مروری برنقش کارآفرینی اجتماعی بر توانمند سازی و اشتغال معلولین
محورهای موضوعی : کارآفرینی
امیرحمزه نخعی
1
,
احسانه نژادمحمد نامقی
2
,
سمیرا شاه منصوری
3
1 - دانشجوی دکتری مدیریت کارافرینی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
3 - دانشجوی دکتری مدیریت بازاریابی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مبارکه، اصفهان، ایران
کلید واژه: معلولین, توانمند سازی, کارآفرینی اجتماعی, اشتغال,
چکیده مقاله :
زمینه: در ده های اخیر سیستم اقتصاد جهانی موجب ایجاد ثروت های کلان و گسترش تناقض هایی همچون شکاف بین فقیر و غنی شده است، این شکاف موجب مطرح شدن اندیشه های کارآفرینانه در حوزه ی مسائل اجتماعی شده است. کارآفرینان اجتماعی تصمیم دارند از طریق تعریف و پیاده سازی مدل های جدید کسب وکار با نیاز محرومان و بی پناهان پاسخ گویند. روش: پرداختن به خلاء میان نظریه در این کارآفرینی اجتماعی، نیازمند مرور مطالعات انجام شده در حوزه کارآفرینی اجتماعی و تاثیر آن بر توانمند سازی معلولین می باشد. هدف: در این تحقیق جهت ایجاد پیوندی میان مطالعات توانمندسازی معلولین به عنوان قشر آسیب پذیر جامعه و کارآفرینی اجتماعی، از این رو جهت شناسایی هر چه بهتر ابعاد این موضوع، به مطالعه تحقیقات پیشین انجامید. یافته ها و نتیجه گیری: بنا به بررسی مطالعات پیشین می توان گفت فعالیت های کارآفرینی اجتماعی منجر به توانمندسازی معلولین در جهت خوداثربخشی و احساس شایستگی شخصی با قدرت انتخاب و موثر بودن، در این افراد شود.
Background: In recent decades, the global economic system has created macro wealth and the spread of contradictions such as the gap between rich and poor, this gap has led to the emergence of entrepreneurial ideas in the field of social issues. Social entrepreneurs decide to respond by defining and implementing new business models to the needs of the deprived and helpless.Method: Addressing the gap between theories in this social entrepreneurship requires a review of studies conducted in the field of social entrepreneurship and its impact on the empowerment of the disabled. Objective: In this study, in order to create a link between empowerment studies of the disabled as a vulnerable group of society and social entrepreneurship, therefore, to better identify the dimensions of this issue, led to the study of previous research. Conclusion: According to previous studies, it can be said that social entrepreneurship activities lead to the empowerment of people with disabilities for self-efficacy and a sense of personal worth with the power of choice and effectiveness in these people. Keywords: Social Entrepreneurship, Empowerment, Disabled, Employment
_||_
مروری برنقش کارآفرینی اجتماعی بر توانمند سازی و اشتغال معلولین
چکیده:
زمینه: در ده های اخیر سیستم اقتصاد جهانی موجب ایجاد ثروت های کلان و گسترش تناقض هایی همچون شکاف بین فقیر و غنی شده است، این شکاف موجب مطرح شدن اندیشه های کارآفرینانه در حوزه ی مسائل اجتماعی شده است. کارآفرینان اجتماعی تصمیم دارند از طریق تعریف و پیاده سازی مدل های جدید کسب وکار با نیاز محرومان و بی پناهان پاسخ گویند.
روش: پرداختن به خلاء میان نظریه در این کارآفرینی اجتماعی، نیازمند مرور مطالعات انجام شده در حوزه کارآفرینی اجتماعی و تاثیر آن بر توانمند سازی معلولین می باشد.
هدف: در این تحقیق جهت ایجاد پیوندی میان مطالعات توانمندسازی معلولین به عنوان قشر آسیب پذیر جامعه و کارآفرینی اجتماعی، از این رو جهت شناسایی هر چه بهتر ابعاد این موضوع، به مطالعه تحقیقات پیشین انجامید.
یافته ها و نتیجه گیری: بنا به بررسی مطالعات پیشین می توان گفت فعالیت های کارآفرینی اجتماعی منجر به توانمندسازی معلولین در جهت خوداثربخشی و احساس شایستگی شخصی با قدرت انتخاب و موثر بودن، در این افراد شود.
کلید واژه: کارآفرینی اجتماعی، توانمند سازی، معلولین، اشتغال
A review of the role of social entrepreneurship in empowerment and employment of the disabled
Background: In recent decades, the global economic system has created macro wealth and the spread of contradictions such as the gap between rich and poor, this gap has led to the emergence of entrepreneurial ideas in the field of social issues. Social entrepreneurs decide to respond by defining and implementing new business models to the needs of the deprived and helpless.
Method: Addressing the gap between theories in this social entrepreneurship requires a review of studies conducted in the field of social entrepreneurship and its impact on the empowerment of the disabled. Objective: In this study, in order to create a link between empowerment studies of the disabled as a vulnerable group of society and social entrepreneurship, therefore, to better identify the dimensions of this issue, led to the study of previous research.
Conclusion: According to previous studies, it can be said that social entrepreneurship activities lead to the empowerment of people with disabilities for self-efficacy and a sense of personal worth with the power of choice and effectiveness in these people. Keywords: Social Entrepreneurship, Empowerment, Disabled, Employment
Keywords: Social Entrepreneurship, Empowerment, Disabled, Employment
1- مقدمه:
پدیده کارآفرینی اجتماعی، داراي ایده و فکر جدیدي است که با ایجاد یک تجارت اجتماعی (بخش هاي خصوصی و غیرانتفاعی)، با بسیج منابع گوناگون و پذیرش موانع و مخاطرات مالی و اجتماعی، خدمات جدید اجتماعی ارائه می نماید و بدین ترتیب، منجر به توانمندسازی و خلق ارزش جدید اجتماعی و اقتصادي در راستای حل مشکل اشتغال افراد که دارای مشکل اشتغال به خصوص افراد معلول در جامعه می گردد. یکی از مهم‌ترین اقدام‌ها در زمینه کارآفرینی و خود اشتغالی افراد توانمند دارای معلولیت، قرار دادن نگرش، دانش و مهارت آنها نسبت به این امر است. ایجاد و تقویت ارزش‌ها و شناسایی و تحریک انگیزه‌ها، نگرش‌ها و رفتارهای کارآفرینانی که تحت عنوان فرهنگ‌سازی کارآفرینی اجتماعی از آن یاد می‌شود، پاسخی منطقی در برابر نیاز این طیف از افراد جامعه می باشد(اوآنا1 و همکاران،2021 :3).
