غم غربت در دفتر اوّل و دوم مثنوی معنوی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

مریم جلالی کندلجی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران)
پروین دخت مشهور ² (استادیار دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.)
اکبر شعبانی ³ (استادیار دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.)

تاریخ دریافت : 1394/11/27 تاریخ پذیرش : 1395/04/30 تاریخ انتشار : 1397/03/01

کلید واژه: مثنوی معنوی, ادب عرفانی, کلید واژه‌ها: مولانا, نوستالژی و غم غربت,

چکیده مقاله :

چکیده در این پژوهش به بررسی غم غربت در دفتر اوّل و دوم مثنوی معنوی مولانا جلال‌الدّین بلخی پرداخته می‌شود. غم غربت به عنوان یک حالت غریزی و طبیعی و روانی، زمانی ایجاد می‌شود که انسان مالکیّت خود را در مورد بعضی چیزها از دست بدهد و فقدان آن ها موجب درد و حسرت شدید در روان آدمی بشود. از میان شاعران عارف، مولانا جلال‌الدّین بلخی، این اندیشة والای عرفانی را بیشتر و عمیق تر مطرح می کند. از میان عوامل مطرح شده برای ایجاد غم غربت، در شعر مولانا (دفتر اوّل و دوم) تنها غم دوری معشوق حقیقی و دلتنگی برای وطن نخستین نمود پیدا می کند و شوق فراهم شدن این شرایط او را غزلخوان عشق می کند. در اندیشة او هبوط و سپس غربت انسان در این دنیا دلایل چندی دارد که در دفتر اوّل و دوم مثنوی معنوی، سرنوشت و تقدیر و گناه آدم را دلایل این هبوط ذکر می کند. مولانا برای بیان غربت انسان در این دنیا و غم غربت او، بیشتر از حکایت های تمثیلی کمک می گیرد و فهم قصّة هجران را ملموس تر می کند. در شعر عرفانی، عارف سرانجام مالکیّت خود را در مورد چیزهای از دست رفته و شرایط خوش گذشته که از دست داده بود؛ به دست می آورد و بازگشت به وطن اصلی و جهان معنا و وصال معشوق حقیقی با هم و یک جا برای عارف دست خواهد داد.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Nostalgia for the homeland, as an instinctive, natural and psychological state, appears in man when he loses some of the things that he possessed and yearns to regain them. Maulana Jalaloddin Balkhi was of the mystics who elaborated the remoteness of his beloved and homeland more profoundly in the first and second volumes of Mathnavi. In his speculation the descent of man and his strangeness in this world has several reasons. For this nostalgia, Maulana takes advantage of allegorical fables and makes the story more tangible. The mystic, ultimately finds his lost proprietorship which is the main home and land and spiritual world and attaining the real beloved.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

1- استعلامی، محمّد، (1387)، متن و شرح مثنوی مولانا، دفتر اوّل و دوم، تهران، سخن، چاپ هشتم.

2- ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1389)، شعاع شمس، تهران، اطّلاعات، چاپ اوّل.

3- ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1370)، رسالة‌الطّیر، شارح عمربن سهلان ساوی، به اهتمام محمّدحسین اکبری، تهران، چاپ و نشر علّامه طباطبایی، چاپ اوّل.

4- تهرانی، جلال، (1390)، نوستالژی، تهران، نشر مکتب تهران.

5- پورافکاری، نصرت الله، (1373)، فرهنگ جامع روانشناسی و روانپزشکی و زمینه های وابسته، انگلیسی- فارسی، دو جلدی، تهران، فرهنگ معاصر، چاپ اوّل.

6- خطیب رهبر، خلیل، (1376)، شرح دیوان غزلیّات مولانا شمس الدّین محمّد خواجه حافظ شیرازی، تهران، انتشارات صفی علیشاه، چاپ بیستم.

7- حکمت، ناهید، (1388)، غم غربت، یزد، نشر تیک.

8- حلبی، علی‌اصغر، (1386)، گزینش و توضیح گزیدة حدیقه الحقیقه، تهران، اساطیر، چاپ چهارم.

9- حییم، سلیمان، (1384)، فرهنگ معاصر یک جلدی، فارسی- انگلیسی، تهران، نشرفرهنگ معاصر، چاپ نوزدهم.

10- دهخدا (نرم افزار).

11- زمانی، کریم، (1393)، شرح جامع مثنوی معنوی، تهران، انتشارات اطّلاعات، چاپ چهل و سوم.

12- سیّدحسینی، رضا، (1371)، مکتب های ادبی، دو جلدی، تهران، انتشارات نگاه، چاپ دهم.

13- سه­یر، رابرت و میشل، لووی، (1383)، رومانتیسم و تفکّر اجتماعی، ترجمة یوسف اباذری، مجلّة ارغنون، انتشارات سازمان چاپ، شمارة2 ، صص174-119.

14- شریفیان، مهدی، (1389)، روانشناسی درد (بررسی زمینة دلتنگی در هشت شاعر معاصر ایرانی)، همدان، انتشارات دانشگاه بوعلی سینا، چاپ اوّل.

15- شمیسا، سیروس، (1390)، مکتب های ادبی، تهران، نشر قطره، چاپ دوم.

16- شهریوری صدقی، نادر، (1387)، سیاست رمانتیک، تهران، فرهنگ صبا.

17- غزّالی، امام محمّد، (1387)، کیمیای سعادت، دو جلدی، به کوشش حسین خدیو جم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دهم.

18- فورنیه، ماتیلد، (1390) ، رمانتیک­ها، ترجمة غلامحسین حسینی، خرم آباد، نشر شاپور خواست.