تحلیل بینامتنی روایت اسطوره‌ای رمان چاه بابل

محورهای موضوعی : اجتماعی (با ویژگی ادبی و هنری)

لیلا رهنما ¹ , نزهت نوحی ² , مهری تلخابی ³ , حیدر حسن لو ⁴

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
4 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/01/15 تاریخ پذیرش : 1402/02/19 تاریخ انتشار : 1403/04/01

کلید واژه: بینامتنیت, پست‌مدرن, روایت, اسطوره, چاه بابل,

چکیده مقاله :

بینامتنیت اصطلاحی مهم در نظریه‌های ادبی معاصر است که در آن به روابط بین متون اشاره می‌شود؛ بنابر، این نظریه متون ادبی در انزوا شکل نمی‌گیرند و نمی‌توان آن‌ها را بدون ارتباط با یکدیگر خواند و تفسیر کرد. بینامتنیت در آثار پست‌مدرن با دیگر ویژگی‌های این متون همچون گسست زمانی، روایت غیرخطی، دور باطل و... پیوندی جدانشدنی دارد. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و بهره‌گیری از نظریه بینامتنیت، اثرپذیری روایت چاه بابل از اسطورة هاروت و ماروت بررسی و تحلیل شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد شخصیت‌ها، کنش‌ها و حوادث داستان چاه بابل هم در صورت و هم در مضمون مشابهت‌های فراوانی با روایت اسطوره‌ای هاروت و ماروت دارند و استفاده از عناصر اسطوره‌ای همچون بن‌مایه‌ها، شخصیت‌ها و نمادها، چاه بابل را به روایتی اسطوره‌ای تبدیل کرده که از اهمیت تحلیل بینامتنی برخوردار است. در این داستان سیال بودن ذهن راوی رمان در بینامتن‌‌های اسطوره‌ای، روایتی پسامدرن از دنیای پر از رنج و عذاب شخصیت‌ها آفریده است. هدف این پژوهش بررسی و بازنمایی نقش بینامتنیت در روایت پسا‌مدرن و رابطه آن با دیگر مؤلفه‌های این نوع متون در رمان چاه بابل است.

چکیده انگلیسی:

Intertextuality is an important term in contemporary literary theories that refers to the relationships between texts; According to this theory, literary texts are not formed in isolation and they cannot be read and interpreted without communicating with each other. After the Islamic revolution and especially in the last two decades, we see the use of intertextual relationships in the works of many contemporary authors.

 Intertextuality in postmodern era has an inseparable link with other features of these texts, such as temporal discontinuity, non-linear narration, vicious circle, etc. In this article, by using the descriptive-analytical method and using the theory of intertextuality, the effectiveness of the narrative of the Well of Babylon from the myth of Harut and Marut has been investigated and analyzed. The results of this study show that the characters, actions and events of the story of the Well of Babylon have many similarities with the mythological narrative of Harut and Marut, both in form and content, and the use of mythological elements such as motifs, characters and symbols has turned the Well of Babylon into a mythological narrative. In this story, the fluidity of the narrator's mind in mythological intertexts has created a postmodern narrative of the world that is full of suffering and torment that characters has endured. This article has analyzed the novel of Well of Babel with the aim of representing the role of intertexts in the narrative of the postmodern novel and its relationship with other features of this type of texts.

منابع و مأخذ:

