-
Article
1 - اسامی آیات قرآنی، گونه¬شناسی و اسباب نامگذاری آنهاQur'an and Hadith , Issue 1 , Year , Autumn_Winter 2024همچنان که سوره های قرآن دارای نام بلکه بعضاً دارای نامهای متعددی است و هر یک از این نامها نیز وجه متناسبی با سوره دارد، بعضی از آیات قرآنی نیز دارای یک یا چند نام به وجوه مناسبت متعددی هستند که به آنها اسامی آیات گویند. منشأء نامگذاری برخی از اسامی آیات قرآنی، روایات More
همچنان که سوره های قرآن دارای نام بلکه بعضاً دارای نامهای متعددی است و هر یک از این نامها نیز وجه متناسبی با سوره دارد، بعضی از آیات قرآنی نیز دارای یک یا چند نام به وجوه مناسبت متعددی هستند که به آنها اسامی آیات گویند. منشأء نامگذاری برخی از اسامی آیات قرآنی، روایات پیامبر(ص) و ائمه(ع) است که در زبان مردم به دلایلی رایج شده¬اند و برخی بیان موضوعی فقهی، کلامی، تاریخی و غیره می¬باشد. در این مقاله، تلاش می¬شود بر اساس مطالعه¬ی کتابخانه¬ای و تجزیه و تحلیل داده¬ها و جمع¬بندی آنها و نیز با بررسی آیات قرآن، روایات، تفاسیر و سایر متون دینی، در ابتدا، تمامی اسامی آیات قرآن به ترتیب حروف الفبا، معرفی و علت نامگذاری هر یک، ذکر شود، سپس بناست که تعداد آیات بر حسب بیشترین اسم، تفکیک شود و در پایان، نوع علمی اسامی برخی آیات بر حسب فقهی، کلامی، تفسیری، اخلاقی و تاریخی، بیان شود.
Manuscript profile -
Article
2 - اعتبارسنجی احادیث فضائل حفظ قرآن در منابع شیعهQuarterly Sabzevaran Fadak , Issue 1 , Year , Summer 2022احادیث فراوانی درباره حفظ قرآن ، ارزش و جایگاه حافظان، که از مضامین تشویقآمیز برخوردار بوده و باورمندان را به حفظ و تلاوت آیات قرآن و عمل به آن برمیانگیزاند، در منابع روایی شیعه از معصومین(ع) صادر شدهاند. این روایات در اکثر جوامع روایی و تفاس Moreاحادیث فراوانی درباره حفظ قرآن ، ارزش و جایگاه حافظان، که از مضامین تشویقآمیز برخوردار بوده و باورمندان را به حفظ و تلاوت آیات قرآن و عمل به آن برمیانگیزاند، در منابع روایی شیعه از معصومین(ع) صادر شدهاند. این روایات در اکثر جوامع روایی و تفاسیر، گردآوری شده است. اما میزان اعتبار سندی این روایات و در نتیجه اعتبار متون آنها یکسان نبوده و نمیتوان در این مورد حکم کلی صادر کرد. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی، از طریق جمع آوری اطلاعات، به شیوهی کتابخانهای؛ با تکیه بر منابع شیعی صرف، دامنهی مطالعاتی خود را بر روی مهمترین جوامع حدیثی متمرکز نموده و با نگاهی گذرا به پیشینهی این علم و تطوراتی که بر آن گذشته، به بررسی در این خصوص پرداخته است و نشان میدهد که هرچند برخی از فضائل حفظ قرآن، از نظر محتوا صحیح هستند و یا در صحت سند آنها خدشهای وارد نیست اما این دلیلی برای صحت صدور آنها نمیباشد و اتکای صرف بر سند یا متن در تصحیح یک خبر به معنای اثبات صحت صدور آن نیست. چه بسا سند صحیحی بر متن درستی ترکیب شده باشد یا ممکن است متن متضمن معنایی غیر قابل قبول باشد یا با متونی که دارای دلالتهای صدق قویتر هستند، مخالف باشد. در احادیث مورد مطالعه نیز چنین اشکالاتی وارد بود که موجب عدم صحت صدور آنها شده و قبول آنها را مشکل مینمود. البته هرچند اکثر احادیث فضائل حفظ قرآن ضعیف بودند اما علمای حدیث شیعه طبق قرائنی در جواز عمل بدانها اتفاق دارند. Manuscript profile -
Article
