سفرنامه وُلنی و تأثیر آن در لشکرکشی ناپلئون بناپارت به مصر
محورهای موضوعی : تاریخ و تمدن اسلامی
سید کمال کشیک نویس
1
(دانشجوى دکترى تاریخ و تمدن ملل اسلامى، دانشگاه فردوسى مشهد، مشهد، ایران)
عبدالله همتى گلیان
2
(دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامى، دانشگاه فردوسى مشهد، مشهد، ایران)
کلید واژه: ناپلئون بناپارت, وُلنی, سفرنامه, مصر,
چکیده مقاله :
گزارش سفر کنستانتین وُلنی به مصر و شام (1783-1785م)، یکی از سفرنامه‌های مشهور سده هجدهم است. ولنی در این سفرنامه به‌ویژه در بخش مصر آن، آگاهی‌های مهمی در زمینه‌های گوناگون، از قبیل حاکمان مصر، آب و هوا، تجارت، معیشت مردم و... به دست داده است. مقاله حاضر پس از ارائه داده‌های سفرنامه ولنی از مصر و تحلیل آنها، بر آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که اطلاعات این سفرنامه چه تأثیراتی در لشکرکشی ناپلئون به مصر و عملکرد او در این سرزمین داشته است؟ به نظر می‌رسد که گزارش‌های وُلنی درباره مصر نسبت به اطلاعات سیاحان پیشین، جدیدتر و دقیق‌تر بوده، از این رو ناپلئون در لشکرکشی به مصر از آن به‌مثابه متن راهنما بهره برده باشد.
For understanding the Orient, the journals of travels were the important sources for Europeans. The number of those journals had steadily increased from the eighteenth century in which there is a report of the visit of Constantine Francois de Chassebœuf Volney to Egypt And Syria (1785-1783). In his journal, particularly the Egyptian section, he is mainly aware of the various aspects of the land, including Egyptian rulers, the climate, business, people's lives, and so on. While the information of his journal had an impact on the Napoleon campaign, the researchers such as Edward Saeed emphasized strongly on it. This article gives a review on the Egyptian part of Volney travel journal and prove that the information of that had affected the Napoleon invasion of Egypt. References Ḳurʾān-i Karīm. Abū Ghunaym, ʿAbdallāh Yūsuf, Maṣādir al- Bakrī wa Manhadjuhu al- Djughrāfī, Kuwait, Dhāt al- Salāsil, 1996/ 1374. Aledavoud, Seyed Ali, “Ḥāfiẓ Ābrū”, Dāirat al- Maārif-i Buzurg-i Islāmī, Kazem Mousavi-Bojnourdi (as supervisor), Vol.20, Tehran, The Centre For The Great Islamic Encyclopedia, 2013/ 1392. Anṣārī Dimashḳī, Shams al- Dīn Muḥammad b. Abī Ṭālib, Nukhbat al- Dahr Fī Adjāib al- Barr wa al- Baḥr, Trans. Hamid Tabibiyan, Tehran, Asāṭīr, 1382/ 2003. Bakri, Abdallāh b. ʿAbd al ʿAzīz, al- Masālik wal- mamālik, Revised by Van Leeuwen & André Ferré, Beirut, Dār al- Maghrib al- Islāmī, 1993/ 1371. Ibid, Mudjam Mā Istadjam min Asmā al- Bilād wa al- Mawāḍi, Revised by Muṣṭafa Saḳḳām, Beirut, ʿĀlam al- Kitāb, 1403 AH/ 1982 AD. Ḍabbī, Aḥmad b. Yaḥyā b. Aḥmad b. ʿAmīra, Bughyat al- Multamis Fī Taʾrīkh Ridjāl Ahl al- Andalus, Madrid, Maṭbaʿat Rūkhas, 1884/ 1262. Dastgerdi, Vahid, “ʿĀdat Ṭabīʾat-i Thānawī Ast”, Armaghān, Vol. 22, No. 8 & 9, October & November 1941/ 1320. Djiyhānī, Abū al- Ḳāsim Aḥmad, Ashkāl al- Ālam, Revised by Firooz Mansouri, Tehran, Āstān-i Ḳuds- i Raḍawī, 1368/ 1989. Fazli Nejad, Ahmad, “Iran Zamiīn dar Tārīkh-Nigārī- yi Īlkhānān wa Mamālīk”, Pazhūhish- hā- yi Tārīkhī- i Iran wa Islām, Fall & Winter 2015- 2014/ 1393, No. 15. Ḥādjī Khalīfa, Muṣṭafa b. ʿAbdallāh, Djahān- Namā, Istanbul, 2008/ 1386. Ḥudūd al- Ālam min al- Mashriḳ ilal-, Maghrib Revised by Yūsuf