بیع سلم و تجارت الکترونیک در قوانین موضوعه با استناد به قرآن کریم

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

سیده صدیقه شفیعی نسب لنگرودی ¹ , محمد علی قربانی ² , محمد کاظم رحمان ستایش ³

1 - دانشجوی مقطع دکتری رشته فقه و مبانی حقوق، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار فقه و مبانی حقوق، هیأت علمی دانشگاه آزاد لاهیجان
3 - استادیار و عضو هیأت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

تاریخ دریافت : 1399/02/29 تاریخ پذیرش : 1399/06/01 تاریخ انتشار : 1400/07/01

کلید واژه: سلف, فقه اسلامی, معامله, قرآن کریم, بانکداری,

چکیده مقاله :

با استناد به قرآن، فقه‌ها بیع سلم را عبارت می‌دانند از خریدن مالی در ذمه، تا موعدی معین به ثمن حاضر. هدف آن است که هر دو عوض یعنی رأس المال که در بیع، ثمن نامیده می‌شود و مسلم فیه که در بیع، مبیع و مثمن نام دارد به گونه‌ای مشخص باشند که هیچ ابهامی در آن نباشد و ثمن در مجلس معامله قبل از جدا شدن طرفین باید قبض شود. بر طبق این تعریف، سلم در بانکداری به این صورت است که بانک‌ها جهت تأمین قسمتی از سرمایه در گردش واحدهای تولیدی بنا به درخواست این واحدها مبادرت به پیش خرید محصولات تولیدی آن‌ها کنند. این واحدها پول را از بانک دریافت و در موعد مشخص کالا را به بانک تحویل می‌دهند. اما سلم در تجارت الکترونیکی به این صورت است که شخص با مراجعه به سایت سفارش خرید کالا را می‌دهد و مبلغ کالا را به ودیعه پرداخت می‌کند تا در زمان مشخص کالا را دریافت کند.

چکیده انگلیسی:

According to the Qur'an, the jurisprudents consider the forward sale to be the purchase of property in obligation, up to a certain date at the present price. The aim is that both exchanges, i.e the purchase price, which is called the price in the sale, and the Molem Fih, which is called the seller in the sale, should be clear in such a way that there is no ambiguity in it. According to this definition, the forward sale in banking is that banks, in order to provide a part of the working capital of production units, at the request of these units, pre-purchase their products. These units receive money from the bank and deliver the goods to the bank on time. But forward sale in e-commerce is that a person visits the site and orders the purchase of goods and pays the amount of the goods on deposit to receive the goods at the specified time.

منابع و مأخذ:

کتابنامه

احمدی حسین و م. ویرجینیاری. 1381ش، تجارت الکترونیک، مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران.

امامی، سیدحسن. 1373ش، حقوق مدنی، جلد 1، چاپ چهاردهم، تهران: نشر اسلامیه.

امیری قائم مقامی، عبدالحمید. 1378ش، حقوق تعهدات، ج 2، تهران: نشر میزان.

امیری، سیدهادی. 1382ش، بررسی فقهی و حقوقی شرایط ایجاب و قبول، تهران: بی نا.

انصاری، مسعود و محمدعلی طاهری. 1384ش، دانشنامه حقوق خصوصی، چاپ اول، تهران: انتشارات محراب فکر.

بهروم، مهدعلی. 1380ش، سوء عرضه در حقوق انگلیس و تدلیس در حقوق اسلام، ترجمه قنواتی و عبدی پور، قم: بوستان کتاب.

جابری، عصمت ا.... 1386ش، حقوق مصرف کننده، تهران: نشر دادیار.

جعفری لنگرودی، محمد جعفر. 1369ش، دوره حقوق مدنی، ج 1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

حاجیانی، هادی. 1386ش، حقوق نمایندگی، تهران: انتشارات دانش نگار.

دارابپور، سهراب. 1374ش، حقوق بیع بین المللی،، چاپ اول، ج1، تهران: انتشارات گنج دانش.

درودیان، حسنعلی. 1379ش، تقریرات درس حقوق مدنی3، تهران: دانشکده حقوق دانشگاه تهران.

زرگر، محمود. 1380ش، مدل‌های راهبردی و راهکارهای تجارت در اینترنت، تهران: انتشارات بهینه.

ساجدی، ولی. 1387ش، مجموعه قوانین و مقررات تجارت الکترونیک، تهران: نشر پلک.

