بررسی مسئولیت کیفری انجام جرائم توسط ربات ها

محورهای موضوعی : فقه جزایی

ناهید دهقان عفیفی ¹

1 - استادیار، گروه معارف اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/06/18 تاریخ پذیرش : 1401/02/09 تاریخ انتشار : 1402/12/01

کلید واژه: ربات , مسئولیت کیفری , تسبیب , اتلاف , مباشرت , سبب , قتل,

چکیده مقاله :

ربات ها ماشین هایی ساخته دست بشر برای استفاده های گوناگون می باشند. پیشرفت تکنولوژی قابلیت های مختلفی را برای آنها متصور ساخته است. کاربرد آنها در جنگ ها و به عنوان سلاح امری حقوقی و فقهی است که لازمه اتلاف به واسطه آنها مسئولیت کیفری است. شناخت مفاهیم ربات، جرائم کیفری، سبب و مباشر، آمر، تسبیب، آلت، در مواجهه با این مسئله کمک شایانی خواهد نمود. مستندات در اثبات مسئولیت کیفری می تواند آیاتی باشد که به واسطه عموم دال بر ضمان هستند. و اطلاق و عموم روایات، همچنین قاعده تسبیب که برگرفته از عقل و نقل است، دلائل دیگری در این زمینه می باشند. صدق آمر به طراح اینگونه ماشین ها، توجه ضمان نسبت به ربات های غیر معتاد و توجه ضمان نسبت به طراحان متعدد، همچنین بررسی سببیت یا مباشرت در ربات های هوشمند و ربات های مهاجم (جنگجو) از دیگر فروعات فقهی این مسئله می باشد. آلیت ربات در انجام کارها امری عقلانی بوده و نمی توان در آن تردید نمود.

چکیده انگلیسی:

Robots are man-made machines designed for various purposes. The advancement of technology has envisioned different uses for them. Their deployment in wars and as weapons is a legal and jurisprudential question, which requires criminal liability for deliberate destruction through them. Understanding the concepts of robot, criminal offenses, cause and agent, commander, destruction, instrument, will be of great help in tackling this problem. Documents in proof of criminal responsibility can be verses that indicate a suretyship through the public. And the application and generality of hadiths, as well as the rule of indirect destruction, which is derived from reason and narration, are the other reasons in this context. Commander’s verity to the designer of such machines, the attention of the surety to non-addicted robots and the attention of the surety to multiple designers, as well as the investigation of causality or stewardship in intelligent robots and assaulting (warrior) robots are other jurisprudential branches of this issue. The role of the robot in performing such actions is a rational concern and cannot be doubted.

منابع و مأخذ:

1.قرآن کریم
2.اراكى، حاج آخوند، ملا ابوطالب(1420)، شرح نجاة العباد، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
3.اصفهانى، محمد باقر (1420)، الوجيزة في الرجال، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
4.امامى، سيد حسن(بی تا)، حقوق مدنى، تهران: انتشارات اسلامية.
5.بجنوردى، سيد محمد بن حسن موسوى(1401)، قواعد فقهيه، تهران: مؤسسه عروج.
6.حائرى، سيد على بن محمد طباطبايى(1418)، رياض المسائل، قم: مؤسسه آل البيت عليهم السلام.
7.حلّى، ابن ادريس، محمد بن منصور بن احمد(1410)، السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم
8.حلّى، علامه، حسن بن يوسف بن مطهر اسدى(1413)، مختلف الشيعة في أحكام الشريعة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
9.حلّى، علامه، حسن بن يوسف بن مطهر اسدى(1410)، إرشاد الأذهان إلى أحكام الإيمان، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
10.حلّى، محقق، جعفر بن حسن(1408)، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، قم: مؤسسه اسماعيليان.
11.حلّى، محقق، جعفر بن حسن(1418)، المختصر النافع في فقه الإمامية، قم: مؤسسة المطبوعات الدينية.
12.خمينى، سيد روح اللّه موسوى(1421)، كتاب البيع، تهران: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى قدس سره.
13.خمينى، سيد روح اللّه موسوى (بی تا)، تحرير الوسيلة، قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم.
14.راوندى، سعيد بن عبداللّه(1405)، فقه القرآن، قم: انتشارات كتابخانه آية الله مرعشى نجفى - رحمه الله.
15.روحانی، سيد صادق حسينى(بی تا)، بی جا: منهاج الصالحين.
16.قمّى، سيد صادق حسينى روحانى(1412)، فقه الصادق عليه السلام، قم: دار الكتاب - مدرسه امام صادق عليه السلام.
17.سبزوارى، محقق، محمد باقر (1423)، كفاية الأحكام، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
18.سيستانى، سيد على حسينى(1414)، قاعدة لا ضرر و لا ضرار، قم: دفتر آية الله سيستانى.
19.شيرازى، سيد محمد حسينى، إيصال الطالب إلى المكاسب، منشورات اعلمى، تهران - ايران، اول، بی تا
20.شيرازى، ناصر مكارم(1411)، القواعد الفقهية، قم: مدرسه امام امير المؤمنين عليه السلام.
21.صدوق، محمّد بن على بن بابويه(1413)، من لا يحضره الفقيه، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
22.طاهرى، حبيب الله(1418)، حقوق مدنى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
23.طوسى، محمد بن حسن(1407)، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
24.طوسى، محمد بن حسن(1407)، تهذيب الأحكام، تهران: دار الكتب الإسلامية.
25.عاملى، زين الدين بن على(1414)، حاشية الإرشاد، قم: انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم.
26.عاملى، زين الدين بن على(1413)، مسالك الأفهام إلى تنقيح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامية.
27.عاملى، محمد بن حسن(1409)، وسائل الشيعة، قم: مؤسسه آل البيت عليهم السلام.
28.قرشى، سيد على اكبر(1412)، قاموس قرآن، تهران: دار الكتب الإسلامية.
29.قمّى، سيد تقى طباطبايى(1413)، عمدة المطالب في التعليق على المكاسب، قم: كتابفروشى محلاتى.
30.كلينى، محمد بن يعقوب(1407)، الكافي، تهران: دار الكتب الإسلامية.
31.مازندرانى، خاتون‌آبادى اسماعيل خواجوئى(1413)، الفوائد الرجالية، مشهد: مجمع البحوث الإسلامية.
32.مرعشی، سيد محمد حسن(1427)، ديدگاه‌هاى نو در حقوق، تهران: نشر ميزان.
33.نجفى، بشير حسين(1427)، مصطفى الدين القيم، نجف: دفتر حضرت آية الله نجفى.
34.نجفى، محمد حسن(1404)، جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحياء التراث العربي.
35 .میر محمد صادقی، حسین(1392)، جرائم علیه اشخاص، تهران: میزان.
36. یزدی، سید مصطفی محقق داماد(1406)، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.