در سـال‌هـای آغـازین سـلطنت پهلوی و اجـرای اصلاحات تقلیدی مورد نظر رضاخان، به حوزۀ داستان، رمان و رمان-نویسی اقبال بیشتری نشان داده شد ولی به تریج و با آشکارشدن نواقص و کاستی‌های این اصلاحات در این دوره، ادبیات و نـوع ادبی رمان به ابزاری برای انتقاد از وضعیت آن زمان بدل گشت. رضاشاه در این دوران که کشور دورۀ سنت به مدرنیته را تجربه می کرد، سعی نمود با تشکیل دولتی مقتدر و قوی وتقلید از کشورهای غربی، حوزه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، قضایی، و آموزشی کشور را سروسامان دهد. هدف از انجام این مقاله بررسی تاریخی اجتماعی رویدادهای دوران پهلوی در آثار داستانی آل احمد است که به روش کتابخانه ای و به شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته است. حاصل پژوهش نشان می دهد که اقدامات اصلاحی پادشاهی پهلوی در حوزه های مختلف کشور، به آثار، نتـایج و واکـنش‌هـای مختلفی منتج گشت. در میان متـون ادبی، بخصوص رمان به دلیل ساختار و ویژگی های خاص خود این اوضاع را بازتاب می دهد. از این منظر آثار داستانی آل احمد به خوبی اوضاع اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و فرهنگی این دوره را منعکس کرده است. Manuscript profile

مفاهیمی چون حقوق شهروندی از مصادیق تجدد و نوگرایی در عصر حاضر محسوب می شود که بیشتر متاثر از اندیشه های غربی و به تاسی از زمینه های ذهنی، تحولات سیاسی و اجتماعی و تحولات دموکراتیک در اروپا در اندیشه و فرهنگ ایرانیان هم وارد شد و روشنفکران و نویسندگان ایرانی از این مفهوم در اثار و نوشته های خود استفاده کردند و بیش از هر چیز در اثار منثور معاصر نمود یافت. اداب اجتماعی با توجه به تعامل ادبیات با جامعه بخشی از درونمایه اثار منثور را به خود اختصاص داده اند. نتایج ویافته های این تحقیق نشان می دهد محمد باقر خسروی انسانی وطن پرست و مشروطه خواهی معتدل بود و در اشعار خود نیز از این مضامین سخن به میان اورده است. اثار منثور معاصر بیشتر بر جنبه واقع گرایی نوشته شده و سعی داشته اند بیان واقعیت های جامعه را سرلوحه کار خود قرار دهند، نویسندگان دوره مشروطه بسیار به بیان آداب اجتماعی در داستانهایشان پرداخته و حجم بیان این اداب در اثار آنان بسیار زیاد است، اما هر چه به دوره انقلاب نزدیکتر می شویم.این حجم از اداب اجتماعی در رمان های فارسی رنگ می بازد و جایگاه کمتری دارد. حقوق شهروندی و اداب اجتماعی از جمله موضوعاتی است که با توجه به بافت اثار منثور در مضامین این نوع نوشته ها قرار می گیرند. Manuscript profile