شایان آرانی، شاهین. 1391ش، مدیریت ریسک و بانکداری اسلامی غیر دولتی، مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات دوازدهمین همایش بانکداری اسلامی.

شریعتی، رضا. 1348ش، فقه معاملات الکترونیکی، کنفرانس سومین همایش ملی تجارت الکترونیک.

شهیدی، مهدی. 1382ش، آثار قراردادها و تعهدات، چاپ دوم، تهران: مجد.

صفایی، سیدحسین. 1394ش، دوره مقدماتی حقوق مدنی، ج2، چاپ پنجم، تهران: انتشارات میزان.

صنایعی، علی. 1381ش، بازاریابی و تجارت الکترونیکی، اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی اصفهان.

طاهری، حبیب الله. 1382ش، حقوق مدنی 6 و 7، ج4، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

علیپور حافظی، مهدی. 1380ش، تجارت الکترونیکی در مراکز اطلاع رسانی، سخنرانی، همایش جهانی شهرهای الکترونیکی و اینترنتی جزیره کیش.

فخار طوسی، جواد. 1384ش، در محضر شیخ انصاری، خیارات، ج1، چاپ پنجم، تبریز: نشر مرتضی.

فیضی چکاب، غلام نبی. 1383ش، لحظه انعقاد قرارداد از رهگذر واسطه‌های الکترونیکی، مجموعه مقاله های همایش بررسی جنبه های حقوقی فناوری اطلاعات، تهران: انتشارات سلسبیل.

قاسم زاده، سیدمرتضی.1383ش، اصول قراردادها و تعهدات، چاپ اول، تهران: انتشارات دادگستر.

قزل ایاغ، مژده. 1380ش، تجارت الکترونیکی مبتنی بر اینترنت، همایش جهانی شهرهای الکترونیکی و اینترنتی.

قلی زاده اعیان، مجتبی. 1387ش، شروط عدم مسولیت در قرارداد، قابل دسترسی در سایت مقالات دانشجویان.

کاتوزیان، ناصر. 1376ش، قواعد عمومی قراردادها، ج1، تهران: انتشارات مجد.

کتابی، محمدعلی. 1381ش، زمان و مکان وقوع عقد، قابل دسترسی در سایت جامعه مجازی حقوق ایران.

محمدی، مرتضی. 1393ش، انعقاد قراردادهای الکترونیکی: مطالعه تطبیقی در فقه اسلامی، حقوق ایران و کنوانسیون 2005 ژنو، قم: انتشارات دانشگاه مفید.

موسویان، سیدعباس. 1391ش، ابزارهای مالی اسلامی(صکوک).

نظاملو، یوسفعلی. 1386ش، ماهیت حقوقی عقود تلفنی وتلکسی و اینترنت.

نوری، محمدعلی و نخجوانی، رضا. 1383ش، حقوق تجارت الکترونیکی، چاپ اول، تهران: انتشارات گنج دانش.

نیک بخش تهرانی، مهندس محمدحسن و مهندس مهدی آذر صابری. 1380ش، آشنایی با تجارت الکترونیک و زیرساخت‌های آن، تهران: انستیتو ایران.

 

مقالات

ابوالحسنی، اصغر و رفیع حسنی مقدم. 1387ش، «بررسی انواع ریسک و روش‌های مدیریت آن در نظام بانکداری بدون ربای ایران»، مجله اقتصاد اسلامی، شماره 30، صص 145-172.

اکبریان، رضا و دیانتی، محمدحسین. 1382ش، «مدیریت ریسک در بانکداری اسلامی»، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شماره 24، صص153-170.

آهنی، بتول. 1383ش، «انعقاد قراردادهای الکترونیکی»، تهران: نشریه ندای صادق، شماره 34- 35، صص 51-67.

باقرزاده، احد. بهار 1383ش، «ضرورت رویکرد نظری حقوق مصرف کننده بر حقوق بشر»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 46، صص 144-172.

باقری، پرویز و سیاوش یاری. پاییز و زمستان 1390ش، «زمینه‌های حقوق تجارت الکترونیک در قرآن و سنت»، دوفصلنامه تخصصی پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم، ش 2، صص 17-26.

جنیدی، لعیا. 1385ش، «مطالعه تطبیقی تعهد به ارائه اطلاعات با تأکید بر نظام کامن لا»، فصلنامه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 4، صص 11-47.

