شیخ احمد جام از جمله عارفان نامی حوزۀ خراسان بزرگ است. آثارش به دو دستۀ منثور و منظوم جای می گیرد. در این پژوهش، مباحث قلندری در آثار منثور و دیوان اشعار بررسی شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بسامد موضوعات قلندری در دیوان اشعار از تنوّع بیشتری برخوردار است و شامل مواردی چون: تظاهر به فسق؛ بی اعتباری دین و ردّ مظاهر شریعت؛ تظاهر به آیین های غیراسلامی؛ تعریض به زاهدان و صوفیان؛ حضور در اماکن بدنام و بی اعتنایی به نام و ننگ می شود. در حالی که شیخ جام در آثار منثور خود تنها به مواردی چون انتقاد از صوفیان مرائی و عاریتی بودن نام جویی اشاره کرده است. در مجموع، تفاوت آشکار سطح ایدئولوژیک آراء شیخ جام در آثار مئنثور و دیوان اشعار، این فرضیّه را تقویّت می کند که این سروده ها منسوب به اوست. Manuscript profile

شیخ احمد جام از جمله عارفان نامی حوزۀ خراسان بزرگ است. آثارش در دو دستۀ منثور و منظوم جای می گیرد. در این پژوهش، مباحث قلندری در آثار منثور و دیوان اشعار بررسی شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بسامد موضوعات قلندری در دیوان اشعار از تنوّع بیشتری برخوردار است و شامل مواردی چون: تظاهر به فسق، بی اعتباری دین و ردّ مظاهر شریعت، تظاهر به آیین های غیراسلامی، تعریض به زاهدان و صوفیان، حضور در اماکن بدنام و بی اعتنایی به نام و ننگ می شود. درحالی که شیخ جام در آثار منثور خود تنها به مواردی چون انتقاد از صوفیان مرائی و عاریتی بودن نام جویی اشاره کرده است. در مجموع، تفاوت آشکار سطح ایدئولوژیک آراء شیخ جام در آثار منثور و دیوان اشعار، این فرضیّه را تقویّت می کند که این سروده ها منسوب به اوست. Manuscript profile

نقد کهن الگویی، روشی نوین در بررسی متون ادبی است. یونگ با طرح و شرح دو مقولۀ ناخودآگاه جمعی و کهن‌الگو، به این شیوه از نقد، انسجام بیشتری بخشیده است. کهن الگوها میراث مشترک تمدّن بشری هستند که در ناخودآگاه جمعی ذخیره شده اند. صور مثالی یونگ را در عرفان اسلامی، اعیان ثابته می‌نامند. بر اساس نظریۀ یونگ، کهن‌الگوها (آرکی تایپ) بن مایه ها و تصاویر نمادینی هستند که در اساطیر و فرهنگ‌ها، مفاهیم مشترک و مشابهی را در ناخودآگاه بشر در طول زمان به‌جا گذاشته‌اند. شعر فارسی متأثر از پشتوانه‌های تاریخی، عرفانی و اسطوره‌ای است. تأثیر این عناصر را در اشعار شاعران متأخر، بیش از دوره‌های دیگر می‌توان دید و دلیل آن مردمی بودن شعر امروز است. شعر و اسطوره، جدایی‌ناپذیرند و اسطوره سبب بارور شدن واژه ها و شکوفایی شعر می شود. حیاتی اندیشه‌های انتزاعی و شهودی را از تعالیم عرفانی شاعران متقدّم، گرفتـه اسـت. در دیوان حیاتی علاوه بر نقـش کلیـدی نمادهـا، سـهم چشـمگیر هنجارگریزی و آشـنازدایی در برجسته‌سازی بیشتر ابیات مؤثر است و در شعر او، کهن‌الگوها ریشه در ناخودآگاهی جمعی دارند. شاعر در ایـن سروده بـا تأویل و تفسیر، بخشی از حقیقت را به اشاره بازگو می‌کند و کهن‌الگوهایی همچون آتش، آفتاب، آیینه، دریا، سفر، تأویل و تفسیر شده‌اند. هدف اصلی این مقاله که به روش پژوهشی، توصیفی-تحلیلی است، بررسی بازتاب عناصر اسطوره‌ای، دینی و عرفانی در سروده‌های حیاتی کرمانی است. Manuscript profile

نظربازی از بن‌مایه‌های پربسامد ادبیات عاشقانه و عارفانه است که در آثار بسیاری از بزرگان ادب فارسی، بازتاب قابل‌توجهی دارد. نظربازی نزد عارفان، بیانگر نوعی تجربۀ عرفانی است تجربه‌ای که عارف در عشق و عرفان به جایی می‌رسد که به هرچه می‌نگرد، خدا و جلوه‌های او را می‌بیند و با آن‌ها نظربازی می‌کند. از جملۀ این عارفان، خواجوی کرمانی و شاه نعمت‌الله ولی است که نظربازی در اشعار آن‌ها، قابل تقسیم به نظربازی عرفانی و زمینی است. هدف از این جستار، مقایسه و تبیین تشابه و تفاوت مفهوم نظربازی در دیدگاه این دو شاعر است که با روش تحلیلی ـ توصیفی به بررسی این موضوع پرداخته شده است. حاصل پژوهش حاکی از آن است که شاه نعمت‌الله ولی با نظر به چهرۀ زیبارویان، تصویری از زیبایی خداوند را می‌نگرد و نظر او مبنای جسمی ندارد، اما خواجوی کرمانی، اساس و فلسفۀ بهره‌مندی انسان از نعمت بینایی را نظربازی و دیدن معشوق مجازی می‌داند به گونه‌ای که بخش اعظمی از ابیات مربوط به نظربازی او، خطاب به معشوق زمینی است. Manuscript profile

در پی دستور علاءالدین حسن بهمنی ـ بنیانگذار سلسلة بهمنیان در دکن ـ مبنی بر اقامت فارسی‌زبانان در منطقة جنوب هند، عده‌ای از عارفان، دانشمندان، شاعران، هنرمندان و تاجران، از دهلی و بعضی شهرهای دیگر هند، و نیز از ایران و سرزمین‌های دیگر، به جنوب هند مهاجرت کردند. از جملة مهاجران برجسته، عبدالملک عصامی ـ شاعر بلندپایه و سرایندة فتوح‌السلاطین (شاهنامة دکن) ـ است. در این مقاله، جنبه‌های ادبی این اثر عصامی (فردوسی دکن) ـ که آمیختگی دلکشی از تاریخ و شعر است ـ بررسی شده است. Manuscript profile