اثر تنش خشکی بر برخی ویژگی های مورفولوژیک و میزان تولید اسانس در گیاه دارویی ریحان (Ocimum basilicum L.) در مراحل مختلف رشد و نمو

محورهای موضوعی : زیست شناسی سلولی تکوینی گیاهی و جانوری ، تکوین و تمایز ، زیست شناسی میکروارگانیسم

مهین قائمی ¹ (استادیار گروه زیست شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان. گرگان. ایران)
زهرا زارع ² (گروه زیست شناسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.)
یار محمد نصیری ³ (کارشناس ارشد زیست شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان. گرگان. ایران.)

تاریخ دریافت : 1397/06/15 تاریخ پذیرش : 1397/09/11 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه: تنش خشکی, ریحان, صفات مورفولوژیک, اسانس, لینالول,

چکیده مقاله :

گیاه ریحان (Ocimum basilicum L.) از خانواده نعناع (Lamiaceae به عنوان گیاه دارویی و سبزی تازه مورد استفاده قرار میگیرد. از آنجا که ﮔﻴﺎﻫﺎن داروﻳﻲ واﻛﻨﺶ ﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ درعملکرد و تولید مواد موثره دارﻧﺪ، شناسایی ﻭﺿﻌﻴﺖ ﺭﺷﺪ آنها ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﺨﺘلف ﺁﺑﻴﺎﺭﻱ ﻭ ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ میتواند ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﻛﺸﺖ گیاهان مقاوم به خشکی و کم آبی باشد. در این پژوهش اثر تنش خشکی بر ویژگی-های مورفولوژیک و میزان تولید اسانس و به ویژه لینالول در مراحل مختلف رشد گیاه ریحان، به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار انجام شد. تیمار‌های آزمایشی شامل سه سطح خشکی(بدون تنش، تنش ملایم و تنش شدید) در شرایط گلدانی، در مراحل رویشی، پیش گلدهی، گلدهی و میوه دهی بود. نتایج نشان داد که تنش خشکی تاثیر معنی داری بر صفات مورد ارزیابی داشته است. ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎک، ارتفاع بوته، تعداد و سطح برگ، در تمامی مراحل رشد کاهش و قطر ساقه در مراحل رشد به ویژه تنش شدید و طول ریشه در مرحله ی گلدهی افزایش داشته است. تنش خشکی سبب کاهش معنی دار تعداد گل ها شده است. تنش شدید در مراحل گل دهی و میوه دهی، کاهشی در میزان اسانس و به ویژه لینالول داشته است در حالیکه تنش ملایم در هر دو مرحله افزایش در میزان این ترکیبات نشان داد. بیشترین میزان درصد اسانس (59/0 درصد) مربوط به تنش خشکی ملایم در مرحله گلدهی و بیشترین میزان لینالول (77/26 میلی‌گرم در بوته) مربوط به تنش خشکی ملایم در مرحله میوه‌دهی بود.

چکیده انگلیسی:

Ocimum basilicum L.from Lamiaceae is used as a herb, spice and fresh vegetable. Since medicinal plants have different reactions to drought stress in the production of effective compounds, Diagnosis of medicinal plants growth under different irrigation conditions and drought stress can be a guide for growing plants in dry and low water conditions. Therefore, in order to evaluate the effect of drought stress on morphological characteristics and essential oil content, especially linalool, in different stages of plant growth of Basil plant, a completely randomized factorial design was carried out in 3 replications. The experimental treatments included three levels of dryness (no stress, mild stress and severe stress) in potted conditions, in vegetative, pre-flowering, flowering and fruit-growing stages. The results showed that drought stress had a significant effect on evaluated characteristics. So, with decreasing of soil moisture content, plant height, number and leaf area, decreased in all stages of growth and Stem diameter increased at all stages, especially in severe stress and root length, increased during flowering stage. In reproductive stages, drought stress caused a significant reduction in the number of flowers than the control. Extreme stress in flowering and fruiting stages has had decrease in the amount of essential oil production, especially linalool. However, mild stress showed increase in the production of these compounds in both steps. The highest percentage of essential oil was related to mild drought stress at flowering stage and the highest amount of linalool was due to mild drought stress in the fruiting stage.