al- Ḥādī, Cairo, Dār al- Thaḳafiyya li- Nashr, 1423 AH/ 2002 AD. Ibn Abbār, Abī ʿAbdallāh Muḥammad b. ʿAbdallāh b. Abī Bakr al- Ḳuḍāʿī, al- Ḥulla al- Siyarā, Revised by Ḥusayn Muʾnis, Cairo, 1963/ 1341. Ibn al- Faḳīh, Aḥmad b. Muḥammad, al- Buldān, Revised by Yūsuf al- Hādī, Beirut, 1996 AD/ 1416 AH. Ibn Ḥawḳal,Abū al- Ḳāsim Muḥammad, Ṣurat al- Arḍ, Beirut, Dār al- Ṣādir, 1938/ 1316. Ibn Ḥawḳal, Ṣurat al- Arḍ, Trans. Jafar Shoar, Tehran, Amīrkabīr, 1366, 1987. Ibn Khurdadhbih, ʿUbaydallāh b. ʿAbdallāh, al- Masālik wa al- Mamālik, Beirut, Dār Ṣādir, 1992/ 1370. Ibn Rusta, Aḥmad b. ʿUmar, al- Alāḳ al- Nafīsa wa Kitāb al- Buldān , Beirut, Dār al- Ṣādir,1892/ 1270. Ibn Saʿīd al- Maghribī, ʿAlī b. Mūsā, al- Mughrib fī Ḥulya al- Maghrib, Revised by Manṣūr Khalīl ʿUmrān, Dār al- Kutub al- ʿIlmiyya, Beirut, 1997/ 1375. Iṣṭakhrī, Abū Isḥāḳ Ibrāhīm b. Muḥammad, al- Masālik wa al- Mamālik, Revised by Aḥmad b. Sahl, Beirut, Dār Ṣādir, 1927/ 1305. al- Istibṣār fī Adjāib al- amṣār, Revised by ʿAbd al- Ḥamīd Saʿd Zaghlūl, Baghdad, Dār al- ShuThaḳāfiyya, 1986/ 1364. Krachkovskii, Ignatii Iulianovich, Tārīkh-Niwishta- hā- yi Djughrāfiyā dar Djahān- i Islām (Istoriia arabskoi geograficheskoi literatury), Trans. Abul-Qasim Payandeh, Tehran, Intishārāt- i ʿIlmī wa Farhangī, 1379/ 2001. Krawulsky, Dorothea., “Iḥyā- yi Nām- i Iran dar ʿAhd-i Īlkhānān- i Mughūl”, History of Foreign Relations, Trans. Ali Bahramian, Vol.1, No.1, Winter 2000/ 1378. Ḳudāma b. Djaʿfar, Nabdh Min Kitāb al- Kharādj wa Ṣanāat al- Kitābah, Leiden, Brill, 1889/ 1267. Maḳdisī, Abū ʿAbdallāh Muḥammad b. Aḥmad, Aḥsan al- Taḳāsīm fī Marifat al- Aḳālīm, Beirut, Dār al- Ṣādir, (Und.). Maḳdisī, Mutahhar b. Ṭāhir, al- Bad wa l- Tarīkh, Maktaba al- Thaḳāfa al- Dīnīyya, (Und.). Masʿūdī, Murūdj al-Dhahab wa- Maādin al- Djawhar, Revised by Asʿad Dāghir, Qom, Dār al- Hidjra, 1409 AH/ 1988 AD. Reza, Enayatollah, “Idrīsī, Muḥammad b. Muḥammad”, Dāirat al- Maārif-i Buzurg-i Islāmī, Kazem Mousavi-Bojnourdi(as supervisor), Vol.7, Tehran, The Centre For The Great Islamic Encyclopedia, 1375/ 1996. Ibid, “Abū ʿUbayd Bakrī”, Dāirat al- Maārif-i Buzurg-i Islāmī, Vol.20, Tehran, The Centre For The Great Islamic Encyclopedia, 1372/ 1993. Shoar, Jafar, “Ibn Ḥawḳal”, Dāirat al- Maārif-i Buzurg-i Islāmī, Kazem Mousavi-Bojnourdi(as supervisor), Vol.3, Tehran, The Centre For The Great Islamic Encyclopedia, 1374/ 1995. Al-Suyūṭī, Ḥāfiẓ Djalāl al- Dīn Abd al- Raḥmān, Bughyat Wuāt fī Tabaḳāt al- Lughawiyyīn wa- l- Nuḥāt, Revised by Muḥammad abū l- Faḍl Ibrāhīm, Īsā al- Bābī al- Ḥalabī wa- Shirkā, 1384 AH/ 1964 AD. Ṭabarī, Abū Djaʿfar Muḥammad b. Djarīr, Tarīkh al- Umam wa al- Mulūk, Revised by Muḥammad abū l- Faḍl Ibrāhīm, Beirut, Dār al- Turāth, 1387 AH/ 1967 AD. Tavana, Mina, Iran wa Iraq dar al- Masālik wa al- Mamālik- i Bakrī: Barrisī- yi Intiḳādī, Master's degree Thesis (History & Civilization of Islamic Nations), Younes Farahmand as Supervisor, Islamic Azad University Science and Research Branch, Tehran, 2015/ 1394. Yāḳūt Hamawī, Mudjam al- Buldān, Beirut, Dār Ṣādir, 1995/ 1373. Zamakhsharī, Abū al- Ḳāsim Maḥmūd b. ʿUmar, al- Djibāl wa al- Miyāh wa al- Amkina( al- Amkina wa al- Djibāl wa al- Miyāh), Leiden, Brill, 1855/ 1233.
