بررسی تطبیقی رسم‌الخط مصحف تاشکند با قواعد و نقل‌های تاریخی رسم‌المصحف
محورهای موضوعی : تاریخ قرآنمجتبی محمدی انویق 1 , مرتضی توکلی 2 , مرتضی رحیمی آهنگرکلایی 3
1 - استادیار دانشگاه ایلام
2 - مدیر واحد تحقیق
مرکز طبع و نشر قرآن
3 - دانشجوی فارغ التحصیل دانشگاه مذاهب اسلامی
کلید واژه: رسم‌المصحف, مصاحف کهن, رسم‌الخط قرآن, مصحف تاشکند,
چکیده مقاله :
علم رسم‌المصحف، از قواعد و روش‌هایی در باب کتابت قرآن سخن می‌گوید که به واسطۀ منقولات دانشمندان از مصاحف کهن، در دسترس قرار گرفته‌اند. کتاب‌های المقنع و مختصر التبیین، مهم‌ترین منابع دانش رسم‌المصحف به شمار می‌روند که در نگارش اکثر مصاحف جهان اسلام مورد استفاده قرار گرفته‌اند؛ چنان‌که به نویسندگان آن‌ها، لقب شیخین علم رسم‌المصحف اطلاق شده است. این مقاله کوشیده است که رسم کلمات مصحف تاشکند به‌عنوان معروف‌ترین مصحف از حیث انتساب به خلیفۀ سوم را با نقل‌های دو کتاب مذکور مقایسه کرده و میزان انطباق گزارش‌های رسم‌المصحف را با رسم نمونه‌ای از مصاحف کهن ارزیابی کند. رسم کلمات در مصحف تاشکند سه دسته است: 1- رسم‌هایی که با نقل‌های شیخین همخوانی دارد؛ 2- رسم‌هایی که تنها با نقل‌های یکی از شیخین همخوانی دارد؛ 3- رسم‌هایی که با نقل‌های شیخین ناهمخوان است. رسم‌های ناهمخوان با نقل‌های شیخین در مصحف تاشکند، به دو بخش قابل تقسیم است: الف) رسم‌هایی که عالمانی دیگر، آن‌ها را در گزارش‌های خود، نقل کرده‌اند؛ ب) رسم‌هایی که برای آن‌ها گزارشی یافت نمی‌شود. نتیجۀ پژوهش حاضر نشان از آن دارد که گزارش‌های علم رسم‌المصحف باید با مراجعۀ مستقیم به مصاحف کهن، تکمیل و در مواردی اصلاح شوند.
Tashkent Codex is the most famous Codex in terms of its attribution to ʿUthmān. The books al-Muqniʿ and Mukhtaṣar al-Tabyīn are the most important sources containing the orthography of the ʿUthmānic codices and the main criterion for measuring the Quranic Orthography. This article tries to compare the orthography of Tashkent codex with the traditions of these two books and assess the orthography reports. The words of Tashkent codex are divided into three categories: 1. Words that are consistent with the traditions of the two books of al-Muqniʿ and Mukhtaṣar al-Tabyīn; 2. Words that are consistent only with the traditions of al-Muqniʿ or Mukhtaṣar al-Tabyīn; 3. Words that are inconsistent with the traditions of the books of al-Muqniʿ and Mukhtaṣar al-Tabyīn. Words that are inconsistent with the traditions of Sheykheyn in this codex can be divided into two parts: A) Words that do not correspond to the traditions of Sheykheyn, But other scholars have mentioned it; B) Words that do not correspond to the traditions of Sheykheyn and also there is no any other traditions confirming that orthography. The result of the study indicates that the orthography traditions should be supplemented and corrected in some cases by referring directly to the ancient codices.
_||_
