مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
شماره4,سال
28
,
پاییز
1401
دربارۀ چگونگی دعوت پیامبر اکرم (ص) در سه سال نخست بعثت، اختلاف شده است. دیدگاه رایج آن است که پیامبر اکرم (ص) در سه سال نخست رسالت، مردم را مخفیانه به اسلام دعوت میکرد. از سوی دیگر، شماری از محققان، این دیدگاه را نمیپذیرند و بر این باورند که دعوت اسلامی از همان ابتدای چکیده کامل
دربارۀ چگونگی دعوت پیامبر اکرم (ص) در سه سال نخست بعثت، اختلاف شده است. دیدگاه رایج آن است که پیامبر اکرم (ص) در سه سال نخست رسالت، مردم را مخفیانه به اسلام دعوت میکرد. از سوی دیگر، شماری از محققان، این دیدگاه را نمیپذیرند و بر این باورند که دعوت اسلامی از همان ابتدای بعثت، به صورت علنی انجام گرفته است. در میان این اختلافها، تاریخگذاری و بررسی سورههای آغازین دورۀ مکی به روش توصیفی - تحلیلی در کنار توجه به نقلهای معتبر تاریخی و روایات تفسیری بسیار راهگشاست و نشان از آن دارد که اصل دعوت پیامبر اکرم (ص) مخفیانه نبوده است. لحن صریح و قاطعانۀ سورههای نخستین قرآن در برخورد با مشرکان و دستور اکید به پیامبر اکرم (ص) جهت مقابلۀ جسورانه با معاندان، علنی بودن دعوت پیامبر اکرم (ص) در آن دوران را تأیید میکنند. استخفای مطرحشده در روایات، مربوط به موقعیتهای خاص برخی از اصحاب پیامبر اکرم (ص) است که با توجه به نداشتن پشتوانۀ اجتماعی مناسب، قادر به علنی کردن اسلام خویش نبودند و جهت جلوگیری از کشمکشها و آسیبهای احتمالی، ایمان خود را تا زمان بهبود شرایط پنهان میداشتند.
پرونده مقاله
مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
شماره5,سال
27
,
زمستان
1400
علم رسمالمصحف، از قواعد و روشهایی در باب کتابت قرآن سخن میگوید که به واسطۀ منقولات دانشمندان از مصاحف کهن، در دسترس قرار گرفتهاند. کتابهای المقنع و مختصر التبیین، مهمترین منابع دانش رسمالمصحف به شمار میروند که در نگارش اکثر مصاحف جهان اسلام مورد استفاده قرار گرف چکیده کامل
علم رسمالمصحف، از قواعد و روشهایی در باب کتابت قرآن سخن میگوید که به واسطۀ منقولات دانشمندان از مصاحف کهن، در دسترس قرار گرفتهاند. کتابهای المقنع و مختصر التبیین، مهمترین منابع دانش رسمالمصحف به شمار میروند که در نگارش اکثر مصاحف جهان اسلام مورد استفاده قرار گرفتهاند؛ چنانکه به نویسندگان آنها، لقب شیخین علم رسمالمصحف اطلاق شده است. این مقاله کوشیده است که رسم کلمات مصحف تاشکند بهعنوان معروفترین مصحف از حیث انتساب به خلیفۀ سوم را با نقلهای دو کتاب مذکور مقایسه کرده و میزان انطباق گزارشهای رسمالمصحف را با رسم نمونهای از مصاحف کهن ارزیابی کند. رسم کلمات در مصحف تاشکند سه دسته است: 1- رسمهایی که با نقلهای شیخین همخوانی دارد؛ 2- رسمهایی که تنها با نقلهای یکی از شیخین همخوانی دارد؛ 3- رسمهایی که با نقلهای شیخین ناهمخوان است. رسمهای ناهمخوان با نقلهای شیخین در مصحف تاشکند، به دو بخش قابل تقسیم است: الف) رسمهایی که عالمانی دیگر، آنها را در گزارشهای خود، نقل کردهاند؛ ب) رسمهایی که برای آنها گزارشی یافت نمیشود. نتیجۀ پژوهش حاضر نشان از آن دارد که گزارشهای علم رسمالمصحف باید با مراجعۀ مستقیم به مصاحف کهن، تکمیل و در مواردی اصلاح شوند.
پرونده مقاله
خردنامه قرآن و حدیث
,
شماره1,سال
1
,
پاییز-زمستان
1402
برخی از روایات، گویای آنند که در دوره¬ای از تاریخ نزول قرآن کریم در صدر اسلام، ارتباط پیامبر اکرم (ص) با فرشته وحی قطع شده و آیات قرآن بر آن حضرت نازل نشده است. روایات مختلف در این باره، طول این دوره را از سه روز تا سه سال بیان کرده¬اند. در این باره باید گفت که نزول آیا چکیده کامل
برخی از روایات، گویای آنند که در دوره¬ای از تاریخ نزول قرآن کریم در صدر اسلام، ارتباط پیامبر اکرم (ص) با فرشته وحی قطع شده و آیات قرآن بر آن حضرت نازل نشده است. روایات مختلف در این باره، طول این دوره را از سه روز تا سه سال بیان کرده¬اند. در این باره باید گفت که نزول آیات قرآن کریم، به صورت تدریجی اتفاق می¬افتاد و طبیعتاً بعد از نزول هر بخش از آیات تا زمان فرا رسیدن بخش بعدی، فترتی روی میداد؛ اما چیزی که غیر قابل پذیرش است اینکه نمی¬توان فترت وحی را به معنای خاص و به مدت طولانی در صدر اسلام پذیرفت. برخی از ادله نفی این دیدگاه عبارتند از: نیاز به نزول قرآن به عنوان معجزه در ابتدای بعثت، نشئت گرفتن انگاره فترت وحی از دیدگاه دعوت مخفی، نبود تناسب تاریخی و محتوایی میان آیات قرآن کریم و دیدگاه فترت وحی و بی¬اعتبار بودن روایات فترت وحی. پژوهش حاضر سعی کرده است تا با توجه ویژه به تاریخ نزول قرآن و نیز با بررسی محتوایی آیات، تحلیلی انتقادی از روایات فترت وحی داشته باشد.
پرونده مقاله
سکوی نشر دانش
سند یا سکوی نشر دانش ،سامانه ای جهت مدیریت حوزه علمی و پژوهشی نشریات دانشگاه آزاد می باشد