حسینی فرد، عاطفه و نفیسه نکویی مهر و محمدجواد عبداللهی. پاییز 1397ش، «نقش دولت با محوریت قرآن در پیشگیری از جعل هویت رایانه‌ای در فضای مجازی»، فصلنامه مطالعات قرآنی دانشگاه آزاد اسلامی جیرفت، دوره 9، شماره 35، صص103-75.

السان، مصطفی. 1384ش، «تشکیل قراردادهای الکترونیکی»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 36، صص 293-318.

قلی زاده، احد. بهار 1386ش، «تحلیلی بر انعقاد الکترونیکی معاملات»، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 42، صص 206-168.

کاتوزیان، ناصر. 1384ش، «تفسیر قرارداد»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 70، صص 308-277.

مقامی نیا، محمد. تابستان و پاییز 1391، «نحوه انعقاد قراردادهای الکترونیکی و ویژگی‌های آن»، دانش حقوق مدنی، دوره 1، شماره 1، صص 98-85.

نکویی مهر، نفیسه و حسینی فرد، عاطفه و سلطانی، رضا. پاییز 1398ش، «نقش دولت با محوریت اخلاق دینی در پیشگیری از نقض محرمانگی داده‌ها در فضای مجازی»، فصلنامه مطالعات قرآنی دانشگاه آزاد اسلامی جیرفت، دوره 10، شماره 39، صص242-221.

نوعی پور، بهروز و امیرحسین شمس زاده. 1383ش، «الفبای تجارت الکترونیکی»، نشریه شبکه.

وصالی ناصح، مرتضی. دی ماه 1385، «قرارداد الکترونیک و مبانی اعتبار آن»، مجله کانون، ش 66. صص 154-114.

Ahmadi Hussein and M. Virginia. 2002, Electronic Commerce, Iran Industrial Training and Research Center.

Emami, Seyed Hassan 1994, Civil Law, Volume 1, Fourteenth Edition, Tehran: Islamic Publishing. Amiri Ghaem Maghami, Abdul Hamid. 1999, Law of Obligations, Volume 2, Tehran: Mizan Publishing. Amiri, Seyed Hadi 2003, Jurisprudential and legal study of the conditions of requirement and acceptance, Tehran: Bina.

Ansari, Massoud and Mohammad Ali Taheri. 2005, Encyclopedia of Private Law, First Edition, Tehran: Mehrab Fekr Publications.

Bahroom, Mahdali 2001, Misrepresentation in British Law and Fraud in Islamic Law, translated by Qanavati and Abdipour, Qom: Bustane Book.

Jaberi, Esmat A .... 2007, Consumer Rights, Tehran: Dadiar Publishing.

Jafari Langroudi, Mohammad Jafar. 1990, Civil Law Course, Vol. 1, Tehran: University of Tehran Press.

Hajiani, Hadi 2007, Agency Law, Tehran: Daneshnegar Publications.

Darabpour, Sohrab. 1995, International Sale Law, First Edition, Vol. 1, Tehran: Ganj-e-Danesh Publications.

Droudian, Hassan Ali 2000, Lectures on Civil Law Lesson 3, Tehran: Faculty of Law, University of Tehran.

Zargar, Mahmoud 2001, Strategic Models and Internet Business Strategies, Tehran: Behineh Publications.

Sajedi, Wali. 2008, Collection of rules and regulations of e-commerce, Tehran: Palak Publishing. Shayan Arani, Shahin. 2012, Non-Governmental Islamic Risk and Banking Management, Proceedings of the Twelfth Islamic Banking Conference.

Shariati, Reza 1969, Jurisprudence of Electronic Transactions, Conference of the Third National Conference on Electronic Commerce.

Shahidi, Mehdi 2003, Works of Contracts and Obligations, Second Edition, Tehran: Majd.

Safaei, Seyed Hossein 2015, Basic Law of Civil Law, Volume 2, Fifth Edition, Tehran: Mizan Publications.

Sanaei, Ali. 2002, Marketing and Electronic Commerce, Isfahan: Isfahan University Jihad Publications. Taheri, Habibullah 2003, Civil Law 6 and 7, Volume 4, Qom: Islamic Publications Office.

Alipour Hafezi, Mehdi 2001, e-commerce in information centers, lecture, World Conference on Electronic and Internet Cities of Kish Island.

Fakhar Tusi, Javad. 2005, in the presence of Sheikh Ansari, Options, Volume 1, Fifth Edition, Tabriz: Morteza Publishing.