اگر چه متون کارآفرینی اجتماعی نسبتا جدید است، اما این پدیده با هیچ عنوان پدیده ای نو محسوب نمی شود. در طول زمان ، هموارد شاهد کارآفرینان اجتماعی بوده ایم که مؤسس بسیاری از نهادهایی می باشند که ما امروزه با آن ها سروکار داریم .کارآفرینان اجتماعی تصمیم دارند از طریق تعریف و پیاده سازی مدل های جدید کسب وکار با نیاز محرومان و بی پناهان پاسخ گویند و بین کوشش های خیرخواهانه و رعایت های اقتصادی پیوند برقرار کنند. مهم ترین هدف کارآفرینی اجتماعی توجه به یک انگیزه اجتماعی مانند بهبود انسجام اجتماعی، مبارزه با فقر، دفاع از حقوق بشر و یا ارتقاع سطح خدمات بهداشتی و درمانی است(گونزالس و آنگولو2،2020. ).
برای کارآفرینی اجتماعی سه وضعیت با شرح زیر قابل بازشناسی است.
- شناسایی تعادلی پایدار، اما ناعادلانه که موجب محرومیت، به حاشیه راند شدن و یا ناراحتی بخشی از انسان ها می شود، در نتیجه این دسته از انسان ها نمی توانند نیازهای خود را به درستی مناسب پاسخ دهند.
- شناسایی فرصت در جهت توانمندسازی افراد خاص جامعه، که در این تعادل ناعادلانه ، ارزش اجتماعی و اقتصادی را گسترش دهد و موجب الهام ، خلاقیت در عملکرد ، و استقلال شود، به طوری که از طریق آن شرایط پایدار اما نا عادلانه موجود به چالش کشیده شود.
- ایجاد تعادلی که موجب از بین رفتن نقص های بالقوده یا کمبودهایی شود که گروه خاصی با ان مواجه اند و با ایجاد نظام طبیعی، پایدار، باثبات، جدید و اطمینان بخش با آینده ای بهتر برای گرود هدف و حتی کل جامعه می شود(مرجانی و صدری، 1393، امینی سده3 و همکاران، 2021).
از سوی دیگر افرادی که دچار یک یا چند نوع ناتوانی‌اند، یک اقلیت بزرگ در هر جامعه را تشکیل می‌دهند. سازمان جهانی بهداشت، 20 درصد از جمعیت هرجامعه را به‌عنوان افراد دارای معلولیت ذکر می‌کند. به منظور سازش فرد با معلولیت و نقش‌های جدید و یک هویت اجتماعی جدید بر مبنای سازماندهی نقش‌های اجتماعی و رفتار فزاینده عزت نفس ضروری است. زیرا محدودیت‌های ناشی از معلولیت در بسیاری از موارد باعث شکست آنها در ایفای نقش‌های قبلی و یا اتخاذ نقش‌های بیمارگونه می‌شود(اور و مالیکاجونپا4، 2021.).
به‌طور‌کلی توانمندسازی معلولین در برگیرنده افزایش مشارکت، خودآگاهی، قابلیت اعتماد و گسترش کارآفرینی معلولین توسط خودشان و در راستای ایجاد و توسعه کسب و کار است. بنابراین می‌توان با ایجاد فرصتهای شغلی مناسب برای معلولان در رشد اقتصادی و اجتماعی کشور تاّثیر گذاشت. از آنجایی که معلولان قشری از جامعه هستند که از دیر باز جهت رفع نیازهای روزمره‌شان محتاج اطرافیان بوده‌اند لذا طراحی مرکز تخصصی برای توانمندسازی و کارآفرینی و اشتغال معلولان امری بس ضروری است(والترز5 و همکاران،2021).
با توجه به کمبود منابع و امکانات، جوامع با مشکلات عدیدهای روبرو هستند و از آنجا که اشتغال معلولین در ایران در وضعیت مطلوبی قرار ندارد، همواره معلول فرصتهای شغلی کمتری دارند و غالبا در بخش غیر رسمی با اندک دستمزد مشغول به کارند. طرد افراد دارای محدودیت در کار و مساوی دانستن معلولیت با ناتوانی در اشتغال، عنصر تعریف کننده معلولیت در ده های گذشته بوده است. از این رو موقعیت افراد دارای معلولیت در جامعه از لحاظ فرهنگی و اقتصادی و... به پایین ترین سطح تنزل می یابد است. برخلاف واقع، کارآفرینی اجتماعی مرزها و محدودیت‌های برساختۀ اجتماعی و سیستماتیک که توانایی فرد در بازار کار را تحت تاثیر قرار می‌دهند، به رسمیت نمی‌شناسد و طرد افراد دارای معلولیت از حضور موثر بر کسب و کار را در شرایط تبعیض آمیز می داند و آن را مردود می سازد.
2-1- شناسایی معضل
پر کردن خلاء هایی اساسی نیازمند طرح پرسش‌های نقادانه‌تری است که به عمقی ژرف‌تر از سطح موضوع بپردازند. که محقق را برآن داشت تا به پژوهش در این راستا اقدام نماید شامل:
- پرداختن به معضل اشتغال به خصوص در جامعه معلولین ایران
ناتوانی افراد معلول باعث محدود شدن آن ها می‌شود و گاهی نمی‌توانند شغل مناسبی پیدا کنند. همچنین طبق آمار و شواهد، نرخ بیکاری افراد معلول در ایران رو به افزایش است و بیکاری مشکلات زیادی را برای آنها ایجاد می‌کند. بیکاري یکی از چالش هاي اصلی فرا روي معلولین جویاي کار است که موجب انزوا و سرخوردگی آنان و عدم حضور اثرگذارشان در جامعه است. تا زمانی که این قشر عظیم از ایران، وارد چرخه ي اشتغال نشوند، نه تنها ممکن است به افرادي مصرف کننده تبدیل شوند بلکه فعالیت هاي اقتصادي و اجتماعی دیگر اعضاي خانواده را نیز تحت الشعاع خود قرار دهند.
