سنجش داستان بانوی حصاری از هفت پیکرِ نظامی با کهن‌الگوی سفرِ قهرمان

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

راحله عبداله زاده برزو ¹ (گروه زبان و ادبیّات فارسی واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی ، شیراوان ، ایران.)
محمد ریحانی ² (گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی ، شیروان – ایران.)

تاریخ دریافت : 1396/04/28 تاریخ پذیرش : 1396/07/10 تاریخ انتشار : 1397/09/01

کلید واژه: نظامی, سفر قهرمان, کلید واژه‌ها: کهن‌الگو, بانوی حصاری, ‌ هفت پیکر,

چکیده مقاله :

چکیده این پژوهش به سنجش داستان بانوی حصاری از هفت پیکر نظامی با کهن الگوی سفرِ قهرمان و نظریۀ کمپبل می پردازد. کمپبل، اسطوره شناس مشهور آمریکایی، سیر و سفر درونی انسان را در قالب قهرمانان اسطوره ای پی می گیرد و با بررسی قصّه ها و افسانه های جهان نشان می‌دهد که چگونه این کهن الگو در هر زمان و مکان، خود را در قالبی نو تکرار می کند تا انسان را به سفر درونی و شناخت خویشتن رهنمون شود. او سفرِ قهرمانان اساطیری را بر طبقِ الگویی واحد، متشکّل از سه بخشِ عزیمت، تشرّف و بازگشت می داند. در این پژوهش پس از گزارش نکات کلیدی داستان و بیان نظریۀ کمپبل نشان داده ایم که سفرِ شاهزادۀ جوانی که به قصد شکار از دروازۀ شهر می گذشته است نیز، از این الگو تبعیت می کند. او با دل برداشتن از جان، نخست از موانع راه سلوک آگاه می شود. به یاری پیر فرزانه دانش لازم را برای شکستن طلسم ها و یافتن درِ پنهان دژ می اندوزد و سپس به دیدار بانوی حصاری می شتابد. کهن الگوی پیر فرزانه و عناصر یاری‌رسان، زنان وسوسه گر و ... به همراه عناصر نمادین اعداد یک، دو و سه، حلقۀ انگشتری، خمیر، شیر، صدایِ دهل، کوه، گوشواره، غار، مروارید، و ... کهن الگوی قهرمان را تقویت می کنند.

چکیده انگلیسی:

Abstract            This paper is intended to compare the allegorical story of fenced lady in the Haft Peykar of Nezami with the archetypes of the hero's journey and Campbell's theory. Campbell considers the mythological hero's journey based on the unit model consisting of three sections of departure, initiation, and return. In this study, having reported the key points and telling Campbell's story, we indicated that the journey of young prince who was going to pass the gate of the city for hunting also follows this pattern. With leaving the soul, he gets aware of the intricate path and its obstacles. With the help of an old wise man, he acquires the necessary knowledge to void the spell and find the hidden door of the castle. Then he runs for the fenced lady. Marrying the goddess in this story is a little different compared with hero's journey pattern; because marrying the goddess and obtaining the final blessing, the hero returns back to his people to accomplish his mission. Archetypes of wise man and helping elements, whisperer women etc. With the symbolic elements, the numbers of one, two and three, the ring, dough, milk, drum beat, mountain, earrings, cave, pearl etc. reinforce the archetype of hero.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

• الیاده، میرچا، (1392)، آیین­ها و نمادهای تشرّف، ترجمة مانی صالحی علاّمه، تهران: نیلوفر.


• امامی، نصرالله و دیگران، (1394)، «بررسی و تحلیل منظومة مانلی نیمایوشیج براساس الگوی سفر قهرمان جوزف کمپبل»، فصلنامة شعر پژوهی (بوستان ادب)، دورة 7، شمارة 4، زمستان 94، صص1-20.


• بزرگ بیگدلی، سعید و پور ابریشم، احسان، (1390)، «نقد و تحلیل حکایت شیخ صنعان بر اساس نظریة ‌فرآیند فردیّت فروید»، فصلنامة ادبیّات عرفانی و اسطوره شناختی، سال 7 شمارة 23، صص 9-38.


• دلاشو، م، لوفلر، (1386)، زبان رمزی افسانه­ها، ترجمة جلال ستّاری، تهران: توس.


• ستّاری، جلال، (1366)، رمز و مثل در روان­کاوی، تهران: توس.


• شمیسا، سیروس، (1374)، داستان یک روح، تهران: فردوس.


• شوالیه، ژان و گربران، آلن، (1388)، فرهنگ نمادها، ترجمة سودابة فضایلی/ ج1، 2و 3، تهران: جیحون.


• ________________، (1385)، فرهنگ نمادها، ترجمة سودابة فضایلی/ج 4، تهران: جیحون.


• ________________، (1387)، فرهنگ نمادها، ترجمة سودابة فضایلی/ج 5 ، تهران: جیحون.


• کمپبل، جوزف، (1392)، قهرمان هزار چهره، برگردانِ شادی خسرو پناه، مشهد: گل آفتاب.


• کنگرانی،‌ منیژه، (1388)، «تحلیل تک‌ اسطوره سنجی نزد کمبل با نگاهی به روایت یونس و ماهی»، پژوهشنامة فرهنگستان هنر، ‌سال 3، شمارة 14، پاییز 88، صص 74 -91.


• گورین،‌ ویلفرد، ال؛ ودیگران، (1370)، راهنمایرویکردهای نقد ادبی، ترجمة زهرا میهن‌خواه، تهران: انتشارات اطلاعات. 


• نظامی، الیاس بن یوسف، (1386)، خسرو و شیرین، تصحیح و شرح بهروز ثروتیان، تهران: امیرکبیر.


• _______________، (1389)، هفت­پیکر، تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، تهران: امیرقطره.


• نیچه، فردریش، (1387)، غروب بت­ها، ترجمة داریوش آشوری، چاپ پنجم، تهران: مؤسسة انتشارات آگاه.


• واحددوست، مهوش، (1379)، نهادینه­های اساطیری در شاهنامة فردوسی، تهران: سروش.


• وگلر، کریستوفر، (1386)، ساختار اسطوره­ای در داستان و فیلم­نامه،‌ ترجمة ‌عبّاس اکبری، تهران: نیلوفر.