3 - نقش علوم قرآن در توجیه اعراب قرآنQuarterly Sabzevaran Fadak , Issue 4 , Year , Winter 2016اعراب قرآنی و تجزیه و تحلیل این متن مقدس بر اساس قواعد عربی یکی از کهنترین علوم اسلامی قرآنی است. از سویی دیگر، به اسبابی، گاهی بر یک یا چند لفظ عبارت قرآنی، اعرابهای مختلفی ذکر شده که به توجیه صحت این اعرابها یا نقد و بررسی صحت و سقم آنها نیازمند میشود و از جمله م Moreاعراب قرآنی و تجزیه و تحلیل این متن مقدس بر اساس قواعد عربی یکی از کهنترین علوم اسلامی قرآنی است. از سویی دیگر، به اسبابی، گاهی بر یک یا چند لفظ عبارت قرآنی، اعرابهای مختلفی ذکر شده که به توجیه صحت این اعرابها یا نقد و بررسی صحت و سقم آنها نیازمند میشود و از جمله مهمترین مستندات و منابع توجیه این اعرابها، علوم قرآنی(علوم مأخوذ از قرآن کریم) است. اما علم توجیه اعراب چیست؟ و علومی که کم و بیش در توجیه اعراب قرآن استفاده شده و نحوه این استفاده کداماند؟ در این مقاله به روش کتابخانهای در ابتدا و اختصاراً به مفهومشناسی علوم قرآن و مفهومشناسی علم توجیه اعراب پرداخته و سپس علوم قرآنی مورد استناد در توجیه اعراب قرآنی، شامل رسم الخط مصحف، شأن نزول، احادیث تفسیری، قراءات و بالأخره تفسیر و معنا و ذکر نمونههایی از این کاربرد ذیل هر علمی، پرداخته و تلاش میشود به این پرسشها پاسخ داده شود که علوم قرآن، چگونه مفسّران و نحویان را برای توجیه اعراب قرآن یاری ساخته و چگونه این توجیهها، قرآن از شبهه عدم فصاحت دور ساخته است. Manuscript profile -
Article
4 - بینامتنیت(تناص) واژه عدل بین زبان عربی و قرآنQuarterly Sabzevaran Fadak , Issue 5 , Year , Winter 2018قرآن وحی منزل الهی در شکل ظاهری آن بر زبان عربی نازل شده است، لذا از دیرباز لغتشناسان و مفسران برای فهم آیات و الفاظ قرآنی، به زبان عربی و اشعار معاصر زمان نزول یا پیش از آن مراجعه میکردند، امّا به طور قطع، معانی و مدلولات چنین متن مقدسی که تأثیری شگرف در زندگی عرب آن Moreقرآن وحی منزل الهی در شکل ظاهری آن بر زبان عربی نازل شده است، لذا از دیرباز لغتشناسان و مفسران برای فهم آیات و الفاظ قرآنی، به زبان عربی و اشعار معاصر زمان نزول یا پیش از آن مراجعه میکردند، امّا به طور قطع، معانی و مدلولات چنین متن مقدسی که تأثیری شگرف در زندگی عرب آن زمان و سپس در انسانها در مناطق مختلف با زبانهای گوناگون گذاشته و میگذارد، نمیتواند محدود به معانی متداول زمان خود باشد. از این رو، از دیرباز، دانشمندان مسلمان، در صدد کشف نسبت معنایی بین زبان عربی و قرآن بودهاند تا به دقت آشکار شود، الفاظ قرآن در چه معانی، با زبان معاصر خود، مشترک و در چه معانی متفاوت است. در این مقاله، بر اساس این رویکرد که در حقیقت کشف بینامتنیت(تناص) است، به روش تحلیلی توصیفی و کتابخانهای، تلاش میشود ماده عدل در زبان عربی و قرآن با توجه به منابع اصیل و معتبر بررسی شده و اشتراکات و تفاوتهای کاربرد قرآن با زبان عربی کشف و ذکر شود. Manuscript profile -
Article
5 - مبانی کاربرد جری و تطبیق در تفسیر قرآنQuarterly Sabzevaran Fadak , Issue 2 , Year , Autumn 2018یکی از قواعد در فهم و بهرمندی از آیات هدایتبخش قرآن کریم، قاعده مشهور به جری و تطبیق است که از دیرباز نزد علمای دین و مفسران قرآنی شناخته شده و به کار میرفته است، امّا این قاعده و مبانی کاربرد آن، حداقل از جهت نظری و تئوریک چندان شناختهشده نیست و پرسشهایی چون مبنای Moreیکی از قواعد در فهم و بهرمندی از آیات هدایتبخش قرآن کریم، قاعده مشهور به جری و تطبیق است که از دیرباز نزد علمای دین و مفسران قرآنی شناخته شده و به کار میرفته است، امّا این قاعده و مبانی کاربرد آن، حداقل از جهت نظری و تئوریک چندان شناختهشده نیست و پرسشهایی چون مبنای کاربرد قاعده جری و تطبیق در فهم آیات قرآن چیست؟ جری و تطبیق با دیگر روشهای تفسیر قرآن(در اشکال مختلف تفسیر، تأویل و باطن) چه نسبتی دارد؟ همچنان به قوت خودباقی میباشند، لذا نوشتار پیش رو شامل مفهومشناسی جری و تطبیق، تحلیل و بیان نسبت منطقی آن با فهم قرآن در اشکال مختلفش و دستهبندی مبنای کاربرد قاعده جری و تطبیق در سه شاخه قرآنی، روایی، عقلی و زیر شاخههای آن(عمومیت مفاهیم قرآنی، بسط گستره تفسیر آیات قرآن، انطباق آموزهها و مفاهیم قرآن با فطرت انسان و ...) است. Manuscript profile -
Article
6 - واکاوی مستندات حدیثی شیعه دربارۀ محل و نحوۀ تولّد امام علی (ع)A Semiannual Journal of Qurān and Hadīth Historical Studies , Issue 5 , Year , Winter 2020در خصوص محل و نحوۀ تولّد امام علی (ع) مشهوراتی نزد شیعه وجود دارد؛ مانند تولّد ایشان در کعبه، یا کنار رفتن دیوار کعبه و ورود مادر ایشان به داخل کعبه از آن محل. خاستگاه همۀ این باورها روایات است. براینپایه، جا دارد پرسیده شود مستندات حدیثی شیعه در این باره کدام اند. نیز Moreدر خصوص محل و نحوۀ تولّد امام علی (ع) مشهوراتی نزد شیعه وجود دارد؛ مانند تولّد ایشان در کعبه، یا کنار رفتن دیوار کعبه و ورود مادر ایشان به داخل کعبه از آن محل. خاستگاه همۀ این باورها روایات است. براینپایه، جا دارد پرسیده شود مستندات حدیثی شیعه در این باره کدام اند. نیز، با توجه به این که میدانیم روایات در طول تاریخ دچار آسیبهایی شدهاند، باید بپرسیم این روایات از جنبۀ سندی و متنی از چه درجۀ اعتباری برخوردار اند. در این مطالعه میخواهیم روایات مربوط به ولادت علی (ع) در کعبه را از منابع حدیثی شیعه گردآوری، و از حیث سند و متن بررسی کنیم تا پاسخی برای پرسشهای یادشده بیابیم. میخواهیم تحریرهای مختلف از حکایت ولادت علی (ع) را بازشناسی کنیم و دریابیم از میان آنها کدامیک پذیرفتنیترین گزارش دربارۀ ولادت ایشان است. Manuscript profile -
Article
7 - تاریخ انگاره اصطلاح صحابه و گونه شناسی رویکردهای مختلف به آنA Semiannual Journal of Qurān and Hadīth Historical Studies , Issue 5 , Year , Winter 2022تتبّع در اصطلاحات به ویژه اصطلاحات کهن، از مهمترین و دشوارترین موضوعاتی است که بشر با آن روبرو بوده است. اصطلاح صحابه یکی از این اصطلاحات کهن و پرکاربرد در متون دین اسلام است که از صدر اسلام تا کنون مورد اختلاف بوده؛ به گونهای که این موضوع، محلّ نزاع شده و تشخیص مصادی Moreتتبّع در اصطلاحات به ویژه اصطلاحات کهن، از مهمترین و دشوارترین موضوعاتی است که بشر با آن روبرو بوده است. اصطلاح صحابه یکی از این اصطلاحات کهن و پرکاربرد در متون دین اسلام است که از صدر اسلام تا کنون مورد اختلاف بوده؛ به گونهای که این موضوع، محلّ نزاع شده و تشخیص مصادیق صحابی را نیز با مشکل روبرو کرده است. این پژوهش با کاربست روش تاریخانگاره تلاش کرده تا با دقّت در گزارشهای تاریخی به بررسی تحوّلات و تطوّرات معنایی اصطلاح صحابه در طول تاریخ اسلام بپردازد. نتایج حاصله نشان میدهد هیچگونه اثر و نشانهای دالّ بر تعریف صحابی یا افرادی که صحابی بر آنان اطلاق میشود، در قرآن یا احادیث وجود ندارد. در تعاریف عرضه شده در طول سدههای مختلف، بر دو رویکرد تأکید شده که رویکرد غالب، رویکرد محدّثان بوده، امّا تعریف اصولیّون مقدّم بر تعریف محدّثان بوده است. اختلاف در دلالت لغوی صحبه، مقدّم بودن بحث عدالت بر تعریف صحابی و ارائۀ تعریف خاص از صحابی توسط اصولیّون و محدّثان، از عوامل ایجاد اختلاف در تعریف صحابی بودهاند. Manuscript profile