همین امر سبب بروز بسیاري از مشکلات اجتماعی و فرهنگی در جامعه شده و اثرات مهلکی به لحاظ عاطفی و روحی روانی نظیر پریشانی، اضطراب، افسردگی و عدم اعتماد به نفس فرد را بر فرد داراي معلولیت وارد می نماید. خانواده هاي افراد معلول نیز به دلیل ناتوانی در انجام فعالیت هاي تولیدي و همچنین حمایت مالی ضعیف از سمت دولت، مشکلات اقتصادي بیشتري نسبت به سایر افراد دارند. اشتغال آن ها باعث افزایش احساس تعامل در این افراد می شود و این وضعیت می تواند در سایر زمینه هاي زندگی گسترش یابد. بنابراین کارآمدترین راه براي کمک به رفاه این خانواده ها، اشتغال اعضاي معلول خانواده ها است(کولیگوفسکی6،2019: 5).
- عدم توانایی معلولین به انجام هر کاری به اقتضای شرایط جسمی شان
فرصتهاي شغلی كه در اختيار معلولان قرار مي‌گيرد، با توجه به شرایط جسمی آن ها بسیار اندك است و در اغلب كشورها از جمله ایران قوانيني مبني بر الزام مناسب سازی محیط کاری و فن آوری مورد نیاز جهت به کار گیری معلولين وضع شده است. ولی گاه دیده می شود که در اجرای این قوانین اهمال می شود و از بکار گیری این افراد در مشاغلی که استعداد و توانایی انجامشان را دارند به خاطر نداشتن ظاهر مورد قبول جامعه و عدم مناسب سازی بهینه سرباز زده می شود.
تجربه ثابت شده است كه اثرات سوء بيكاري در بين در مقايسه با افراد غير معلول، سريعتر آنان را به مخاطرات ناشي از بيكاري مواجه مي سازد، از طرفي محدوديت هاي شغلي كه با توجه به معلوليت آنان وجود دارد شانس انتخاب ديگر مشاغل را كاهش می دهد. بازپروری شغلی معلولین به منظور دستیابی به زندگی مستقل به نحوی كه خود مسئول زندگی خویش بوده و به خودكفایی برسند و بتوانند به جامعه بپیوندند از اصول شرافت و وقار انسانی محسوب می شود که کمک شایانی به بکارگیری این قشر از جامعه در مشاغلی که توانایی انجامشان را دارند می کند.
- چارچوب اشتغال مجازی در ایران شفاف سازی نشده است
گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات از یک سو از مجرای انتقال فعالیت ها به فضای مجازی و حذف محدودیت های مکانی منجر به خلق فرصت های جدید در بازار کار (از جمله برای معلولین) و از سوی دیگر منجر به رشد اقتصادی می شودکه این قابلیت، جدای از توانمندسازی معلولین و افزایش زمینه های اشتغال ایشان باعث کاهش شکاف محدودیت های افراد می شود.
بدیهی است، بسته به تفاوت های موجود میان کشورها، همچون: ساختار فرهنگی، توسعه یافتگی اقتصادی، توسعه جامعه اطلاعاتی و ... این موضوع می تواند در کشورهای مختلف به انحاء متفاوتی ظاهر شود. مطالعات انجام شده در جهان حکایت از آن دارند که با گسترش روزافزون فن آوری اطلاعات، میزان دسترسی به فرصت های فعالیت اقتصادی افزایش یافته و به نوبه ی خود به ارتقاء ضریب مشارکت افراد دارای محدودیت در بازار کار و کاهش نابرابری جسمی منجر می شود. در این بین جایگاه ایران در این مطال اشتغال معلولین:
موتا و همکاران (2020) در تحقیق با عنوان " معلولیت ها و فرصت جدید شغلی: ما چه چیز هایی باید درباره کارافرینان معلول بدانیم ؟" بیان نموده اند که جهت بررسی موانع متعدد شخصی ، اجتماعی و سیاسی که پیش روی کارافرینی معلولین می باشد، به تجزیه و تحلیل 42 مقاله پرداخته شد، پس از انتخاب مقالات ، آن ها در گروه هایی قرار گرفتند . خود اشتغالی به عنوان جایگزینی برای بیکاری در افراد معلول می باشد . شناسایی موانعی که معلولان با آن روبرو هستند و اهمیت آموزش برای افراد کارآفرین از ضرورت اجرای این تحقیق می باشد.
در این تحقیق تأیید بر آن بود که در برخی موارد ، افراد دارای معلولیت به کار خود اشتغالی متوسل می شوند و برای جلوگیری از بیکاری، کارآفرین می شوند. نقش مثبت آموزش و پرورش در چگونگی این روند توسعه آنها کاملاً واضح است زیرا عامل توانمند سازی معلولین می باشد و آن ها را قادر به افزایش و بهبود عملکردکارآفرینی می گردد. بر اساس استناد به مقالات در مورد خود اشتغالی معلول ، فرایندهای خود اشتغالی و سیاست گذاران هستند از اهمیت بسیاری برخوردار است. با این حال ، برای اطمینان از دسترسی برابر این افراد ، می بایست مدلی جهت بررسی گروه های مختلف مانند خانواده یا مراقبان ، جامعه به طور کلی ، نهادها و سیاسی تصمیم گیرندگان و روابط بین این گروه ها ارائه و مشوق های جدید با تدوین سیاست هایی با هدف همه کارآفرینان اما با تمرکز ویژه در مورد معلولین ایجاد شود.
اگرچه این روند ساده ای نیست ، اما امید است که با مطالعات بیشتر مشابه تحقیق حاضر ، این مهم محقق گردد. خود اشتغالان معلول گروه متنوعی هستند و طیف گسترده ای از این افراد با اختلالات و چالش های پیش رو، برای محققانی که به دنبال شناسایی بینش و مداخلاتي كه مي تواند براي همه معلولین مناسب باشد، زمینه کاری متنوعی ایجاد نموده اند. پس از تجزیه و تحلیل محتوای جامع ، امید است یک دستور کار بر اساس روندهای جدید و در حال ظهور با پیامدهای ارزشمند برای دانشگاهیان، سیاست گذاران، سازمان بهزیستی و افراد ذینفع در جامعه ارائه شود.