لحسنات، محمد عبد المجید، صورة سوریا فى کتاب الرحالة الفرنسى (فولنى)،«الرحلة الى مصر و سوریا (1787)»، العلوم الاجتماعیة و الانسانیة ، مجلة دراسات، 2005م.
بدوی، عبدالرحمن، موسوعة المستشرقین، دارالعلم للملایین، بیروت، 1993م.
جبرتى، عبد الرحمن بن حسن، تاریخ عجائب الآثار فى التراجم و الأخبار، دارالفارس، بیروت، [بی تا].
عقیقی، نجیب، المستشرقون، القاهرة، 1965م.
ماله، آلبر، تاریخ قرن هجدهم و انقلاب کبیر فرانسه و امپراطوری ناپلئون، تهران، دنیای کتاب-نشر علم، ۱۳۶۷ش.
همتی گلیان، عبدالله، تاریخچه شرق شناسی، انتشارات جهاد دانشگاهی، مشهد، 1386ش.
Andrew, Roberts, Napoleon: A Life, Penguin Group, 2014.
Asprey, Robert B., the Rise of Napoleon Bonaparte, New York, Basic Books, 2000.
Cole, Juan, Napoleon’s Egypt: Invading the Middle East, New York, Palgrave Macmillan, 2007.
Dwyer, Philip, Napoleon: The Path to Power, Yale University Press, 2008.
Édouard, de Villiers du Terrage, Journal et souvenirs sur l'expédition d'Égypte, mis en ordre et publiés par le baron Marc de Villiers du Terrage, Paris, E. Plon, Nourrit, 1899, et L'expédition d'Égypte 1798-1801, Journal et souvenirs d'un jeune savant, Paris, Cosmopole, 2003.
Gaulmier, Jaen, L’idéologue Volney, Beyrouth, Imprimerie catholique, 1951.
Keith, Alexander, Evidence of the Truth of the Christian Religion, Derived from the Literal Fulfilment of Prophecy: Particularly as Illustrated by the History of the Jews, and by the Discoveries of Recent Travelers, Waugh and Innes, University of Lausanne, 1883.
Leopold, Joan, the Prix Volney: Its History and Significance for the Development of Linguistic Research, Kluwer Academic Publishers, 1999.
Malthus, Thomas Robert, An essay on the principle of population: or, A view of its past and present effects on human happiness; with an inquiry into our prospects respecting the future removal or mitigation of the evils which it occasions, Vol.1, J. Murray, 1826.
McLynn, Frank, Napoleon, Pamlico, 1998.
Michaud, Louis Gabriel, Biographie universelle ancienne et modern, 2e éd., SAVARY (Claude-Etienne), 1843.
Napoléon, Bonaparte, Courier de l'Egypte, Imprimerie nationale, N. 33, le 3 thermidor, vii. Annee de la republique, 1798.
Pouillon, François (ed.), Dictionnaire des orientalists de langue francaise, IISMM & Karthala, Paris, 2008.
Said, Edward, Orientalism, London, Penguin, 2003.
Sarga, Moussa, “Orientalisme et ideologie, La representation d'Alexandrie chez Volney et Denon”, Le Moment ideologique, Litterature et sciences de l'homme, ENS Editions, 2013.
