عرفان عملی عین‌القضات همدانی و طرح موضوع اصالت اولیّة مذاهب

محورهای موضوعی :

محمد حیدرنژاد ¹ , علی عین علیلو ² , شهین اوجاق علیزاده ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.نویسنده مسئول: [e-mail]
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.

تاریخ دریافت : 1401/12/02 تاریخ پذیرش : 1402/02/27 تاریخ انتشار : 1403/11/29

کلید واژه: عرفان, علم کلام, دیدگاه تأویلی, عین‌القضات, اصالت مذاهب.,

چکیده مقاله :

آنچه عین‌القضات را از دیگر عارفان زمان خود- و حتی دورة پس از خود – متفاوت می¬کند، دیدگاه تأویلی او در آیات و احادیث و نوآوی¬های وی در مفاهیم عرفانی و آیین¬های مذهبی است. روش عین‌القضات در به¬کارگیری آیات قرآنی و احادیث اسلامی منحصربه¬فرد است؛ روشی که هنوز پس ازگذشت چند قرن می¬تواند برای متفکران این زمان، پیام¬های جدیدی به همراه داشته¬باشد. عرفان عین‌القضات اگرچه ریشه در آیات قرآن و احادیث پیامبران و اولیا دارد، اما از آن بوی کهنگی، زهد یا انحراف به مشام نمی¬رسد بلکه برعکس، عرفان او بسیار پویا و نو است. گویا این جوان نابغه بسیار پیش‌تر از زمان خود می¬زیسته¬است، افق¬های دورتری را می¬دیده و با انواع سردرگمی¬ها و بن بست¬های فکری و مذهبی متفکران آشنابوده¬است. این مقاله می¬کوشد تا پس از بررسی کوتاه مفاهیم عرفان و تصوف از نگاه متفکران گذشته و حال، به تحلیل اندیشة عین‌القضات درخصوص اصالت مذاهب بپردازد.

چکیده انگلیسی:

The basic differerent between Ayn al-Quzat and the other mystics of his time-and even after him, is his Islamic hermeneutics and his innovations in mystical concepts and religious rituals. Ayn al-Quzat's method is unique in using the Qur'anic verses and Islamic Hadiths; a method that, after centuries, can be a good teacher for thinkers of the modern time. The mysticism of Ayn al-Quzat, although is based on Qur'anic verses and hadiths of the prophet and Imams, it does not smell or deviate from them. On the contrary, his mysticism is very dynamic and new; it seems that this young genius mystic has lived much ahead of its time, and with Types of confusion and intellectual and intellectual impass which has been familiar to thinkers. Ayn al-Quzat has believed that the study of the science of the word is not permissible, except in a small amount, to confront those who try to deviate from religion. This article tries to study the mystical dimensions of the views of Ayn al-Quzat’ and their applicability. This research tries, as far as possible, stay away from the philosophical complexities.