2- مرور بر مطالعات
1-2- توانمندسازی معلولین
توانمندسازي7، تقويت عقايد افراد و ايجاد اعتماد به نفس درآنها نسبت به خودشا ن و تلا ش برا ي آزاد كردن نيروها ي درونی افرا د برا ي كسب دستاوردهاي شگفت انگيز تا بتوان از دانايي، مهارت و تجربه و انگيزه آنا ن براي پيشبرد اهداف سازمان مدد گرفت. توانمند سازي ضمن تغيير در نحوه نگرش افراد و قضاوت آنها دررابطه با مسائل مختلف فردي و اجتماعی، باعث به وجو د آمدن باو ر اختيار، منابع مطمئني براي توانا بودن در فرد ایجاد می کند(برایان8 و همکاران،2021).
- ابعاد تاثیرگذار بر توانمند سازی در حوزه اجتماعی به شرح مدل ذیل می باشد.
شکل1: ابعاد توانمندسازی بر اساس ساختار اجتماعی (والترزو همکاران، 2021)
توانمندسازی، فرایند پیوسته‌ای است که بر اساس آن افراد یک جامعه از نوعی خود اثربخشی برخوردار شوند و قادر به ارزیابی درست و شناخت واقعی خویش باشند و از تـوانایی‌ها و قابلیت ها، برای رسیدن به هدف های خود آگاه شوند و بتوانند با افزایش توانمندی خود به هدف های مورد نظر دست یابند(والترزو همکاران، 2021).
- دستیار و محمدی(1397) در تحقیقی با عنوان "سنجش توانمندسازي معلولان جسمي (معلولان جسمي حرکتي، احشايي و حسي) در سال 1394 و عوامل مرتبط با آن (مطالعه مقطعي تحليلي در استان کهگيلويه و بويراحمد)" بیان نموده اند که هدف توانمندسازي فرايندي است که نتيجه نهايي آن خروج معلولان از چرخه فقر و رسيدن به خوداتکايي و خودکفايي و پيوستن به جريان اصلي زندگي است. هدف اين تحقيق سنجش توانمندسازي (احساس معني دار بودن، مؤثربودن، خودمختاري، خوداثربخشي و احساس امنيت) معلولان جسمي (جسمي حرکتي، احشايي و حسي) تحت پوشش سازمان بهزيستي استان کهگيلويه و بويراحمد در سال 1394 و عوامل مرتبط با آن بود.در بين سازه هاي کلي اثرگذار، مشارکت اجتماعي بيشترين تأثير را بر توانمندسازي معلولان جسمي گذاشت و بعد از آن به ترتيب اعتماد اجتماعي، ميزان تحصيلات و فعاليت هاي ورزشي قرار داشتند. نتيجه گيري نتايج اين پژوهش نشان داد چهار متغير سن، جنسيت، نوع معلوليت و رفتارهاي ترحم آميز نتوانستند تغييرات توانمندسازي معلولان جسمي را تبيين کنند، اما چهار متغير اعتماد اجتماعي، مشارکت اجتماعي، فعاليت هاي ورزشي و ميزان تحصيلات توانستند تغييرات توانمندسازي معلولان جسمي را تبيين کنند و پيشنهاد مي شود تحقيقات مربوط به توانمندسازي معلولان جسمي، در راستاي شناخت بهتر عوامل و موانع توانمندسازي اين معلولان، تداوم يابد.
- محمد عثمان و محمد دیاه 9(2017)، در تحقیقی با عنوان " توانمندسازی افراد دارای معلولیت از طریق فن آوری اطلاعات و ارتباطات "، مهارت های فناوری اطلاعات و ارتباطات10 به الزامات اساسی برای رقابت در بازار کار تبدیل شده است. با این حال ، افراد دارای معلولیت با مشکلات مالی ، اجتماعی و زیست محیطی روبرو هستند که موانعی برای تحصیل ایجاد می کند این مهارت ها بنابراین ، این امر به تضعیف رقابت پذیری آن ها در بازار کار کمک می کند. هدف اصلی این مطالعه شناسایی میزان مشارکت فناوری اطلاعات و ارتباطات در توانمندسازی افراد دارای معلولیت مالزی برای رقابت در بازار کار و یافتن شغل این مطالعه از رویکرد کیفی استفاده کرد. بیست مصاحبه با خبرگان فعال که در مشاغل مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات کار می کنند و نماینده موسسات در بخش های دولتی و خصوصی هستند، انجام شد. یافته ها نشان می دهد که مهارت های فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی در توانمندسازی معلولین در زمینه اشتغال دارد. با این حال ، تلاش ها برای توانمندسازی آن ها در بخش صورت نپذیرفته است. مطالعه همچنین مشخص شد که معلولین مالزی در دسترسی به منابع فناوری اطلاعات و ارتباطات با مشکلات مالی ، اجتماعی و محیطی روبرو هستند به تضعیف رقابت پذیری آنها در بازار کار کمک می کند. باید تلاش های جدی برای افزایش آگاهی صورت گیرد در جامعه مالزی در مورد اهمیت توانمندسازی آن ها از طریق مهارت های فناوری اطلاعات و ارتباطات جزء لاینفک جامعه مالزی هستند و از این رو ، مسئولیت جامعه این است که آنها را قادر سازد تا یک زندگی با وقار داشته باشند و به طور موثر به جامعه کمک کنند. در واقع ، فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی در توانمندسازی آن ها دارد. این یک ابزار مهم در تقویت مهارت معلولان به منظور رقابت در بازار کار است.
2-2- کارآفرینی اجتماعی:
کارآفرینی اجتماعی11 به فرایندی اشاره دارد که طی آن شهروندان به ساخت یا تغییر نهادها می پردازند و با بیان راهکارهایی مفید، برای کاهش مسائل اجتماعی چون فقر، بی سوادی، تخریب زیست محیطی و غیره اقدام می کنند . کارآفرینی اجتماعی به مثابۀ نوعی بازنگری در فعالیت های اقتصادی جامعه است که می تواند خروجی ها و پیامدهای مثبتی را در عرصۀ اجتماعی به دنبال داشته باشد(لو و راتن12 2021.).
