جرائم نظامی و مجازات‌های آن در شاهنامۀ فردوسی
محورهای موضوعی : حماسه
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
کلید واژه: جرائم, مجازات, جرائم نظامی, نظامیان, شاهنامة فردوسی,
چکیده مقاله :
جرائم نظامی در شاهنامه به‌جهت ارتباط تنگاتنگی که با مقولة امنیت اجتماعی و ملی، برقراری نظم و حفظ اقتدار سیاسی کشور دارند با سخت‌ترین و سنگین‌ترین برخوردها و مجازات‌ها همراه‌اند و در نوع خود، نشان‌دهندة وجود قواعدی کلی، میان دولت‌های پیشین در برخورد با چنین جرائمی نیز هستند. بر این اساس، یکی از مهم‌ترین موضوعات در ساختار قوانین و روی‌کردهای شاهان شاهنامه در حوزة جرائم نظامی تعریف می‌شود که بر مسؤولیت ایشان در قبال حفظ نظم سیاسی، توان امنیتی کشور و تضمین حقوق مردم تأکید دارد. پژوهش پیش‌رو با بررسی انواع جرائم نظامی در شاهنامه و مجازات‌های صادره برای این نوع جرائم، نشان خواهد داد که جدای از سرپیچی‌ها و خودسری‌های نظامیان در جنگ‌ها یا در برابر فرمان‌های نظامی، بخش مهمی از جرائمی که سرداران و سپاهیان درجات پایین‌تر مرتکب می‌شدند، در برابر مردم عادی و در قالب جرائم مالی (مصادره، غارت یا تخریب اموال) صورت می‌گرفت. از این‌روی، تلاش درجهت کاهش بسترهای اجتماعی- اقتصادیِ ارتکاب این نوع جرائم از طریق توجه به حقوق، مزایا و نیازهای سپاهیان، و نیز بهره‌گیری از انواع روی‌کردها و سیاست‌های بازدارنده (هشدارها، نظارت‌های پنهانی، مجازات‌های شدید و آنی و صدور انواع جریمه‌های مالی و غیرمالی و تأدیبی) یکی از پرتکرارترین مضامین را در اندرزها و فرمان‌های شاهان شاهنامه به خود اختصاص داده که بیش‌ترین آن‌ها نیز از سوی انوشیروان دیده می¬شوند.
Due to close connection that military crimes have with national and social security, instigating order and keeping political power of a country, they are usually accompanied with the harshest and most severe penalties to indicate the existence of general regulations among former governments in facing such crimes. Based on this fact, one of the most important subjects in the structure of laws and kings’ approaches in Shahnameh in the domain of military crimes is explained via emphasis upon their responsibilities in keeping the political order, the power of country and to gurantee people’s rights. The purpose of this article is to investigate variety of military crimes in Shahnameh and penalties considered for this kind of crimes. The results show that apart from defying laws committed by the militants and their obstinance in wars or in reaction to military orders a large part of crimes committed by troops and commanders in lower ranks were against ordinary people in the form of financial penalties such as consfication, looting or raiding estates. For this reason attempt is made to lower the social and economic grounds for committing such crimes via attention to soldiers’ rights, privileges and employing preventive measures and approaches for decreasing military crimes and different types of preventive approaches and policies in the form of warnings, surveillance, severe and instant penalties, and issuing different kinds of financial, non-financial, and punitive measures are among the most repetitive themes in Shahnameh’s kings’ commands and advice. Most of them were issued by Anushirvan.
- ابن¬اثیر، عزالدین. (1383). تاریخ کامل، ترجمه سیدمحمدحسن روحانی، جلد اول، تهران: انتشارات اساطیر.
- ارداویراف¬نامه. (1382). به¬تصحیح فیلیپ ژینیو، ترجمه و تحقیق: ژاله آموزگار، تهران: انتشارات معین- انجمن ایران¬شناسی فرانسه در ایران.
- احمدی، اشرف، (1345)، قانون و دادگستری در شاهنشاهی ایران باستان، تهران: کتاب¬فروشی اشراقی.
