شیوه‌های بلاغی در اشعار عرفانی مصیبت‌نامه عطار
محورهای موضوعی :
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سراب، دانشگاه آزاداسلامی، سراب ایران. farzaneh@iausa.ac.ir
کلید واژه: کلیدواژه‌ها: ادبیات عرفانی, عطار نیشابوری, شگردهای بلاغی, مصیبت نامه, زبان عرفانی, صور خیال.,
چکیده مقاله :
کتاب مصیبت نامه را پس از منطق‌الطیر برجسته‌ترین اثر عطار گفته‌اند. ویژگی شاخص این اثر جمع بین توجه به قالب و محتوا است یعنی تجربه‌های شهودی و ناب عرفانی و حکمت‌های عمیق معنوی در کنار عناصر بلاغی و زیبایی‌های هنری و ادبی، آن درون‌مایۀ عرفانی را با کمک آرایه‌ها و صنایع ادبی دو برابر تعالی داده است. بویژه با آرایه‌هایی چون تناقض، کنایه، استعاره، طنز، اغراق و مانند آن زبان عرفانی را به زیبایی‌های بیانی آرایش داده و نمونه‌‌ای ارزنده از جمع بین زیبایی‌های ظاهری و باطنی در این کتاب ارائه داده است. در کمتر اثر غرفانی می‌توان هماهنگی ارزش‌ها وزیبایی‌های هنری و ادبی را در محتوایی عرفانی ملاحظه نمود. در این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از شیوۀ کتابخانه‌ای با استناد به منابع دست اول به عناصر بلاغی در کتاب مصیبت‌نامه پرداخته است و کاربست صناعات ادبی در پربارسازی اندیشه‌های معنوی نشان داده و هنر و ادبیات را در همکاری زیبایی‌های درونی وبیرونی دانسته است که اثری اصیل و کم نظیر را به وجود می‌آورد. عطار نیز با این شیوه به برجسته‌سازی و تأثیرگذاری بیشتر در دریافت‌های معنوی خود می‌پردازد. از آنجا که به صناعات ادبی و صور خیالی و کارکردهای بیان و بدیع و موسیقی کلام تسلط داشته است به خوبی از آن در بارورسازی مفاهیم عرفانی بهره گرفته است.
The book " MosibatNameh " has been called Attar's most prominent work after Mantiq-e-Tayr. The distinctive feature of this work is the combination of attention to form and content, meaning that intuitive and pure mystical experiences and deep spiritual wisdom, along with rhetorical elements and artistic and literary beauties, have doubly exalted the mystical theme with the help of literary devices. In particular, with devices such as contradiction, irony, metaphor, humor, exaggeration, and the like, he has decorated mystical language with expressive beauties and presented a valuable demonstration of the combination of external and internal beauties in this book. In few works of Ghorfani, one can observe the harmony of artistic and literary values and beauties in a mystical content. In this article, using an analytical-descriptive method and utilizing a library method, citing first-hand sources, she has examined the rhetorical elements in the book of Masabeh-e-Nameh, and has shown the application of literary arts in enriching spiritual thoughts, and has considered art and literature to be a collaboration of inner and outer beauties Which creates an original and unique work. Attar also uses this method to highlight and make more impact in his spiritual perceptions. Since he has mastered literary crafts, imaginary forms, and the functions of expression, originality, and the music of speech, he has used it well in creating belief in mystical concepts.
منابع و مآخذ
1) احمدی، بابک (1392 ش.) ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
2) پورنامداریان، تقی (1376ش.) رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: نشر علمی فرهنگی.
3) پورنامداریان، تقی (1382ش) دیدار با سیمرغ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
4) عوفی، سدید الدین محمد (1335ش) لباب الأباب، به کوشش سعید نفیسی، تهران: بی نا.
5) داوری اردکانی،؛ رضا ودیگران (1391ش) زبان استعاری و استعاره‌های مفهومی، تهران: نشر هرمس.
6) ستاری، جلال (1387ش) رمز اندیشی و هنر قدرسی، تهران: نشر مرکز.
7) رضایی، پروین (1400ش.) مطالعۀ برجسته‌ترین شگردهای بلاغی و بدیعی غزل عطار، مجله فنون ادبی، شماره 34.
8) ریتر، هلموت (1377ش) دریای جان، ترجمه عباس زریاب خویی و مهر آفاق بایبوردی، تهران؛ نشر الهدی.
9) شفیعی کد کنی، محمد رضا (1392ش) زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: نشر سخن.
10) سجودی، فرزان (1393ش) نشانه شناسی کاربردی؛ تهران: نشر علم.
11) عطار نیشابوری، محمد بن ابراهیم (1386ش) مصیبت نامه، تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی؛ تهران: نشر سخن.
12) عطار نیشابوری، محمد بن ابراهیم (1386ش9 مصیبت نامه تصحیح نورانی وصالی، تهران؛ نشر زوار.
13) شفیعی کدکنی؛ محمد رضا (1395ش) صور خیال در شعر فارسی، تهران: نشر آگاه.
14) فتوحی؛ رود معجبی، محمود، (1392ش) سبک شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روشن‌ها، تهران، نشر سخن.
15) فروزنافر، بدیع الزمان، (1353ش) شرح احوال و نقدتحلیل آثار شیخ فرید الدین عطار نیشابوری، تهران؛ نشر دهخدا.
16) عطار نیشابوری، محمد بن ابراهیم (1366ش) دیوان عطار، تصحیح تقی تفضلی، تهران، علمی ـ فرهنگی
17) کزازی، میر جلال الدین (1389ش) زیبا شناسی سخن پارسی، بیان، تهران نشر مرکز.
18) نفیسی سعید، (1320ش) جستجو در احوال و آثار فرید الدین عطار نیشابوری؛ تهران: نشر اقبال.
19) مجتبی، مهدی (1388ش9 از معنا تا صورت، تهران: نشر سخن.
20) مالمیر،تیمور (1384ش) صور خیال در دیوان عطار، شماره 4، مجله نامه فرهنگستان، 7/01.
21) رضایی، مصطفی میراد سیاوش حق جو (1399ش) سبک شناسی مقایسه‌ای مثنوی‌های مصیبت نامه و منطق الطیر عطار و مثنوی معنوی، مجله علمی مطالعات زبانی و بلاغی، شماره 21.
22) مولوی، جلال الدین محمد (1933م) مثنوی معنوی، تحقیق رینولد نیکلسون، چاپ لیدن.
23) سنایی غزنوی، (1354ش) دیوان سنایی تحقیق مدرس رضوی، تهران: کتابخانه سنایی
24) محمد بن منور( 1366ش) اسرار التوحید تصحیح محمد رضا شفعی کدکنی، تهران: نشر آگاه.
25) مقدسی، مطهر بن طاهر (1374ش) آفرینش و تاریخ ترجمه محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران نشر آگاه.
26) المکی، ابوطالب محمد بن علی (1310ش) قوت القوب فی معاملۀ المحبوب، مصر المطبعه المیمنه.