Faizi Chakab, Ghulam Nabi. 2004, the moment of concluding a contract through electronic intermediaries, Proceedings of the Conference on the Legal Aspects of Information Technology, Tehran: Salsabil Publications.

Qasemzadeh, Seyed Morteza. 2004, Principles of Contracts and Obligations, First Edition, Tehran: Dadgostar Publications.

Ghazal Ayakh, Mojdeh. 2001, Internet-based e-commerce, World Conference on Electronic and Internet Cities.

Gholizadeh Ayan, Mojtaba. 2008, Terms of non-liability in the contract, available on the student articles site.

Katozian, Nasser 1997, General Rules of Contracts, Vol. 1, Tehran: Majd Publications.

Ketabi, Mohammad Ali 2002, time and place of the contract, available on the website of the Virtual Iranian Law Society.

Mohammadi, Morteza 2014, Concluding Electronic Contracts: A Comparative Study in Islamic Jurisprudence, Iranian Law and the 2005 Geneva Convention, Qom: Mofid University Press. Mousavian, Seyed Abbas 2012, Islamic Financial Instruments (Sakuk).

Nazamloo, Yousef Ali 2007, The legal nature of telephone and telex and internet contracts.

Nouri, Mohammad Ali and Nakhjavani, Reza. 2004, Electronic Commerce Law, First Edition, Tehran: Ganj-e-Danesh Publications.

Nikbakhsh Tehrani, Engineer Mohammad Hassan and Engineer Mehdi Azar Saberi. 2001, Introduction to e-commerce and its infrastructure, Tehran: Iran Institute.

                                                                                                                                         Articles

Abolhassani, Asghar and Rafi Hassani Moghaddam. 2008, "Study of types of risk and its management methods in the interest-free banking system of Iran", Journal of Islamic Economics, No. 30, pp. 145-172.

Akbarian, Reza and Dianti, Mohammad Hossein. 2003, "Risk Management in Islamic Banking", Islamic Economics Research Quarterly, Tehran: Institute of Islamic Culture and Thought, No. 24, pp. 153-170.

Ahani, Batool. 2004, "Concluding electronic contracts", Tehran: Nedaye Sadegh Magazine, No. 34-35, pp. 51-67.

Baqerzadeh, Ahad. Spring 2004, "The Necessity of Theoretical Approach to Consumer Rights on Human Rights", Legal Journal of Justice, No. 46, pp. 144-172.

Bagheri, Parviz and Siavash Yari. Fall and Winter 2011, "Fields of Electronic Commerce Law in the Quran and Sunnah", a bi-monthly journal of interdisciplinary research in the Holy Quran, Vol. 2, pp. 17-26.

Junaid, Laia. 2006, "Comparative Study of Commitment to Providing Information with Emphasis on Common Law System", Law Quarterly, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, No. 4, pp. 11-47.

Hosseini Fard, Atefeh and Nafiseh Nekouei Mehr and Mohammad Javad Abdollahi. Fall 2016, "The role of the government with the focus on the Quran in preventing computer identity forgery in cyberspace", Quarterly Journal of Quranic Studies, Islamic Azad University of Jiroft, Volume 9, Number 35, pp. 103-75.

Alsan, Mustafa 2005, "Formation of Electronic Contracts", Quarterly Journal of Business Research, No. 36, pp. 293-318.

Gholizadeh, Ahad. Spring 2007, "An Analysis of Electronic Transaction", Quarterly Journal of Business Research, No. 42, pp. 206-168.

Katozian, Nasser 2005, "Contract Interpretation", Journal of the Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, No. 70, pp. 308-277.

Maqami Nia, Mohammad Summer and Fall 2012, "How to conclude electronic contracts and its features", Civil Law Knowledge, Volume 1, Number 1, pp. 98-85.

Nekouei Mehr, Nafiseh and Hosseini Fard, Atefeh and Soltani, Reza. Fall 2017, "The role of government with a focus on religious ethics in preventing violations of data confidentiality in cyberspace", Quarterly Journal of Quranic Studies, Islamic Azad University of Jiroft, Volume 10, Number 39, pp. 242-221.

Noei Pour, Behrooz and Amir Hossein Shamszadeh. 2004, "Alphabet of E-Commerce", Network Magazine.

Wesali Naseh, Morteza. January 2006, "Electronic contract and its validity principles", Kanoon Magazine, vol. 66, pp. 154-114.