- امیری کله¬جویی، هاجر. (۱۳۹۲). بررسی مسائل اقتصادی در شاهنامة فردوسی، (کارشناسی ارشد)، استاد راه¬نما: عیسی نجفی، استاد مشاور: الیاس نورایی، دانش¬کده ادبیات و علوم انسانی، دانش¬گاه رازی.
- امین، احمد و افراسیابی، مهدی. (۱۳۸۹)، «پادافره در شاهنامه»، مجله دانش¬کده ادبیات و علوم انسانی دانش¬گاه شهرکرد، سال پنجم، شماره ۱۸ و ۱۹، پاییز و زمستان، صص ۳۵- ۶۵.
- آگاثیاس. (۱۴۰۰). تواریخ، ترجمه محمود فاضلی بیرجندی، تهران: نشر لاهیتا.
- بادامچی، حسین. (1392). «دادرسی در ایلام باستان؛ به همراه ویرایش، ترجمه فارسی و انگلیسی دو سند ایلامی»، پژوهش¬های علوم تاریخی، پاییز و زمستان، دوره 5، شماره 2، صص ۲۱- ۳۷.
- بادامچی، حسین. (1396). قانون حمورابی، تهران: نشر نگاه معاصر.
- بکاریا، سزار. (1397). رساله جرایم و مجازات¬ها، ترجمه محمدعلی اردبیلی، تهران: نشر میزان.
- بلعمی، ابوعلی محمد. (1353). تاریخ بلعمی، به تصحیح ملک الشهرای بهار، جلد اول و جلد دوم، تهران: نشر زوار.
- بُنداری اصفهانی. (1380). تحریر عربی شاهنامة فردوسی، ترجمه عبدالحمید آیتی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- بهارمست، احمد. (1313). فرماندهی خداوند جنگ: سپهبد فردوسی، تهران: بی¬جا.
- پروکوپیوس. (۱۳۹۱). جنگ¬های پارسیان ایران و روم، ترجمه محمد سعیدی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- پورشریعتی، پروانه. (1399). افول و سقوط شاهنشاهی ساسانی، مترجم: آوا واحدی نوایی، تهران: نشر نی.
- پیگولوسکایا، نینا. (۱۳۹۴). ایران و بیزانس در سده¬های ششم و هفتم میلادی، ترجمه کامبیز میربها، تهران: انتشارات ققنوس.
- ت.¬راس، مارتا و دیگران. (1380). «قوانین اشنونا: یادگار حقوقدانان باستانی»، ترجمه حسین بادامچی، مجله حقوق دادگستری، شماره 37، صص ۸۲- ۱۰۰.
- توکودیدس، (۱۳۹۷)، تاریخ جنگ پلوپونزی، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران: انتشارات خوارزمی.
- ثعالبی نیشابوری، عبدالملک بن¬محمدبن¬اسماعیل. (1368). تاریخ ثعالبی، با دیباچه مجتبی مینوی و مقدمه و ترجمه محمد فضائلی، تهران: نشر نقره.
- جهشیاری، ابوعبدالله محمدبن عبدوس. (1343). الوزراء و الکُتّاب، تصحیح مصطفی السّقا و ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، ترجمه ابوالفضل طباطبائی، تهران: چاپ تابان.
- جهشیاری، ابوعبدالله محمدبن عبدوس. (1430ه.ق). الوزراء و الکُتّاب، بیروت: دارالفکر الحدیث.
- خالقی مطلق، جلال. (1391). یادداشت¬های شاهنامه، جلد 10 و ۱۱، تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژو¬هش¬های ایرانی اسلامی).
- خورنی، موسی. (1397). تاریخ ارمنیان، ترجمه ادیک باغداساریان (ا. گرمانیک)، تهران: نشر تاریخ ایران.
- دفینا، پائولو. (۱۳۹۶). ایران ساسانی از دیدگاه منابع چینی، ترجمه نازنین خلیلی-پور، تهران: نشر آوای خاور.