کتاب¬ها
بارت، رولان (1375). اسطوره، امروز، ترجمة دقیقان، تهران: مرکز.
بی‌نیاز، فتح‌الله (1388). درآمدی بر داستان‌نویسی و روایت‌شناسی، تهران: افراز.
پاینده، حسین (1386). رمان پسامدرن و فیلم: نگاهی به ساختار و صناعات فیلم میکس، تهران: هرمس.
پاینده، حسین. (1374). گذر از مدرنیسم به پست‌مدرنیسم در رمان، مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات نخستین سمینار بررسی مسائل رمان در ایران، تهران: فرهنگ و ارشاد اسلامی.
تدینی، منصوره. (۱۳۸۸). پسامدرنیسم در ادبیات داستانی ایران: مروری بر مهم‌ترین نظریه‌های پسامدرنیستی و بازتاب آن در داستان معاصر ایرانی، تهران: علم.
تسلیمی، علی. (۱۳۸۳). گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران، تهران: اختران.
جهانبگلو، رامین و بهنام، حمید. (۱۳۸۴). تمدن و تجدد، تهران: مرکز.
قاسمی، رضا. (1378). چاه بابل، سوئد: باران.
کوپ، لارنس. (1384). اسطوره. ترجمة محمد دهقانی، تهران: علمی‌ـ فرهنگی.
لاج، دیوید و وات، ایان. (1389). نظریه‌های رمان از رئالیسم تا پسامدرنیسم، ترجمه حسین پاینده، تهران: نیلوفر.
لاج، دیوید. (۱۳۸۶). رمان پسامدرنیستی، مجموعه مقالات و نظریه‌های رمان از رئالیسم تا پسامدرنیسم، ترجمه حسین پاینده، تهران: نیلوفر.
لوئیس، بری. (۱۳۸۳). پسامدرنیسم و ادبیات (مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان). ترجمه حسین پاینده. تهران: روزگار.
مک هیل، برایان، لیندا هاچن و همکاران. (1393). مدرنیسم و پست‌مدرنیسم در رمان، گزینش و ترجمۀ حسین پاینده، تهران: نیلوفر.
مکاریک، ایرنا. (1385). دانش‌نامه نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهاجری، تهران: آگه.
میرصادقی، جمال. (۱۳۸2). عناصر داستان، تهران: سخن.
میرعابدینی، حسن. (۱۳۸۳). صدسال داستان نویسی ایران، تهران: چشمه.
نوذری، حسینعلی. (۱۳۷۹). صورتبندی مدرنیته و پست مدرنیته، تهران: نقش جهان.
مقالات
بزرگ بیگدلی، سعید، و قبادی، حسینعلی. (1388). تحلیل بینامتنی روایت اسطوره‌ای سالمرگی. پژوهش‌های ادبی، ۶(۲۵)، ۹-۳۸.dor:20.1001.1.17352932.1388.6.25.1.4
بیداخویدی، فاطمه، و حیدری، فاطمه. (1393). تحلیل نظریه بینامتنیت در داستان مار و مرد سیمین دانشور. تفسیروتحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، 6(20)، 62-86.
زمانی، فاطمه، و تسلیمی، علی. (1397). تحلیل پیوند بینامتنیت با روایت پسامدرنی رمان سوگ مغان. متن پژوهی ادبی، 22(78)، 30-7. doi: 10.22054/ltr.2017.18644.1738.
جواری، محمدحسین، و خواجوی، سارا. (1384). سیر تحول اسطوره در ادبیات تطبیقی. ادب غنایی، 3(4)، 39- 52.
کیایی، شهرام، و عباسی، هاجر. (1390). روایت پست‌مدرن در نمایشنامه خانمچه و مهتابی اثر اکبر رادی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 3(8)، 45- 72.
هوروش، مونا. (1389). سياره‌اي خارج از مدار: نگاهي به پسامدرنيسم در رمان همنوايي شبانه ارکستر چوب‌ها. پژوهش ادبيات معاصر جهان (پژوهش زبان هاي خارجي)، 15(58)، 149-167.
References
Books
Bart, R. (1996). Ostoreh, emroz, Trans. Daqiqan, Tehran: Markaz. [In Persian]
Biniyaz, F. A. (2009). daramadi bar dastan v revayat, Tehran: afraz. [In Persian]
Cop, L. (2004). Ostoreh, Trans. By mohamad dehgani, Tehran: elmi-farhangi. [In Persian]
Jahanbaglou, R., & Behnam, H. (2014). Civilization and Modernity, Tehran: Center. [In Persian]
Lodge, D. (2007). The Postmodern Novel, a collection of essays and theories on the novel from realism to postmodernism, translated by Hossein Payandeh, Tehran: Niloufar. [In Persian]
Lodge, D., & Watt, I. (2010), Theories of the Novel from Realism to Postmodernism, Trans. Hossein Payandeh, Tehran: Nilofar. [In Persian]
Loeis, B. (2004) .pasamodernist v adabiyat (modernism va pasamodernism dar roman, Trans. Hosein payandeh, Tehran: rozegar. [In Persian]
Mak, H., Linda, H., & other. (2014). .modernism va pasamodernism dar roman, Trans. Hosein payande, Tehran: nilofar. [In Persian]
Mirabedini, H. (2004). sad sal dastan nevisi iran, Tehran: csme. [In Persian]
Mirsadegi, j. (2003). anasore dastan, Tehran: sokhan. [In Persian]
Mkarik, I. (2006). Daneshnameye nazariyehaye adabi moaser, Trans. Mohajeri, Tehran: agah. [In Persian]
Nozari, H. A. (2000). soratbandiye modernite and postmodernite, Tehran: nagshe jahan. [In Persian]
Payande, H. (2007). Roman pasamodern va film.Negahe be sakhtar v sanaate, Film miks, Tehran: Hermes. [In Persian]
Payandeh, H. (1995). The Transition from Modernism to Postmodernism in the Novel, a collection of lectures and articles from the first seminar on the study of novel issues in Iran, Tehran: Farhang va Ershad Islami. [In Persian]
Tadayoni, M. (2009). pasamodernism dar adabiyat dastani:morori bar mohemtarin nazariyehaye pasamodernisti v baztabe an dar dastan moaser, Tehran: elm. [In Persian]
Articles
Bidakhawidi, F., & Heydari, F. (2014). Analysis of the theory of intertextuality in the story of the Snake and the Man by Simin Daneshvar. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 6(20), 62-86. [In Persian]
Bozorgbegdali, S., & Ghobadi, H. A. (2009). Intertextual analysis of the mythological narrative of old age. Literary Studies, 6(25), 9-38.dor:20.1001.1.173 52932.1388.6.25.1.4. [In Persian]
Horush, M. (2010). A Planet Outside the Orbit: A Look at Postmodernism in the Novel Nightly Harmony of the Woodwind Orchestra. Research on Contemporary World Literature (Foreign Language Research), 15(58), 149-167. [In Persian]
Jawari, M. H., & Khajoui, S. (2005). The Evolution of Myth in Comparative Literature. Adab Ghanaei, 3(4), 39-52. [In Persian]
Kiaei, Sh., & Abbasi, H. (2011). Postmodern Narration in the Play Khanomcheh and Mahtabi by Akbar Radi. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 3(8), 45-72. [In Persian]
Zamani, Fatemeh, and Taslimi, Ali. (2018). Analysis of the intertextual connection with the postmodern narrative of the novel Sug Moghan. Literary Text Studies, 22(78), 30-7. doi: 10.22054/lt.2017.18644.1738. [In Persian]