تحلیل مولفه های اجتماعی دانشنامه نگاری در ایران و کاربست آن در دانشنامه جهان اسلام

محورهای موضوعی : پژوهش های اجتماعی

سیّداحمد حسین زاده ¹ (دانش‌آموخته دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال [e-mail])
فرشته سپهر ² (استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، (نویسنده مسئول) [e-mail])
زهره میرحسینی ³ (دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال [e-mail])
بهرام پروین گنابادی ⁴ (استادیار گروه ادبیات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال[e-mail])

تاریخ دریافت : 1399/06/31 تاریخ پذیرش : 1399/06/31 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: دانشنامه, علوم‌اجتماعی, دانشنامه‌نگاری, مدخل,

چکیده مقاله :

هدف از پژوهش حاضر، تحلیل و ارزش‌گذاری مولفه‌های اجتماعیِ دانشنامه‌نگاری در ایران و بررسی موردی آن در دانشنامه جهان اسلام است. نوع پژوهش حاضر ترکیبی (کیفی و کمّی) است؛ در بخش کیفی با تحلیل محتوای متون مرتبط مبادرت به گردآوری عوامل اجتماعی موثر در دانشنامه‌نگاری شد و در بخش کمّی بوسیله پرسشنامه دلفی شده مولفه‌های مذکور براساس آرای 27 نفر از صاحب‌نظران در حوزه دانشنامه‌نگاری، ارزشگذاری و اولویت‌ندی شدند. ابزار تحلیل اطلاعات در بخش کیفی، نرم‌افزار مَکس‌کیو‌ دی‌ ای[1] و در بخش کمّی، نرم افزار اس پی اس اس[2] است. یافته‌های پژوهش منجر به ارایه 18 مولفه اجتماعی در تولید دانشنامه شد که براساس آرای صاحب‌نظران ارزش‌گذاری و اولویت‌بندی شدند. توجه به موضوع علوم‌اجتماعی (خاصه تاریخ اجتماعی مسلمانان) و کاربست آن در تولید دانشنامه جهان اسلام موجب تولید مقالات جدید در این موضوع شد بطوری تعداد 1506 مدخل معادل 6 درصد از مدخل‌های دانشنامه جهان اسلام متعلق به این موضوع است که جزو 8 نتایج جستجوی اول مخاطبان قرارگرفت. نتایج پژوهش حاکی از آنست که به طور کلی، ظهور دانشنامه ها مبیّن عرضه و تقاضای علمی در جامعه است که نهایتاً منجر به تحولات علمی- فرهنگی می شود. وجود نظام های پژوهشی در جامعه می تواند زمینه ساز تولید دانشنامه باشد. عوامل ایدئولوژیک، مواجهات انتقادی با مطالعات پیشین، تفاوت در دیدگاه و رویکرد در جامعه از عوامل اجتماعی موثر در تولید دانشنامه به شمار می آیند. در قرن اخیر نیز ظهور تخصص ها و افزایش کنجکاوی جامعه در باب پدیده های نو ظهور، ظهور دانشنامه ها را سبب شده است. [1] Max.Q.D.A [2] SPSS

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study is to analyze and evaluate the social components of encyclopedia in Iran and its case study in the encyclopedia of the Islamic world. In the present research, the combined method (qualitative and quantitative) is used; In the qualitative section, by analyzing the content of related texts, effective social factors were collected in the encyclopedia compilation and in the quantitative section, the components were evaluated, evaluated and prioritized based on the opinions of 27 experts in the field of encyclopedia. The data analysis tool in the qualitative part is the software of "Max. Q.D.A" and in the quantitative part is the "SPSS" software. The findings of the study led to the presentation of 18 social components in the production of encyclopedias that were evaluated and prioritized based on the opinions of experts. Attention to the subject of social sciences (especially the social history of Muslims) and its application in the production of the encyclopedia of the Islamic world led to the production of new articles on this subject so that 1506 entries equivalent to 6% of the entries of the encyclopedia of the Islamic world belong to this topic, so that these entries were among the top 8 search results of the audience. The results of the research indicate that in general, the emergence of encyclopedias indicates the supply and demand of science in society, which ultimately leads to scientific-cultural developments. The existence of research systems in society can pave the way for the production of encyclopedias. Ideological factors, critical encounters with previous studies, differences in views and approaches in society are among the social factors influencing the production of encyclopedias. In the last century, the emergence of specializations and the increase of society's curiosity about new phenomena have led to the emergence of encyclopedias.