- دینوری، عبدالله¬بن¬مسلم (ابن قتیبه). (1406هجری). عیون¬الاخبار، جلد اول، قاهره: دارالکتب المصریه.
- دینوری، ابوحنیفه¬احمد¬بن داود. (1364). اخبارالطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.
- رضایی دشت¬ارژنه، محمود. (۱۳۹۸). «بررسی بازتاب ملکوت اعمال در شاهنامة فردوسی»، مجله مطالعات ایرانی، سال هجدهم، شماره سی و پنجم، بهار و تابستان، صص ۱۲۸- ۱۴۸.
- روایت پهلوی. (1367). مترجم: مهشید میرفخرایی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- سرامی، قدمعلی. (۱۳۹۲). از رنگ گل تا رنج خار، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- تئوفیلاکت. (۱۳۹۷). تاریخ ایران باستان و روم، ترجمه محمود فاضلی بیرجندی، تهران: کتاب سده.
- سین لیان، جان. (۱۳۸۵). متون باستانی پیرامون روابط چین و ایران؛ از روزگار اشکانی تا شاهرخ تیموری، ترجمه از زبان چینی: جان هون نین، تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.
- طبری، محمدبن جریر. (1362). تاریخ طبری، جلد دوم، تهران: انتشارات اساطیر.
- توسی، حسن¬بن¬علی (خواجه نظام الملک). (1398). سیرالملوک (سیاست¬نامه)، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی با همکاری انتشارات سخن.
- عامری نیشابوری، محمدبن یوسف. (1336). السعاده و الإسعاد فی سیره الإنسانیه، به کتابت و مباشرت مجتبی مینوی، آلمان: ویسبادن.
- فردوسی، حکیم ابوالقاسم. (۱۳۹۸). شاهنامه، پیرایش: جلال خالقی مطلق، بخش یکم تا دوم (چهارجلدی)، تهران: نشر سخن.
- فرخ، کاوه، (۱۳۸۷)، سواره نظام زبده ارتش ساسانی، مترجم: بهنام محمدپناه، تهران: نشر سبزان.
- فرخ، کاوه، (۱۳۸۸)، اسواران ساسانی، برگردان یوسف امیری، مشهد: نشر گل آفتاب.
- کتاب پنجم دینکرد. (1388). ژاله آموزگار- احمد تفضلی، تهران: انتشارات معین.
- کتاب سوم دینکرد. (1384). دفتر دوم، آوانویسی، یادداشت¬ها و ترجمه: فریدون فضیلت، تهران: انتشارات مهرآیین.
- کتاب هشتم دینکرد. (1397). آوانویسی، ترجمه و یادداشت از محسن نظری فارسانی، تهران: انتشارات فروهر.
- کریستین سن، آرتور. (1314). وضع ملت و دولت و دربار در دوره شاهنشاهی ساسانیان، ترجمه و تحریر از مجتبی مینوی، تهران: چاپ مجلس.
- کریستین سن، آرتور. (1385). ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران: نشر صدای معاصر.
- گزنفون. (1383). کورش¬نامه، ترجمه رضا مشایخی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- مارسلن، آمیئن. (۱۳۱۰). جنگ شاپور ذوالاکتاف با یولیانوس امپراطور روم، ترجمه محمدصادق اتابکی، تهران: انتشارات اداره شورای نظام.
- مبارکشاه، محمدبن¬منصور (معروف به فخر مدبر). (۱۳۴۶). آداب الحرب و الشجاعه، به تصحیح و اهتمام احمد سهیلی خوانساری، تهران: انتشارات اقبال.
- مسکویه رازی، ابوعلی. (1389). تجارب¬الأمم، ترجمه و تحشیه: ابوالقاسم امامی، جلد اول و دوم، تهران: انتشارات سروش.
- مینوی خرد. (1398). ترجمه احمد تفضلی، به کوشش ژاله آموزگار، تهران: انتشارات توس.
