از ویژگی های بارز قرن نهم هجری از نظر مذهبی، رواج مذهب تشیع و اظهار قشر فرهنگی و فرهیخته نسبت به این مذهب بود. سیاست آزادی مذهبی تیموریان که ادامه سیاست مغولان بود. زمینه را برای تضارب آراء مهیا کرد. در این راستا مکتب تشیع که از پایه های اعتقادی استواری برخوردار بود، با انگیزه های معنوی، الهی و عرفانی رشد چشمگیری کرد که درنهایت مقدمات تشکیل حکومت شیعی ایجادگردید. همچنین آرامش ایجادشده بعد از فتوحات تیمور و علاقه و احترام وی به علما، دانشمندان و صوفیان نیز مشاهده می گردد. دراین دوره عالمان یا شیعه بودند و اساس تألیفات خود را بر بعد عرفان و تشیع قرارمی دادند و اگر هم سنی بودند، سنی کم تعصب و یا متمایل به شیعه بودند. حال تلاش های عالمان و دانشمندان در دوره قبل و مقارن روی کار آمدن تیموریان برای ایجاد تشیع حائز اهمیت است که این پژوهش به آن می پردازد. شیوة این جستار (توصیفی - تحلیلی) می باشد. پرسش اصلی این تحقیق این است که آیا با مطالعۀ آثار دانشمندان این دوره می توان به دیدگاه های عرفانی آن ها در زمینه تشیع دست یافت؟ نتایج بررسی نشان می دهد که آثار امیرعلیشیرنوایی، خنجی، عبدالرحمن جامی و غیره از اهل سنت و متصوفه نمودی از عرفان و تشیع را در آثار خود دارند. Manuscript profile

چکیدهبعد از اعلام و آشکار شدن دعوت عمومی از سوی حضرت محمد(ص) و انتقاد و عیبجویی از بت‌ها و بت پرستان، شکنجه و آزار قریش نسبت به مسلمانان شروع شد. از دیدگاه مورخان مسلمان، با گسترش فشارها و شکنجه های جسمی و روحی و تهدید خطر ارتداد تازه مسلمانان، در سال پنجم بعثت(615م) گروهی از مسلمانان، با تدبیر رسول خدا(ص) برای گریز از آزار و شکنجه مشرکان در مکه، به حبشه مهاجرت کردند. ویلیام مونتگومری وات ، کشیش و مستشرق مشهور اسکاتلندی، که با سبکی عالمانه و موشکافانه، بیش از نیم قرن به مطالعه تاریخ اسلام و سیره نبوی پرداخته و آثار و دیدگاههای او در غرب و نیز در جهان اسلام به بی طرفی و منصفانه تعبیر شده و طرفداران بسیاری دارد، معتقد است این ماجرا به همان سادگی که در گزارشات و روایات تاریخی مسلمانان ارائه شده، نیست. او با نگاهی تحلیلی و شکاکانه در کتاب محمد]ص[ در مکه که به حوادث عصر نبوی تا زمان هجرت اختصاص دارد و از مفصل ترین کتابهای نوشته شده درباره مرحله مکی سیره نبوی به زبان انگلیسی بوده، به دنبال دلایل مادی و اجتماعی این هجرت بوده و دلایلی چون انگیزه های تجاری، نظامی و وجود اختلاف بین مسلمانان را به عنوان علل این هجرت مطرح می ‌کند که با دیدگاه مورخان مسلمان تفاوت بنیادین دارد. این پژوهش با استناد به منابع تاریخی و با روش تحلیلی- انتقادی ضمن بررسی و نقد نظرات وات به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا پژوهش وات بیان کننده علت اصلی این مهاجرت و اقامت طولانی مسلمانان در حبشه می باشد؟ دستاورد های این پژوهش بیانگر این است که دلایل مطرح شده از سوی وات بر فرضیه های غیر مستند و حدس و گمان استوار بوده و کند و کاو عقلی بدون یافتن دلیل و پشتوانه‌ی نقلی در تحقیقات تاریخی ثمری نخواهد داشت. همچنین او با طرح این دلایل، درصدد دستیابی به نتیجه دلخواه خود یعنی تشکیک در منابع تاریخ اسلام و تضعیف جایگاه پیامبر(ص) و دین اسلام نزد مخاطبانش می باشد. Manuscript profile

مدفن امام هشتم شیعیان علی بن موسی‌الرضا (ع) در دیار خراسان موجب گردید تا شیعیان و محبین خاندان اهل‌بیت‌(ع) در این ناحیه مسکن گزینند و خراسان مرکزی برای گسترش تشیع امامیه و نشر عقاید شیعیان در ایران گردد. حضور آنان در کنار بقعه متبرکه علی بن موسی‌الرضا (ع) موجب شد تا این بقعه شریفه در طول دوره‌های زمانی دستخوش تغییر و تحول در بنا و تزئینات گردد. روش این جستار به‌صورت توصیفی- تحلیلی هست. پرسش اصلی این تحقیق مبنی بر این مطلب است که گسترش تشیع امامیه چه تأثیری بر بقعه متبرکه علی بن موسی‌الرضا (ع) گذاشته است و این تأثیر در کتب جغرافی‌نگاران و مورخین چگونه بازتاب یافته است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که در دوره‌های اولیه مورخین و جغرافی‌دانان تنها به ذکر محل دفن پرداخته‌اند اما در ادوار بعد با حضور شیعیان و اقدامات آنان در جهت گسترش بقعه این امر مورد توجه جغرافی‌دانان و مورخین قرار گرفت و در باب تزئینات و ساختار بنای بقعه سخنانی ذکر شده است، برخی حتی پا را فراتر نهاده و با جزئیات به ذکر نام بانیان و اقدامات آنان در جهت تغییر در تزئینات و ساختار بنا پرداخته‌اند. Manuscript profile