بررسی تطبیقی چگونگی استفاده از قواعد نحوی و دستوری با رویکرد فرمالیستی در اشعار اخوان ثالث و ادونیس

محورهای موضوعی : شعر

اعظم السادات هاشمیان شهری ¹ , محمد شاه بدیع زاده ² , رضا اشرف زاده ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی ،واحد مشهد،دانشگاه آزاد اسلامی،مشهد،ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ،واحد مشهد،دانشگاه آزاد اسلامی،مشهد،ایران
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی ،واحد مشهد،دانشگاه آزاد اسلامی ،مشهد،ایران

تاریخ دریافت : 1401/09/14 تاریخ پذیرش : 1401/10/29 تاریخ انتشار : 1401/10/01

کلید واژه: هنجارگریزی, فرمالیسم, اخوان ثالث, ادونیس, قواعد نحوی,

چکیده مقاله :

هر شاعری برای آفرینش شعر خود به ناگزیر از برخی اصول و قواعد دستوری عدول می‌کند و همواره سعی‌اش بر این است تا معنی را به صورتی شفاف بیان کند؛ چرا که در غیر این صورت، گامی در بی‌مقداری شعر و شاعر برداشته است. یکی از راه‌های شناخت شعر هر شاعری توجه به قواعد نحوی و دستوری بکار رفته در آن شعر است، بررسی چگونگی روابط بین اجزا و عنصرهای یک جمله آن هم با در نظر گرفتن قواعدی که در درون ساختمان یک جمله با زبانی خاص مورد توجه قرار می‌گیرد، ساختار نحوی و دستوری هر شعری را مشخص می‌کند.در این پژوهش تلاش شده است با روش تطبیقی و تحلیلی به بررسی چگونگی استفاده از قواعد نحوی و دستوری با رویکرد فرمالیستی در اشعار اخوان ثالث و ادونیس پرداخته شود؛ در این راستا جابجـایی عناصر جمله، حـذف، کابرد أفعال و .. در اشعار دو شاعر موردنظر بررسی شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ادونیس در مولفه‌های خروج از قواعد نحوی، جابه‌جایی عناصر جمله، تقدیم و تاخیر و حذف عناصر جمله در مقایسه با اخوان، پیشتازتر است و اخوان در زمینۀ ‌کاربرد لغات و واژگان کهن فارسی و لغات آرکائیک توانسته است به هنجارگریزی نحوی بیشتری از ادونیس دست یابد.

چکیده انگلیسی:

In order to create his poetry, every poet inevitably deviates from some grammar principles and rules, and he always tries to express the meaning in a clear way; Because otherwise, he has taken a step in the insignificance of poetry and poets. One of the ways to know the poetry of any poet is to pay attention to the syntactic and grammatical rules used in that poem, to examine how the relationships between the parts and elements of a sentence are considered, considering the rules that are considered within the structure of a sentence with a specific language. It determines the syntactic and grammatical structure of each poem.In this research, an attempt has been made to investigate the use of syntactic and grammatical rules with a formalist approach in the poems of the Third Brotherhood and Adonis with a comparative and analytical method. In this regard, the shifting of sentence elements, deletion, use of verbs, etc. in the poems of the two poets in question were investigated. The results of the research show that Adonis is more advanced in the components of departure from syntactic rules, moving sentence elements, introducing and delaying, and deleting sentence elements compared to Akhwan, and Akhwan has been able to avoid more syntactic norms in the field of using old Persian and archaic words. Get from Adonis.

منابع و مأخذ:

اخوان ثالث، مهدی، ( 1369) ، ارغنون، چاپ هفتم، تهران: مروارید.

-اخوان ثالث، مهدی، ( 1369) ،بدایع و بدعت‌ها و عطا و لقای نیما یوشیج، چ 2، تهران: بزرگمهر.

-اخوان ثالث، مهدی، ( 1370) ، ترا این کهن بوم و بردوست دارم، چاپ سوم ، تهران.