- نارمن شارپ، رَلف. (بی¬تا). فرمان¬های شاهنشاهان هخامنشی، تهران: شورای مرکزی جشن¬های شاهنشاهی ایران.
- نامه تنسر به گشنسپ. (1354). به تصحیح مجتبی مینوی، تهران: انتشارات خوارزمی.
- نویری، شهاب¬الدین احمد. (1367). نهایه الارب فی فنون الأدب، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، جلد دهم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- هرودوت. (۱۳۸۹). تاریخ هرودوت، ترجمه مرتضی ثاقب¬فر، ج دوم، تهران: انتشارات اساطیر.
- واحدی نوایی، آوا، (۱۳۸۰). نظام جزایی ایران در عصر ساسانیان، تهران: نشر میزان.
- وندیداد. (1384)، نوشته جیمس دارمستتر، ترجمه موسی جوان، تهران: نشر دنیای کتاب.
- وینتر، اگلبرت و دیگناس، بئاته. (1386). روم و ایران؛ دو قدرت جهانی در کشاکش و همزیستی، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: نشر فرزان¬روز.
- اساسنامه دیوان کیفری بین¬المللی
- کنوانسیون چهارم ژنو
- قانون مجازات اسلامی
- Perikhanian. Anahit. (1980). the Book of Thousand Judgements :A sasanain Law- Book, TransLated from Russian by Nina Garsoïan , Costa Mesa, Mazda Publications.
References
- Ibn Atheer .Izz al-Din .(2005). Comele History, translated by Seyed Mohammad Hassan Rouhani, Volume One, Third Edition, Tehran: Asatir Publications. ]in Persian[
- Ardavirafnameh. (2003). Edited by Philippe Gineau, translated and researched by Jale Amouzgar, Tehran: Moin Publications - French Iranian Studies Association in Iran. ]in Persian[
- Ahmadi, Ashraf, (1966), Law and Justice in the Ancient Iranian Empire, Tehran: Ishraghi Bookstore. ]in Persian[
- Amiri Kale juii. Hajar. (2013). Investigation of Economic Issues in Ferdowsi Shahnameh, (Master), Supervisor: Issa Najafi, Consultant: Elias Nouraei, Faculty of Literature and Humanities, Razi University.]in Persian[
- Amin, Ahmed and Afrasiabi, Mehdi. (2008), "Padafera in Shahnameh", Shahrekord University Faculty of Literature and Humanities Magazine, 5th year, numbers 18 and 19, autumn and winter, pp. 35-65.]in Persian[
- Agathias. (2021). Histories, translated by Mahmoud Fazli Birjandi, Tehran: Lahita Publications. ]in Persian[
- Badamchi, Hossein. (2012). "Proceedings in ancient Elam; Along with editing, Farsi and English translation of two Elamite documents", Researches of Historical Sciences, Autumn and Winter, Volume 5, Number 2, pp. 21-37. ]in Persian[
- Badamchi, Hossein. (2016). Hammurabi's Law, Tehran: Negah moaser Publications. ]in Persian[
- Beccaria, Caesar. (2017). Treatise on Crimes and Punishments, translated by Mohammad Ali Ardabili, Tehran: Mizan Publications. ]in Persian[
- Balami .Abu Ali Muhammad. (1975). Tarikh Balami, edited by Malek al-Sho'arai Bahar, Volume One, Volume Two, Tehran: Zavar Publications. ]in Persian[
- Bondari Isfahani. (2001).The Arabic version of Ferdowsi's Shahnameh, translated by Abdul Hamid Aiti, Tehran: Association of Cultural Arts and Culture. ]in Persian[
- Baharmast, Ahmed. (1934). Commander of God of War: Lt. Gen. Ferdowsi, Tehran: s.I. ]in Persian[
- Procopius. (2012).Wars of the Persians of Iran and Rome, translated by Mohammad Saeedi, Tehran: Scientific and Cultural Publications. ]in Persian[
- Pour Shariati, Parvaneh. (2019). The Decline and Fall of the Sassanid Empire, translator: Ava Vahedi Navaei, Tehran: Ney Publications. ]in Persian[