Siliotti, Alberto, the Discovery of Ancient Egypt, Edison, NJ: Chartwell Books, 1998.
Singham , Shanti, “From Cosmopolitan Anti-Colonialism to Liberal Imperialism: French Intellectuals and Muslim North Africa in the Late Eighteenth and Early Nineteenth Centuries”, Into Print: Limits and Legacies of the Enlightenment; Essays in Honor of Robert Darnton, Walton, Charles , (ed.), Vol.15 of Penn State Series in the History of the Book, Penn State Press, 2011.
Smith, James, The Christian's Defence: Containing a Fair Statement, and Impartial Examination of the Leading Objections Urged by Infidels Against the Antiquity, Genuineness, Credibility and Inspiration of the Holy Scriptures, Enriched with Copious Extracts from Learned Authors, Princeton University, J. A. James, 1843.
Smith, Samuel Stanhope, an Essay on the Causes of the Variety of Complexion and Figure in the Human ..., J. Simpson and Company, 1810.
Spieth, Darius Alexander, Napoleon’s Sorcerers: The Sophisians, Associated University Presse, 2007.
Tarbell, Ida M.(ed.), Napoleon’s Addresses: Selections from the Proclamations, Speeches and Correspondence of Napoleon Bonaparte, Boston, Joseph Knight, 1896.
Thibaudeau, Antoine-Claire, Histoire Générale de Napoléon Bonaparte: De Sa Vie Privée Et Publique, Vol.4, Ponthieu et Comp, 1827.
Thompson, E.P, Witness against the Beast: William Blake and the Moral Law, Cambridge University Press, 1993.
Volney, C.F. (Constantin-François), VOYAGE EN ÉGYPTE ET EN SYRIE, PENDANT LES ANNÉES 1783, 1784 ET 1785, SUIVI DE CONSIDÉRATIONS SUR LA GUERRE DES RUSSES ET DES TURKS, 1789.
[11]. Jean Gaulmier’s L’Ideologue Volney, Slatkine Reprints, 1980; Gilbert Chinard, “Volney et L’Amerique”, Johns Hopkins Press, 1923.
[12]. فعالیت‌های ولنی در زمینه زبان‌شناسی به‌قدری مؤثر بوده که از 1803 جایزه‌ای به یادبود وی برای مطالعات تطبیقی زبان‌شناسی طراحی شده است. نک. Leopld, vol.1a, p.83.
[14]. Raffaele Carbone, “Aspects philosophico-scientifiques et implications politiques des ouvrages géographiques de Volney (1757-1820)”, This paper was presented at the Colóquio internacional Conhecimento e ciência colonial, Fábrica de Braço de Prata, Lisbon, 26th-29th November 2013.
[15]. Henri Besse, “Un homme des Lumières face aux langues du sud de la Méditerranée, ou Volney et sa méthode alfabétique”, Documents pour l’histoire du français langue étrangère ou seconde [En ligne], 28/ 2002, mis en ligne le 31 janvier 2014, consulté le 01 octobre 2016.
[16]. فولنى، س.ف.، ثلاثة أعوام فى مصر و بَرّ الشام، ترجمه إدوارد البستانى وزارة التربیة الوطنیة والفنون، بیروت، 1949م.
[35] .Jacobin, Société des amis de la Constitution.
انجمن دوستدار قانون اساسی یا حزب ژاکوبن که در انقلاب کبیر فرانسه نقش مهمی داشتند (ماله، ۴۱۰).
[45] . کلود-اتی‌ین ساواری (Claude-Étienne Savary) خاورشناس فرانسوی و یکی از مترجمان قرآن به زبان فرانسوی است. او در ۲ اکتبر ۱۷۴۹ در شهر ویتره فرانسه، به دنیا آمد و تحصیلاتش را در همان‌جا پی گرفت. در سال ۱۷۷۶ به مصر سفر کرد و این سفر تا سال ۱۷۸۱ به درازا انجامید و مدتی در اسکندریه، رشید و قاهره ماند و در همان‌جا بود که زیر نظر مسلمانان، ترجمه قرآن را آغاز کرد. به مدت دو سال نیز به یونان سفر کرد و در رودس و کاندیا ماند. ترجمه قرآن او در ۱۷۸۳ منتشر شد. وی در ۴ فوریه ۱۷۸۸ درگذشت. 109 Michaud,.
[96]. جبرتی (2/214) از وابستگی حیات و آبادانی مصر به آب راه میان دریای سیاه و دریای سرخ سخن گفته است.