شکل2: ابعاد کارافرینی اجتماعی بر اساس تئوری فردی- اجتماعی13 (گارکون14 و همکاران، 2021)
- آگاروال15 و همکاران(2020) در تحقیقی با عنوان " رویکرد کیفی نسبت به عوامل حیاتی برای پایداری توسعه کارآفرینی اجتماعی زنان" بیان می نمایند که زن های کارآفرین از توانایی ها و مهارت های استثنایی مانند ابتکاری و خلاقیت برخوردار هستند، ویژگی های رهبری ، آگاهی از خود و اجتماعی بودن ، توانایی شناسایی فرصت ها ، ظرفیت خطر پذیری برای پاسخگویی به نیازهای فعلی بازار رکن اصلی موفقیت آنان می باشد. در این تحقیق از طریق یک چارچوب مفهومی جامع توسعه صلاحیت ها به بررسی عوامل ضروری برای توسعه پایدار در جهت ارتقا زنان کارآفرینی پرداخته شد. در این راستا مصاحبه هایی عمیق با هفت زن کارآفرین از مناطق منتخب اوتار پرادش و اوتاراخند ، هند و برای جمع آوری داده ها و اطلاعات از طریق تحلیل باز16 پاسخنامه ها انجام پذیرفت. در طی تجزیه و تحلیل موارد ، مشاهده شدکه عوامل شخصی ، اجتماعی و عوامل محیطی بر توسعه یادگیری و صلاحیت های کارآفرینی تأثیر گذاشته است.
- چاترجیا و همکاران (2021)، در تحقیقی با عنوان "کارآفرینی اجتماعی و ارزش ها: نقش روش ها در شکل دادن به ارزش ها و مذاکره درباره تغییر"، به دنبال معرفی یک مدل مفهومی بیان می نمایند که چگونه یک کارآفرین اجتماعی برای مقابله با مسائل نابرابری جنسیتی از ارزش های متناقض استفاده می کند تا تغییرات اجتماعی را تحت تأثیر قرار می دهد. بر اساس این مطالعه کارآفرین اجتماعی در ارتباط با ارزش ها فعالیت می کند ، تفسیر هدفمند و اعمال شیوه های پر ارزش برای ایجاد آرامش و تحول در جامعه مورد استفاده قرار می گیرد. در مدل ارائه شده فرایندی که ارزش های اجتماعی را تقویت و نه اینکه آنها را جایگزین کند بیان می گردد که به سوی ارزش ها و تغییرات اجتماعی پایدار را توسعه سوق داده می شود. پرداختن به چالش های اجتماعی به محقق نشان می دهد که چگونه شیوه های هدفمند سازوکاری مهم برای امور اجتماعی ارائه می دهند کارآفرینانی در این حیطه ، اجازه می دهد تا آن ها بین ارزش های ضد و جهت یابی و تغییر سطح اجتماعی عمیق حرکت کنند. در مدل فرآیند افزایش ارزش در این مقاله ، آفرینی اجتماعی میان ارزشهای اجتماعی مستقر شده در جامعه واسطه می شوند تا سنت و ارزش های مدرن برابری جنسیتی همسو گردند ، در این بین فرایندی از تغییر اجتماعی ارائه شد که نشان دهنده تحول قوی می باشد که احتمالاً پایدار است و در عین حال تعارض را کاهش می دهد. تحقیقات آینده می تواند یافته های این مطالعه را برای بررسی شیوه های ارزش در سطوح سازمانی گسترش دهد.
3-2- کارآفرینی اجتماعی در حوزه معلولین:
معلولیت17، محرومیت و وضعیت نامناسب یک فرد که پیامد نقص و ناتوانی است و مانع از انجام نقشی می‌شود که با توجه به شرایط سنی، جنسی، اجتماعی، فرهنگی و طبیعی برای فرد در نظر گرفته شده است از این رو امکان تهیه و حفظ شغل مناسب برای وی در نتیجه علل و نواقص جسمانی و عقلی به میزان قابل توجهی تقلیل یافته باشد (سطوت و همکاران، 1397).
شناسایی موانعی که معلولان با آن روبرو هستند و اهمیت آموزش برای افراد کارآفرین از ضرورت اجرای می باشد. در برخی موارد ، افراد دارای معلولیت به کار خود اشتغالی متوسل می شوند و برای جلوگیری از بیکاری، کارآفرین می شوند( موتا18 و همکاران2020).
نقش مثبت آموزش در چگونگی این روند توانمندسازی کاملاً واضح است و فرد قادر به افزایش و بهبود عملکرد شغلی می گردد. بر اساس استناد به مقالات در مورد توانمندسازی معلول ، فرایندهای توانمندسازی از اهمیت بسیاری برخوردار است (موتا و همکاران 2020)
از این رو، بسياري از معلولان براي ايجاد تعادل بين کار و زندگي و حل مسئله فقر به کارآفريني روي مي آورند، اما در اين راه با مشکلات بسياري روبه رو مي شوند. نبود آموزش هاي کارآفريني مناسب براي معلولان و نداشتن شايستگي هاي لازم در اين زمينه، از جمله چالش هاي مطرح شده در ادبيات کارآفريني معلولان است. آموزش و شناسایی شایستگی ها، علاوه بر افزايش دانش کارآفريني معلولان، به سياستگذاران و متصديان در تدوين سياست هاي آموزشي و حمايتي معلولان کمک کند( باقری و همکاران1394).
- ابعاد تاثیرگذار بر اشتغال در حوزه معلولین به شرح مدل ذیل می باشد
شکل 3: ابعاد اشتغال معلولین بر اساس مبانی نظری(وکیل الرعایا و فرشادی، 1398)
- باقری و همکاران (1394)، در تحقیقی با عنوان "شناسايي شايستگي هاي کارآفرينانه با تأکيد بر معلولان جسمي-حرکتي" بیان نموده اند که بسياري از معلولان براي ايجاد تعادل بين کار و زندگي به کارآفريني روي مي آورند، اما در اين راه با مشکلات بسياري روبه رو مي شوند. نبود آموزش هاي کارآفريني مناسب براي معلولان و نداشتن شايستگي هاي لازم در اين زمينه، از جمله چالش هاي مطرح شده در ادبيات کارآفريني معلولان است. از اين رو هدف اين تحقیق، شناسايي شايستگي هاي کارآفرينانه با تأکيد بر معلولان جسمي-حرکتي است. در راستاي دستيابي به اين هدف، با استفاده از روش کيفي و از طريق مصاحبة نيمه ساختار يافته با دوازده نفر از کارآفرينان معلول و مديران و برنامه ريزان مرکزهاي آموزش و توان بخشي معلولان که از طريق شيوة نمونه گيري هدفمند انتخاب شدند، شايستگي هاي کارآفرينانة معلولان جسمي-حرکتي تعيين شد. پس از تحليل داده ها و تجميع مفاهيم استخراج شده، درمجموع 38 مؤلفه به دست آمد که در هشت بعد شايستگي هاي کارآفرينانة معلولان جاي گرفتند. اين ابعاد شامل شايستگي هاي شناسايي فرصت، ارتباطي، مفهومي، سازماندهي، راهبردي، تعهد، شايستگي هاي فردي و مديريتي کسب وکار بودند که دو بعد شايستگي هاي فردي و شايستگي هاي مديريتي کسب وکار به چارچوب مورد استفاده در اين پژوهش افزوده شدند. نتايج اين مطالعه مي تواند علاوه بر افزايش دانش کارآفريني معلولان، به سياستگذاران و متصديان در تدوين سياست هاي آموزشي و حمايتي معلولان کمک کند.