- Pyguluskaya .Nina. (2016). Iran and Byzantium in the sixth and seventh centuries AD, translated by Kambiz Mirbaha, Tehran: Phoenix Publications. ]in Persian[
- T. Ross, Martha and others. (2001). "Eshnuna Laws: A Memoir of Ancient Lawyers", translated by Hossein Badamchi, Judicial Law Journal, No. 37, pp. 100-82. ]in Persian[
- Thukodides, (2018), History of the Peloponnesian War, translated by Mohammad Hasan Lotfi, Tehran: Khwarazmi Publications. ]in Persian[
- Tha'alabi Nishapuri. Abd al-Malik bin Muhammad bin Ismail. (1990). History of Tha'alabi, with an introduction by Mojtaba Minavi and introduction and translation by Mohammad Fazaeli, Tehran: ghatreh Publications. ]in Persian[
- Jahshiari .Abu Abdullah Muhammad Ibn Abdus. (1965). Alvozara and koottab, edited by Mustafa Al-Saqqa, Ibrahim Al-Abyari and Abdul Hafiz Shalabi, translated by Abolfazl Tabatabai, Tehran: Taban Press. ]in Persian[
- Jahshiari. Abu Abdullah Muhammad Ibn Abdus. (2008). Ministers and Books, Beirut: Dar al-Fikr al-Hadith. ]in Persian[
- khaleghi motlagh. Jalal. (2013). Shahnameh Notes, Volumes 10, Second Edition, Tehran: The Great Islamic Encyclopedia Center (Iranian Islamic Research Center). ]in Persian[
- Khorni, Musa. (2017). History of Armenians, translated by Edik Baghdasarian (A. Garmanik), Tehran: Tarikh Iran Publications. ]in Persian[
- Defina, Paolo. (1396). Sassanid Iran from the point of view of Chinese sources, translated by Nazanin Khalilipour, Tehran: Avai Khavar Publications. ]in Persian[
- Dinuri. Abu Hanifa Ahmad bin Daud. (1986). Akhbar al-Tawwal, translated by Mahmoud Mahdavi Damghani, Tehran: Ney Publications. ]in Persian[
- Dinuri, Abdullah bin Muslim (Ibn Qutiba). (1985). Ayun al-Akhbar, first volume, Cairo: Dar al-Kitab al-Masriyyah. ]in Persian[
- Rezaei Dasht-Arzheneh, Mahmoud. (2018). "Examining the reflection of the kingdom of deeds in Ferdowsi's Shahnameh", Journal of Iranian Studies, 18th year, 35th issue, spring and summer, pp. 148-128. ]in Persian[
- Pahlavi narration. (1988). Translator: Mahshid Mirfakhrai, Tehran: Institute of Cultural Studies and Research. ]in Persian[
- Sarami, Gadhamali. (2013). From the color of the flower to the pain of the thorn, 6th edition, Tehran: Scientific and Cultural Publications. ]in Persian[
- Theophylact. (2018). History of Ancient Iran and Rome, translated by Mahmoud Fazli Birjandi, Tehran: Sedeh Kitab. ]in Persian[
- Sin Lian, John. (2006). ancient texts about the relations between China and Iran; From the Parthian period to Timurid Shahrukh, translated from Chinese: Jan Hun Nin, Tehran: Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Research Institute. ]in Persian[
- Tabari. Muhammad bin Jarir. (1984). History of Tabari, Volume 2, Second Edition, Tehran: Myths Publications. ]in Persian[
- Tusi, Hasan bin Ali (Khwaja Nizam al-Mulk). (2018). Siral-Maluk (Policy), introduction, corrections and notes by Mahmoud Abedi, Tehran: Farhangistan of Persian Language and Literature with the co-publisher of Sokhon. ]in Persian[
- Ameri Neyshabouri .Mohammad Ibn Yusuf. (1958). Happiness and Happiness in Human Life, written and directed by Mujtaba Minavi, Germany: Wiesbaden. ]in Persian[
