعتقاد دارند که روح برای رسیدن به کمال باید در یک چرخه نسبتاً طولانی( هزار دون) قرار گیرد تا مراحل سیر کمال را طی نماید. مکتبیون بر خلاف سایر خاندانهای اهل حق به تفصیل به انواع سیر کمال در قالب دونادون و چگونگی آن پرداخته‌اند.پرسش اصلی در این مقاله چگونگی و توصیف دونادون از نظر مکتبیون است.روش تحقیق در این پژوهش،روش مسئله محور مبتنی بر روش مطالعه کتابخانه‌ای است. فرضیه تحقیق بر این است که، دونادون مبتنی بر ادامه حیات بعد از مرگ و در جهت سیر استکمالی روح می باشد، از جمله دلایل این امر چرخه زندگی های متوالی محدود می باشد. یافته های تحقیق نشانگر این است که دونادون باور خاصی است که در بین مکتبیون وجود داشته و از ویژ گی ها ی خاصی از جمله، دیدگاه سیر تکامل روح و انواع آن برخوردار است. Manuscript profile

مردم بندر بوشهردرروزگار پرتلاطم مشروطه، ازگستره‌ی وسیعی‌از بیماری‌های واگیردر‌رنج بودند. شیوع این بیماری‌ها، یکی‌از واقعیت‌های اجتماعی عصرقاجار محسوب می‌شد. بطوری‌که در مقابل زیرساخت‌های سنتی موجود، درمان های موثر ناچیز، تاثیر چندانی درکاهش میزان مرگ ومیر نداشت. این نوشتار بر مبنای مندرجات مطبوعات، اسناد آرشیوی و منابع تاریخی با بهرمندی از روش تحقیق تاریخی مبتنی برتوصیف و تحلیل، چگونگی شیوع این بیماری ها دربندر بوشهر را نشان می دهد. پژوهش حاضر برآن است، تا ضمن بررسی انواع بیماری های مسری، عوامل موثر بر شیوع آن، در بوشهر را مورد واکاوی قرار دهد. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است‌که، شیوع انواع بیماری‌های مسری در بندربوشهرتحت تاثیرچه عواملی بوده‌است؟ به‌نظر می‌رسد، عوامل متعددی هم‌چون، عدم توجه مردم بنادر نسبت به بهداشت فردی واجتماعی، عدم وجود آب آشامیدنی سالم، شیوه نادرست دفن مبتلایان وعملکرد نادرست دولتمردان در مواجه با بیماری ها، ازعوامل مهم شیوع بیماری های واگیر در این بندربوده است . Manuscript profile

موضوع ولایت یکی از مباحث مهم مذهب شیعه امامیه است. به طوری که این مذهب بر محور ولایت می‌چرخد و اساس آن را شکل می‌دهد. بحث ولایت در شیعه امامیه با امامت گره خورده است و شامل کلیتی است که در بردارنده ولایت و امامت امامان دوازده‌گانه می‌گردد . اهل حق، یکی از جریانها و مکتب‌های مذهبی شیعی مشرب با گرایش عرفانی و شامل یازده خاندان است که سلسله آتش‌بیگی از خاندانهای معروف اهل‌حق به شمار می‌رود. ولایت به به عنوان یک اصل مهم و اساسی در اندیشه سلسله آتش‌بیگی تلقی می‌گردد که از آغاز آفرینش و مراحل پیدایش هستی، ولایت و مظهریت حضرت علی(ع) تجلّی و نمود داشته و در دوره‌ها مختلف ظهور و بروز نموده است. بررسی تطبیقی با روش توصیفی- تحلیلی دیدگاه امامیه با دیدگاه سلسله آتش‌بیگی در مورد ولایت هدف این پژوهش قرار گرفته است.نتایج پژوهش حاکی از این است که مشابهت‌ها و قرابت‌های زیادی از جمله ولایت تکوینی ائمه اطهار(ع) و جنبه ملکوتی و ازلی آن و همچنین اعتقاد به امامت امامان دوازده گانه بین این دو دیدگاه درباره ولایت وجود دارد. Manuscript profile

گسترش روابط ایران و غرب یکی از ویژگی‌های بارز عصر قاجار و پهلوی به شمار می‌آید. آشنایی ایرانیان بافرهنگ و تمدن غرب موجب تغییرات اجتماعی نسبتاً وسیع، ازجمله تغییر پوشاک برخی از اقشار جامعه و به‌خصوص لباس رسمی کارکنان دولت شد. بر این مبنا هدف اصلی مقاله، بررسی تحولات انجام‌شده بر لباس رسمی کارکنان دولت دوره ناصرالدین‌شاه و دوره رضاشاه است. حال این سؤال پیش می‌آید، که چه تفاوتی میان طرح و نحوه‌ی اجرای لباس کارکنان دولت در دوره ناصرالدین‌شاه با دوره رضاشاه بوده است؟ فرضیه مقاله بر آن است با تلاش‌هایی که از سوی ‌شاه قاجار و پهلوی اول در جهت تغییر پوشش انجام دادند لباس رسمی کارکنان دولت هم ازنظر رتبه، جایگاه، ارتباطات اجتماعی و هم ازنظر طرح و نحوه‌ی اجرای آن متحول شد. روش تحقیق در این مقاله مبتنی بر توصیف و تطبیق داده‌های تاریخی است و نتایج حاصل از این پژوهش دلالت بر فرآیند تأثیر غرب‌گرایی بر لباس کارکنان اداری دوره ناصرالدین‌شاه و تشدید نوگرایی بر تحول لباس پرسنل دولتی با روش اقتدارگرایانه رضاشاه دارد. Manuscript profile

در «عصر فترت» به‌رغم جنگ‌های مداوم و عدم وجود دولت مرکزی نیرومند، ارتباطات سیاسی و تبادل سفیر در چارچوب مرزهای ایران، میان حکومت‌های عصر فترت و گاه خارج از مرزها با دولت‌های عثمانی و ممالیک صورت می‌گرفت. پژوهش حاضر به روش تاریخیِ مبتنی بر رویکرد توصیفی-تحلیلی و با بهره‌ بردن از آثار تاریخ‌نگارانه و منابع تاریخی، در پی پاسخ به این پرسش است که سفارت‌ها در این عصر براساس چه ضرورت‌هایی صورت می‌گرفت؟ با چه موانع و مشکلاتی مواجه بودند و سفیران اعزامی چه جایگاهی داشتند؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در این دوره مانند ادوار پیشین، طبقه‌ای خاص به عنوان سفیر وجود نداشته است که شغلشان صرفا سفارت بوده باشد. هرگاه لازم می‌شد امیران یکی از افراد را به تناسب ضرورت سفارت و ماهیت دربار پذیرنده، انتخاب و مأمور سفارت می‌کردند. آداب و تشریفات دیپلماتیک از مباحث بسیار مهم در امر سفارت است. پذیرش سفیر در هر دوره‌ای دارای آداب و رسوم خاصی بوده و از باورها و اعتقادات حاکم بر دربار نشأت‌ می‌گرفته‌است. سفارت‌ها با اهدافی چون خواستگاری و ازدواج، برقراری صلح و اتحاد، درخواست نیرو، مبادله اسیران و غیره صورت می‌گرفت. در این دوره سفیران با موانع و چالش‌هایی چون خطر حبس و زندانی شدن، بی‌توجهی دربار میزبان، رعایت نشدن شأن و منزلت سفیر و حتی در مواقعی کشته شدن مواجه بودند.

Manuscript profile