- میرزامحمدی و همکاران (1399) در تحقیقی با عنوان " طراحی مدل توسعه کارآفرینی افراد معلول و جانباز با رویکرد توانمند سازی" بیان نموده اند که فقدان الگوی مناسب برای کارآفرینی معلولان و جانبازان و فقدان توانمندی های لازم در این زمینه، از جمله چالش های مطرح شده در ادبیات کارآفرینی است. هدف از انجام پژوهش حاضر، طراحی مدل توسعه کارآفرینی افراد معلول و جانباز با رویکرد توانمندسازی بود.. روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی مبتنی بر «نظریه داده بنیاد» و ابزار پژوهش مصاحبه نیمه ساختار یافته عمیق و با روش هدفمند نسبت به انتخاب نمونه های آماری تا مرحله اشباع نظری درداده ها و روش تجزیه و تحلیل از طریق کدگذاری به استخراج مقوله های مربوط به مدل اقدام گردید.در جهت تحقق اهداف پژوهش بر مبنای تئوری زمینه ای، توسعه کارآفرینی به عنوان پدیدۀ اصلی در قالب یک الگوی منطقی و با تکیه بر فهم آن با شرایط (علّی، واسطه ای و زمینه ای)، تعاملات/ کنش ها و پیامدها مشخص گردید. در مجموع انجام این پژوهش به نتایج مناسب منجر شد که با حرکت به سوی این الگو، شاهد تغییر اساسی در بهبود کارآفرینی معلولان و جانبازان خواهد بود.
- سیذارتا و روشی (2018) در تحقیقی با عنوان "شناسایی کارآفرینی اجتماعی جهت کارآفرینان معلول" بیان نموده اند که تحقیقات کارآفرینی با مشارکت افراد مختلف تکامل یافته است اما کمبود مطالعات در زمینه کارآفرینی در حوزه معلولیت به چشم می خورد. هدف از این تحقیق درک کارآفرینان دارای توانایی متفاوت است. چگونه چالش های ناشی از معلولیت باعث ایجاد انگیزه در آن ها برای پیگیری کارآفرینی می شود. این تحقیق کیفی و شامل مطالعه موردی بر روی هشت کارآفرین معلول است. تمام موارد شناسایی شده در شهر احمدآباد ، گجرات ، هند واقع شده است. متن مصاحبه و یادداشت های مشاهده برای پس از تجزیه و تحلیل محتوای مصاحبه های عمیق، مدل نظری یافته ها ویژگی های رفتاری مشابه کارآفرینان معلول تعیین و همچنین مشخص گردید که آن ها در هنگام مقابله با چالش های شکست ، مقاومت بیشتری نشان دادند ، استرس و عدم اطمینان شرایط دشوار و تجربیات تبعیض به طور غیرمستقیم آمادگی آن ها را برای مقابله با چالش ها را تحت تاثیر قرار می دهد. افراد نزدیک به افراد کارآفرینان معلول نقش اساسی در شکل دادن و حمایت از مشاغل آن ها دارند. کارآفرینان با معلولیت هایی مانند کم شنوایی ، کم حرفی و بیماری روانی مورد بررسی قرار گرفتند.
جدول1: خلاصه مرور ادبیات
حوزه | عنوان | نوع و روش | نتیجه | محقق | سال |
کارآفرینی کسب و کار مجازی | فرآيند کارآفريني الکترونيکي در ايران؛ موانع وچالش ها |
کیفی (نظریه بنیادی) | با تجزيه وتحليل داده هاي پنج مرحله اصلي فرايند کارآفريني الکترونيکي، شامل تشخيص فرصت، کشف ايده، تحليل بازار، امکان سنجي و راه اندازي 19 مقوله و 49 مؤلفه استخراج شد. | زارع و نوری | 1394 |
کارافرینی در حوزه معلولین |
شناسايي شايستگي هاي کارآفرينانه با تأکيد بر معلولان جسمي-حرکتي |
کیفی- مصاحبه عمیق (نظریه بنیادی) | هشت بعد شايستگي هاي کارآفرينانة معلولان شامل شايستگي هاي شناسايي فرصت، ارتباطي، مفهومي، سازماندهي، راهبردي، تعهد، شايستگي هاي فردي و مديريتي کسب وکار بودند که دو بعد شايستگي هاي فردي و شايستگي هاي مديريتي کسب وکار به چارچوب مورد استفاده در اين پژوهش افزوده شدند. | باقری و همکاران | 1394 |
توانمندسازی معلولین |
سنجش توانمندسازي معلولان جسمي (معلولان جسمي حرکتي، احشايي و حسي) در سال 1394 و عوامل مرتبط با آن (مطالعه مقطعي تحليلي در استان کهگيلويه و بويراحمد)" |
کمی – آزمون t نوعئ تحقیق مقطعی‌تحلیلی | چهار متغير سن، جنسيت، نوع معلوليت و رفتارهاي ترحم آميز نتوانستند تغييرات توانمندسازي معلولان جسمي را تبيين کنند، اما چهار متغير اعتماد اجتماعي، مشارکت اجتماعي، فعاليت هاي ورزشي و ميزان تحصيلات توانستند تغييرات توانمندسازي معلولان جسمي را تبيين کنند . | دستیار و محمدی | 1397 |
توانمند سازی معلولین از طریق کسب و کار مجازی |
توانمندسازی افراد دارای معلولیت از طریق فن آوری اطلاعات و ارتباطات |
کیفی- نظریه بنیادی | مهارت های فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مهمی در توانمندسازی معلولین در زمینه اشتغال دارد. با این حال ، تلاش ها برای توانمندسازی آن ها در بخش صورت نپذیرفته است. مطالعه همچنین مشخص شد که معلولین مالزی در دسترسی به منابع فناوری اطلاعات و ارتباطات با مشکلات مالی ، اجتماعی و محیطی روبرو هستند | محمد عثمان و محمد دیاه | 2017 |
کارافرینی اجتماعی معلولین |
شناسایی کارآفرینی اجتماعی جهت کارآفرینان معلول |
کیفی- نظریه بنیادی | معلولین در هنگام مقابله با چالش های شکست ، مقاومت بیشتری نشان دادند ، استرس و عدم اطمینان شرایط دشوار و تجربیات تبعیض به طور غیرمستقیم آمادگی آن ها را برای مقابله با چالش ها را تحت تاثیر قرار می دهد. افراد نزدیک به افراد کارآفرینان معلول نقش اساسی در شکل دادن و حمایت از مشاغل آن ها دارند. | سیذارتا و روشی | 2018 |