- Ferdowsi, Hakim Abolghasem. (2020). Shahnameh, editing: Jalal Khaleghi Motlagh, part one to two (four volumes), fourth edition, Tehran: Sokhan Publications. ]in Persian[
- Farrokh, Kaveh, (2008), elite cavalry of Sassanid army, translator: Behnam Mohammad Panah, Tehran: Sabzan Publications. ]in Persian[
- Farrokh, Kaveh, (2008), Sassanid Horses, translated by Yusuf Amiri, Mashhad: Gol Aftab Publications. ]in Persian[
- The Third book of Dinkard. (2006). Second book, transliteration, notes and translation: Fereydoun Fazilat, Tehran: Mehraein Publications. ]in Persian[
- The fifth book of Dinkard. (2009). Jale Amoozgar-Ahmed Tafzali, Tehran: Moin Publications. ]in Persian[
- The eighth book of Dinkard. (2019). Transliteration, translation and notes by Mohsen Nazari Farsani, Tehran: Faravahar Publications. ]in Persian[
- Christian Sen, Arthur. (1935). The state of the nation, the state and the court during the Sassanid dynasty, translated and written by Mojtaba Minavi, Tehran: Majlis Printing. ]in Persian[
- Christine Sn. Arthur. (2007). Iran during the Sassanids, translated by Rashid Yasemi, fifth edition, Tehran: sedaye moaser Publications. ]in Persian[
- Xenophon (2004). Kurashnameh, translated by Reza Meshaikhi. Tehran: elmifarhangi Publications. ]in Persian[
- Marcellin, Amiens. (1931). Shapur Zulaktaf's war with Roman Emperor Julian, translated by Mohammad Sadegh Atabaki, Tehran: Shura Nizam Publications. ]in Persian[
- Mobarakshah. Mohammad Ibn Mansour (known as Fakhr Modbar). (1968). Etiquettes of War and Courage, edited by Ahmad Soheili Khansari, Tehran: Iqbal Publications. ]in Persian[
- Muskouyeh Razi, Abu Ali. (2011). Tajareb Al- omam, translation and annotation: Abolghasem Emami, Vol. I, Vol. II, Tehran: Soroush Publications. ]in Persian[
- Minoye kherad (2018). Translated by Ahmad Tafzali, with the effort of Jaleh Amoozgar, Tehran: Tos Publications. ]in Persian[
- Norman Sharp, Ralph. (n.d). Decrees of the Achaemenid emperors, Tehran: Central Council of Imperial Festivals of Iran. ]in Persian[
- Tenser's letter to Gashnesp. (1975). Edited by Mojtaba Minavi, Tehran: Khwarazmi Publications. ]in Persian[
- Noiri, Shahabuddin Ahmad (1989). Nahayat Al- arb, translated by Mahmoud Mahdavi Damghani, Volume 10, Tehran: Amirkabir Publications. ]in Persian[
- Herodotus. (2010). History of Herodotus, translated by Morteza Saqib Far, second volume, Tehran: Asatir Publications. ]in Persian[
- Vahidi Navaei, Ava, (2018). Iran's Penal System in the Sasanian Era, Tehran: Mizan Publications. ]in Persian[
- Vendidad (2005), written by James Darmstetter, translated by Musa Javan, Tehran: Duniya Kitab Publications. ]in Persian[
- Winter, Eglebert and Dignas, Beate. (2007). Rome and Iran; Two world powers in conflict and coexistence, translated by Kikavos Jahandari, Tehran: Farzan-Roz Publications. ]in Persian[
- Statute of the International Criminal Court ]in Persian[
- Fourth Geneva Convention ]in Persian[
- Islamic Penal Code ]in Persian[
- Perikhanian. Anahit. (1980). the Book of Thousand Judgements :A sasanain Law- Book, TransLated from Russian by Nina Garsoïan , Costa Mesa, Mazda Publications. ]in Persian[