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ
1) قرآن مجید(1384)، ترجمة محمّد مهدی فولادوند، چاپ اوّل، قم: دار القرآن الکریم«دفتر مطالعات و معارف اسلامی».
2) ابوزهره، محمّد(1393)، تاریخ مذاهب اسلامی، ترجمة علیرضا ایمانی، چاپ سوّم، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
3) احمدپور، علی و قوی کتف، غلام محمّد(1394)، سربداران عشق و عرفان، چاپ اوّل، مشهد: مرندیز.
4) اذکائی، پرویز(1381)، ماتیکان، چاپ اوّل، همدان:مادستان.
5) استیس، والترت(1388)، عرفان و فلسفه، ترجمة بهاء الدّین خرمشاهی، چاپ هفتم، تهران:سروش.
6) اسپینوزا، باروخ(1388)، اخلاق، ترجمة محسن جهانگیری، چاپ سوّم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
7) اقبال لاهوری، محمّد(1349)، سیرفلسفه در ایران، ترجمة ا.آریان پور، چ دوّم، تهران: مؤسسة فرهنگی منطقه¬ای.
8) اکمپیس، توماس(1382)، اقتدا به مسیح، ترجمه و تحقیق سعید عدالت نژاد، چاپ اوّل، تهران: طرح نو.
9) پورنامداریان، تقی(1394)، عقل سرخ(شرح و تأویل داستان های رمزی سهروردی)، چاپ چهارّم، تهران: سخن.
10) تسلر، ادوارد(1395)، کلیّات تاریخ فلسفة یونان، ترجمة حسن فتحی، چاپ اوّل، تهران: حکمت.
11) دیویس، برایان(1386)، درآمدی بر فلسفة دین، ترجمة ملیحه صابری نجف آبادی، چاپ اوّل، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه¬ها(سمت).
12) رازی، نجم الدّین انوشروان(1387)، مرصاد العباد، به¬اهتمام محمد امین ریاحی، چ13، تهران: علمی و فرهنگی.
13) رضی، هاشم(1393)، حکمت خسروانی، چاپ چهارّم، تهران: بهجت.
14) ساعتی، علیرضا(1396)، شرح و تفسیر انتقادی رسالة سوفسطائی افلاطون، چاپ اوّل، آبادان: پرسش.
15) ستاری، جلال(1372)، مدخلی بر رمزشناسی عرفانی، چاپ اوّل، تهران: نشر مرکز.
16) سجادی، سیّد جعفر(1390)، حکمة الاشراق، چاپ دهم، تهران: مؤسسة انتشارات دانشگاه تهران.
17) سرّاج طوسی، ابونصر(1386)، اللّمع فی التّصوف، تصحیح:رنالد.الن نیکلسون، مترجمان قدرت الله خیاطیان و محمود خرسندی، چاپ اوّل، سمنان: دانشگاه سمنان.
18) سل، آلن پی.اف(1387)، تاریخ فلسفة دین، ترجمة رضا آیت¬الهی، چاپ دوّم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
19) سهروردی، ضیاءالدّین ابوالنجیب(1363)، آداب المریدین، ترجمة عمربن محمّدبن احمد شیر¬کان، با تصحیحات و استدراکات نجیب مایل هروی، چاپ اوّل، تهران:مولی.
20) شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1392)، زبان شعر در نثر صوفیّه، چاپ چهارّم، تهران: سخن.
21) عین‌القضات همدانی(1360)، دفاعیات عین‌القضات(ترجمة رسالة شکوی الغریب)، ترجمه و تحشیه قاسم انصاری، چاپ اوّل، تهران:کتابخانة منوچهری.
22) ___________، (1362)، نامه¬ها،به اهتمام علینقی منزوی و عفیف عُسَیران،مجلدات 1 و 2،چاپ دوّم،تهران: منوچهری و زوّار.
23) ____________، (1377)، نامه¬ها، مقدمه تصحیح و تعلیق علینقی منزوی، جلد3، چاپ اوّل، تهران: اساطیر.
24) ____________، (1370)، تمهیدات، مقدمع و تصحیح وتحشیه و تعلیق عفیف عُسَیران، چاپ سوّم، تهران:منوچهری.
25) غزّالی، محمّد (1386)، احیاء علوم الدّین، ترجمة مؤید الدّین محمّد خوارزمی، به کوشش حسین خدیوجم، جلد 1، چاپ 1386، تهران : علمی و فرهنگی.
26) فاخوری حنا و جر خلیل (1383)، تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمة عبدالمحمّد آیتی، چاپ هفتم، تهران : علمی و فرهنگی .
27) فعالی، محمدتقی(1317)، تجربة دینی و مکاشفة عرفانی، چاپ سوّم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
28) فتحی، زهرا(1384)، پژوهشی در اندیشه¬های عین القضات همدانی، چاپ اوّل، تهران: ترفند.
29) فرمنش، رحیم(1393)، احوال و آثار عین القضات همدانی، چاپ اوّل، تهران: اساطیر.
30) کاشانی، عزّالدّین(بی تا)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، با تصحیح و مقدمه و تعلیقات جلال الدّین همایی، چاپ اوّل، تهران: چاپخانة مجلس.
31) گاتری، دبلیو.کی.سی. (1378)، ویژگی¬های کلّی دیدگاه¬های سیاسی و اجتماعی، ترجمة حسن فتحی، چاپ اوّل، تهران:فکر روز.
32) لوئیس، فرانکلین دین (1386)، مولانا دیروز تا امروز شرق تا غرب، ترجمة حسن لاهوتی، چ3، تهران: نامک.
33) لینگز، مارتین(1379)، تصوّف چیست، مترجمان مرضیه(لوئیز) شنکایی و علی مهدی-زاده، چ اوّل، تهران: مدحت.
34) مایل هروی، نجیب(1374)، خاصیّت آینگی، چاپ اوّل، تهران: نشر نی.
35) نجم الدّین کبری، احمدبن عمر(1363)، آداب الصّوفیه، به اهتمام مسعود قاسمی، چاپ اوّل، تهران: زوّار.
36) نسفی، عزیزالدّین(1381)، انسان کامل، به¬کوشش محمدرضا اسفندیاری، چ اوّل، تهران: مؤسسة فرهنگی اهل قلم.
37) هجویری، ابوالحسن(1387)، کشف المحجوب، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، چ 4، تهران: سروش.
38) یاسپرس، کارل(1393)، کوره راه خرد، ترجمة مهبد ایرانی طلب، چاپ دوّم، تهران: قطره.
39) یثربی، سیّد یحیی(1387)، فلسفة عرفان، چاپ ششم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیه.
40) ___________(1392)، عرفان نظری، چاپ هشتم، تهران: بوستان کتاب.
41) ___________( 1394)، فلسفة عرفان، چاپ هفتم، تهران: بوستان کتاب.