اشتغال و کارافرینی معلولین | معلولیت ها و فرصت جدید شغلی: چه چیز هایی باید درباره کارافرینانی معلول بدانیم ؟ |
مروری | افراد دارای معلولیت به کار خود اشتغالی متوسل می شوند و برای جلوگیری از بیکاری، کارآفرین می شوند. نقش مثبت آموزش و پرورش در چگونگی این روند توسعه آنها کاملاً واضح است | موتا و همکاران | 2020 |
کارافرینی اجتماعی | رویکرد کیفی نسبت به عوامل حیاتی برای پایداری توسعه کارآفرینی اجتماعی زنان |
کیفی- ارائه مدل مفهومی | طی تجزیه و تحلیل موارد ، مشاهده شدکه عوامل شخصی ، اجتماعی و عوامل محیطی بر توسعه یادگیری و صلاحیت های کارآفرینی تأثیر گذاشته است. | آگاروال و همکاران | 2020 |
کارآفرینی اجتماعی و ارزش ها: نقش روش ها در شکل دادن به ارزش ها و مذاکره درباره تغییر |
کیفی- ارائه مدل مفهومی | کارآفرینی اجتماعی میان ارزشهای اجتماعی مستقر شده در جامعه واسطه می شوند تا سنت و ارزش های مدرن برابری جنسیتی همسو گردند ، در این بین فرایندی از تغییر اجتماعی ارائه شد که نشان دهنده تحول قوی می باشد که احتمالاً پایدار است و در عین حال تعارض را کاهش می دهد. | چاترجیا و همکاران | 2021 |
نتیجه گیری
از جدیدترین موضوعاتی که در عرصه ی کارآفرینی و در محافل علمی به آن توجه شده، کارآفرینی اجتماعی می باشد. این مقوله در صورتی که در جامعه نهادینه شود می تواند نقش مهمی در رفع مشکلات جامعه به خصوص برای اقشار کم توان جامعه ایفا کند. بنابراین می توان گفت فعالیت های کارآفرینی اجتماعی (شناسایی فرصت، ترسیم هدف، فعالیت بدون محدودیت و حضور افراد معلول در این فرایند و تغییر نگرش جامعه به این قشر) منجر به توانمندسازی معلولین در جهت خوداثربخشی و احساس شایستگی شخصی با قدرت انتخاب و موثر بودن، در این افراد شود. در این خصوص چارچوب نظری ذیل ارائه می گردد.
جدول2: چارچوب نظری تحقیق
ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻫﺎي مرتبط با توانمند سازی و اشتغال معلواین | شرح | ابعاد کارآفرینی اجتماعی |
ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺳﺎزي و خوداثربخشی | ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ورود معلولین ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﻋﺎﻟﻲ، آﻣﻮزش ﻫﺎي ﻓﻨﻲ و ﺣﺮﻓﻪ اي، ﻣﺸﺎوره ﺣﻘﻮﻗﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي و ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر آن ها در ﺗﺸﻜﻞ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ |
- شناخت فرصت موجود در جامعه - ترسیم هدف و رفع موانع پیاده سازی کسب و کار - فعالیت های اجتماعی بدون محدودیت - حضور در فرایندهای کارآفرینی - تغییر نگرش جامعه نسبت به کسب و کار معلولین - مسولیت پذیری اجتماعی دولت، جامعه و خود فرد معلول نسبت به یکدیگر - خلق مکانیزم توانمند سازی معلولین از طریق کارآفرینی اجتماعی در جهت ایجاد و رشد کسب و کار |
ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻤﺎﻳﺘﻲ همراه با قدرت انتخاب | ﺗﺪوﻳﻦ و بازنگری ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺣﻤﺎﻳﺖ اﻗﺘﺼﺎدي، اجتماعی و حفوقی از معلولین، ﺗﺼﻮﻳﺐ و اﺟﺮاي ﻗﻮاﻧﻴﻦ آماده سازی محیطی جهت حضور معلولین در جامعه جهت کاهش محدودیت ها، آﮔﺎﻫﻲ ﺑﺨﺸﻲ آنان از ﺣﻘﻮق ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ | |
مشارکت اجتماعی -احساس موثر بودن | اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻘﺶ آﻓﺮﻳﻨﻲ در ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﻓﺮﺻﺖﻳﺎﺑﻲ در ﻛﻤﻚ ﺑﻪ اﺟﺮاي ﺑﻬﺘﺮ اﻣﻮر، ﻣﺸﺎرﻛﺖ معلولین در ﮔﺮوه ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، ﻣﺸﺎرﻛﺖ در ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ، ﻣﺸﺎرﻛﺖ آنان در ﺗﻮﺳﻌﺔ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ | |
خیر خواهی نوع دوستانه | ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺣﺲ ﻣﻠﻲ و نوع دوستی در ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺳﺎزي معلولین، اﻧﮕﻴﺰة ﻛﻤﻚ ﻛﺮدن ﺑﻪ دﻳﮕﺮان، ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﺜﺎر در ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺗﺰرﻳﻖ ﺗﻔﻜﺮ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ در ﻛﺎرآﻓﺮﻳﻨﻲ | |
ﺳﻨﺖ ﺷﻜﻨﻲ- موثر بودن با تکیه بر پذیرش نتیجه | دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﻲ در ﺣﻤﺎﻳﺖ قانونی با ضمانت اجرا ، ﮔﺬر از آداب و رﺳﻮم ﻣﺤﺪود ﻛﻨﻨﺪه در رﺷﺪ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ شان، تغییر رویه اجرایی سازمان حمایتی از جمله سازمان بهزیستی در جهت استقلال فردی و اجتماعی معلولین |
منابع:
1- باقري. افسانه، تقوي. مريم، آبادي. فاطمه،آراستي. زهرا(1394)، " شناسايي شايستگي هاي کارآفرينانه با تأکيد بر معلولان جسمي-حرکتي"، پاييز 1394 , دوره 8 , شماره 3 ; از صفحه 473 تا صفحه 492 .
