بازتاب ادب تعلیمی در اساطیر کهن با نظر به داستان زال و سیمرغ و ماجراهای تِلِماک

محورهای موضوعی : شاهنامه

احمد رنجبر ¹ (استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
بهناز شکوری ² (دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)

تاریخ دریافت : 1399/04/18 تاریخ پذیرش : 1399/04/18 تاریخ انتشار : 1399/03/01

کلید واژه: اسطوره, شاهنامه, ادبیات تطبیقی, ادبیات تعلیمی, ماجراهای تلماک,

چکیده مقاله :

اساطیر و نقش آن در تربیت، سابقه‌ای به قدمت تاریخ کهن دارد. اساطیر کهن در لفافه‌ای از ماجراهای عبرت‌‌آموز، راه را برای زندگی درست و عاقلانه هموار می‌کنند. ادبیات تعلیمی از آبشخور داستان‌ها و اساطیر گرفته شده است. مجموعه‌های حماسی‌ـ اسطوره‌ای از مهم‌ترین اسوه‌های ادب تعلیمی هستند. در این میان، داستان زال و سیمرغ با وجود تقابل‌های فراوان از دید ادب تعلیمی با دیگر داستان‌های حماسی به‌ویژه ماجراهای تلماک نوشتۀ فُرانسوا فنلون قابل مقایسه و قیاس است. مانتُور در ماجراهای تلماک و سیمرغ در داستان زال، هر دو موجودی اسطوره‌ای، دارای خرد ایزدی و تعلیم‌دهنده هستند. مانتور تلماک را که روزی به‌جای پدر قهرمانش، اُولیس، بر اریکۀ قدرت در سرزمین ایتاک خواهد‌ نشست تعلیم می‌دهد و سیمرغ زال را که روزی به‌جای پدر پهلوانش، سام، حاکمیت سیستان را بر عهده خواهد گرفت، می‌پرورد. هر دو اثر حماسی رویدادهای خود را در بستری از ادبیات تعلیمی پیش ‌برده‌اند. با توجه به نقشی که اسطوره‌ها در این دو شاهکار حماسی ایفا می‌کنند، بر این بنا استوار است که خدایان اساطیری به لطف خرد ایزدی خود، در خصوص پرورش معنوی انسان‌ها دارای خویشکاری هستند. جستار حاضر با روش توصیفی‌تحلیلی و رویکردی تطبیقی به بررسی و بازتاب ادب تعلیمی در شناخت اسطوره‌ها پرداخته است. نتیجۀ این پژوهش حاکی از این است که ویژگی مشترک بنیادین در هر دو اثر، بازتاب خردورزی به‌منظور خودسازی و رشد معنویت درونی است، با این تفاوت که در داستان زال و سیمرغ، بیشتر به جنبۀ حماسی ‌و در تلماک، بیشتر به آیین حکومت‌داری پرداخته شده‌ است.

چکیده انگلیسی:

Myths and their role in training human traits are as old as ancient history. In the guise of the adventurous lessons, myths pave the way for a righteous and wise life. Didactic literature is derived from stories and myths. Heroic and mythohogical literary works are among the most significant specimen of didactic literature. The purpose of this paper is to compare the story of Zaal and Simorq in Ferdowsi’s Shahnameh with the Adventures of Telemachus by Francois Fénelon. Mantor, in the Adventures of Telemachus, and Simorq, in the story of Zaal, are both legendary supernatural mentors who possess the supreme wisdom. Mantor trains Telemachus who will rein Ithaca after his father, Ulysses, and Simorq instructs Zaal who will be the ruler of Sistan after his father Saam. Both epic works take place in the context of didactic literature. Taking the role of myths into account in both of these epic masterpieces, it is perceived that mythical gods, in the light of their supreme wisdom, aim at instructing the moral traits in all human beings as their supposed mission. The mehod used in this comparative study is the narrative-analytical. By using this approach, the researchers intend to illustrate the reflection of didactic literature in ancient myths, by focusing on Zaal's and Telemachus' training, the ruler and the king of their stories. It is concluded that though the concern of the story in these two heroic works is different (i.e., Zaal and Simorq emphasizes the heroic aspects, while the focus of attention in the Adventures of Telemachus is on the governing rules.); teaching the lessons of wisdom to gain inner growth is the main common characteristics of both heroic works.