-اخوان ثالث، مهدی، ( 1370) ، در حیاط کوچک پائیز در زندان ، چاپ سوم ، تهران: بزرگمهر.

-اخوان ثالث، مهدی، ( 1370) ، زمستان ، تهران: مروارید.

-اخوان ثالث ، مهدی ،( 1371) ، صدای حیرت بیدار، زیر نظر مرتضی کافی ، تهران: زمستان .

-اخوان ثالث، مهدی، ( 1379) ، از این اوستا، چاپ یازدهم ، تهران: مروارید.

-اخوان ثالث، مهدی، ( 1379) ، زندگی‌ می‌گوید اما باید زیست، چاپ نهم، تهران: زمستان .

-اخوان ثالث، مهدی، ( 1379) ،دوزخ اما سرد ، چاپ نهم، تهران: مروارید.

-اخوان ثالث ، مهدی ، ( 1381) ، آخر شاهنامه ، چاپ شانزدهم ، تهران: زمستان .

-ادونیس، علی احمد سعید( 2003) دیوان تنبّا ایّها الاعمی، بیروت: دارالساقی

-_______________(1996) الاعمال الشعریه/اغانی مهیار الدمشقی؛ دمشق: دار المهدی للثقافه و النشر.

________________(1998) فاتحه لنهایات القرن، بیروت: دار النهار للنشر

-انوری، حسن و حسن احمدی گیوی( 1375) دستور زبان فارسی، چاپ چهاردهم، تهران: فاطمی

-انوشه، حسن( 1376) فرهنگ‌نامۀ ادبی فارسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

-بهار ، محمدتقی ( 1373) ، سبک‌شناسی‌، چاپ ششم ، امیرکبیر: تهران.

-پورنامداریان، تقی( 1389) خانه‌ام ابری است(شعر نیما از سنت تا تجدد) تهران: مروارید

-__________( 1381) سفر در مه( تاملی در شعر شاملو)، تهران: نگاه

-حسن‌لی، کاووس( 1383)  گونه‎های نوآوری در شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.

-جعفری قریه‌علی، حمید، دهقان، مرضیه ،( 1396) « بازخوانی موقعیت‌های قیدی و صفتی در تشخیص سبکی شعر اخوان ثالث»،  نشریۀ  ادب و زبان، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 41 ، سال 20، ‌صص: 115-137

-چالشتری ، محمدحسّن ،«محکی بر کلمات مرکّب اخوان »  ( بی‌تا)  نشریه‌ی زبان و ادب فارسی،    

-خلیلی جهان تیغ، مریم( 1380) سیب باغ جان، تهران: سخن

-شفیعی کدکنی، محمدرضا ، ( 1373) ، موسیقی شعر ، چاپ چهارم، آگاه ، تهران.

-شمیسا، سیروس.(1384)  نگاهی به بدیع. تهران: میترا.

-صفوی، کوروش.(1390)  از زبان‌شناسی به ادبیّات. تهران: انتشارات‌ سورۀ مهر‌

-عباس، احسان( 2001) اتجاهات الشعر العربی المعاصر، الطبعه الثالثه، عمان: دارالشروق.

-علیپور، مصطفی( 1378) ساختار زبان شعر امروز، تهران: فردوس

- فتوحی ، محمود،( 1391) ، سبک‌شناسی ، نظریّه‌ها ، رویکردها و روش‌ها ، تهران: سخن.

-__________(1385) بلاغت تصویر، تهران: سخن

-مدّرسی ، فاطمه ، احمدوند، غلامحسّن ،(1384)  « بازتاب باستان‌گرایی در اشعار نیمایی اخوان ثالث» ، مجلۀ  علمی – پژوهشی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، شمارۀ چهل و یک ، دورۀ  دوم ،صص: 45-72  

-وحیدیان کامیار، تقی( 1379) بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی، تهران: دوستان.