2- دستیار. وحید، محمدی. اصغر(1397)، "پایانامه: سنجش توانمندسازی معلولان جسمی (معلولان جسمی‌حرکتی، احشایی و حسی) در سال 1394 و عوامل مرتبط با آن (مطالعه مقطعی‌تحلیلی در استان کهگیلویه و بویراحمد)" دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، اصفهان، ایران.
3- سطوت، افسانه و همکاران، (۱۳۹۷). “شناسائی چالش‌های ازدواج معلولین جسمی- حرکتی شهر‌تهران: یک مطالعه پدیدارشناسی”، نشریه پژوهش توان‌بخشی در پرستاری، دوره پنجم، شماره ۲، زمستان۹۷، صص ۵۶-۶۲٫
4- مرجاني تيمور, صدري سيدصدرالدين(1393)، "توسعه کارآفريني اجتماعي؛ آسيب ها، عوامل موثر و راهکارها، مدیریت فرهنگ سازمانی، تابستان 1393 , دوره 12 , شماره 2 (پياپي 32) ; از صفحه 277 تا صفحه 297 .
5- میرزامحمدی. مجید، حمدی. کریم، نوابخش. مهرداد (1399)، "طراحی مدل توسعه کارآفرینی افراد معلول و جانباز با رویکرد توانمند سازی"،دوره 12، شماره 47 - شماره پیاپی 47 پاییز 1399 صفحه 104-126
6- Agarwal .Sucheta, Lenka .Usha, Singh. Kanhaiya, Agrawal. Vivek(2020)," A qualitative approach towards crucial factors for sustainable development of women social entrepreneurship: Indian cases", Journal of Cleaner Production 274 (2020) 123135
7- Amini Sedeh, A., Abootorabi, H. and Zhang, J. (2021), "National social capital, perceived entrepreneurial ability and entrepreneurial intentions", International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, Vol. 27 No. 2, pp. 334-355
8- Chatterjee Ira., Cornelissen. Joep, Wincent. Joakim(2021), “Social entrepreneurship and values work: The role of practices in shaping values and negotiating change”, Journal of Business Venturing 36 (2021) 106064
9- González, M.L. and Angulo, N.R. (2020), "Challenges and Perspectives of Entrepreneurship in the Regions of Mexico", Alvarado, A.A. and Montiel Méndez, O.J. (Ed.) The History of Entrepreneurship in Mexico, Emerald Publishing Limited, Bingley, pp. 83-107
10- (Brian) Joo, B.-K., Park, S. and Lee, S. (2021), "Personal growth initiative: the effects of person–organization fit, work empowerment and authentic leadership", International Journal of Manpower, Vol. 42 No. 3, pp. 502-517
11- Kuligowski, K. (2019( Why hiring people with disabilities is good for business. Retrieved from bussines.com: https://www.business.com/articles/hire-disabled-people/.
12- Le, N. and Ratten, V. (2021), "Digital Marketing and Social Entrepreneurship in Vietnam", Thaichon, P. and Ratten, V. (Ed.) Developing Digital Marketing, Emerald Publishing Limited, Bingley, pp. 41-64
13- Mohamed Osman. Osman, Mohamad Diah. Nurazzura (2017)," EMPOWERING PEOPLE WITH DISABILITIES (PWDs) VIA INFORMATION COMMUNICATION TECHNOLOGY (ICT): THE CASE OF MALAYSIA" international Journal for Studies on Children, Women, Elderly And Disabled, Vol. 2, (June)
14- Mota, I., Marques, C. and Sacramento, O. (2020), "Handicaps and new opportunity businesses: what do we (not) know about disabled entrepreneurs?", Journal of Enterprising Communities: People and Places in the Global Economy, Vol. 14 No. 3, pp. 321-347
15- Oana-Ramona, L., Sorana, V., Alina, V., Florin, C. and Nicoleta-Claudia, M. (2021), "The Impact of Good Governance on Entrepreneurship in Terms of Sustainable Development", Grima, S., Özen, E. and Boz, H. (Ed.) Contemporary Issues in Social Science (Contemporary Studies in Economic and Financial Analysis, Vol. 106), Emerald Publishing Limited, Bingley, pp. 307-325.
16- Oware, K.M. and Mallikarjunappa, T. (2021), "Disability employment and financial performance: the effect of technological innovation of listed firms in India", Social Responsibility Journal, Vol. 17 No. 3, pp. 384-398
17- Siddhartha Satish Saxena, Rushi SanatKumar Pandya(2018), "Gauging underdog entrepreneurship for disabled entrepreneurs",Journal of Enterprising Communities: People and Places in the Global Economy, https://doi.org/10.1108/JEC-06-2017-0033
18- Walters, T., Stadler, R. and Jepson, A.S. (2021), "Positive power: events as temporary sites of power which “empower” marginalised groups", International Journal of Contemporary Hospitality Management, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print.
[1] Oana
[2] González and Angulo
[3] Amini Sedeh
[4] Oware and Mallikarjunappa
[5] Walters
[6] Kuligowski
[7] Empowerment
[8] (Brian) Joo
[9] Mohamed Osman & Mohamad Diah
[10] ICT
[11] Social Entrepreneurship
[12] Le and Ratten
[13] (Social-IEO)
[14] Garçon
[15] Agarwal
[16] openended
[17] disability
[18] Mota
