تأسی پسر از پدر (رستم و زال در شاهنامه‌ی فردوسی) از نگاه نقد کهن الگویی

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

بهاره یزدانیان امیری ¹ (دانشکده ادبیات- دانشگاه رودهن-تهران-ایران)
محمود طاووسی ² (ادبیات فارسی ، دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجه شهر رودهن /ایران)
امیرحسین ماحوزی ³ (استادیار دانشگاه پیام نور،ایران.)

تاریخ دریافت : 1397/10/27 تاریخ پذیرش : 1397/10/27 تاریخ انتشار : 1397/07/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

نقد کهن الگویی بنابر آن چه که کارل گوستاو یونگ، روان شناس سوئیسی مطرح می کند و تکیّه ی اصلی تمامی مباحث خود قرارمی دهد، با تکیّه بر ناخودآگاه جمعی مطرح می شود. وی چند کهن الگو از جمله؛ پیر خرد، خود، آنیما و آنیموس، سایه با ذکر مصادیقی در ارتباط با انواع آن معرّفی می کند. در فرهنگ اساطیری ما، شاهنامه ی فردوسی شاخص ترین اثر مکتوب برای معرّفی اساطیر و کنکاش در جنبه های گوناگون ایشان بنابر آرای صاحب نظران در تمامی علوم به شمارمی رود. این نوشتار به میزان و دلایل تأثیرگذاری زال بر رستم و هم چنین در مقابل، تأثیرپذیری رستم از پدر، با توجّه به خاستگاه اسطوره ای ایشان در تاریخ اساطیری ادبیات فارسی بر مبنای شاهنامه ی فردوسی، از نگرش نقد کهن الگویی می پردازد. خواهیم دید که کهن الگو های سفر قهرمان، پیر خرد، سایه و خود، بیش از سایر صورت های مثالی در پدر و پسر مؤثّر بوده اند. در این زمینه، به خصوص هیچ پیشینه ای وجود ندارد.

چکیده انگلیسی:

In the ancient critique, a model based on what the Swiss psychologist Carl Gusta Yong. For example, the old wisdom, itself, Anima and Animus, a shadow that introduces several examples for its variants. In my mythological culture, Ferdowsi's Shahnameh, the most significant written work for the introduction of mythology, and as a result of inquiring into various aspects of it, is based on the opinions of the scholars in all sciences. This article focuses on the extent and the reasons for the effect of Zal on Rostam, as well as on the influence of Rostam on his father, in view of his mythological origin in the mythological history of Persian literature based on Ferdowsi's Shahnameh, from the viewpoint of the ancient critique of the pattern. The old patterns of wisdom, shadows, and self are more effective than other examples in father and son. There is no particular maximum in this regard, although significant research has been done on mythology, ancient patterns, and shahnameh. Research methodology is library based on content analysis.

منابع و مأخذ:

کتاب­ها

1. آموزگار، ژاله. (1388). تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.


2. بهار، مهرداد،( 1391). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران، آگه.


3. امامی، نصراله. (1385). مبانی و روش­های نقد ادبی، تهران: جامی.


4. شمسیا، سیروس. (1383). داستان یک روح، تهران: فردوس.


5. فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: دایره المعارف بزرگ اسلامی.


6. فرزاد، عبدالحسین. (1387). درباره انواع ادبی، تهران: قطره.


7. فوردهام، فریدا. (1356). مقدمه­ای بر روان­شناسی یونگ، ترجمه مسعود میربها، تهران: اشرفی.


8. کمپل، جوزف. (1389). قهرمان هزار چهره، ترجمه­ی شادی خسرو پناه، مشهد: گل آفتاب.


9. مجتبایی، فتح­الله. (1352). شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان. تهران: انجمن فرهنگ ایران باستان.


10. مختاری، محمد. (1379). حماسه در رمز و رازملی، تهران: توس.


11. مورنو، آنتوتیو. (1380). یونگ، خدایان، انسان مدرن، ترجمه­ی داریوش مهرجویی، تهران: مرکز.


12. وگلر، کریستوفر. (1390). ساختار اسطوره­ای در داستان و فیلم­نامه، ترجمه­ی عباس اکبری، تهران: نیلوفر.


13. هینلز، جان راسل. (1389). شناخت اساطیر ایران، ترجمه باجلان فرّخی، تهران: اساطیر.


14. یاوری، حورا. (1387). روان­کاوی و ادبیات، دو متن، دو انسان، دو جهان، از بهرام گور تا راوی بوف کور، تهران: سخن.


15.  یونگ، کارل گوستاو. (1376). چهار صورت مثالی، ترجمه پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.


16. یونگ، کارل گوستاو. ( 1385). رویاها، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل­پور، تهران، کاروان.


17. یونگ، کارل گوستاو. (1386). روان­شناسی و دین، ترجمه فواد روحانی، تهران: علمی و فرهنگی.


18. یونگ، کارل گوستاو. ( 1387). انسان و سمبل­هایش، ترجمه محمود سلطانیه، تهران: دیبا.

مقالات:

1. تیموری فتحی، فاطمه.(1394). «لزوم کهن الگو پیر خرد در تعلیم بشر»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، شماره بیست و هفتم، صص99-62.


2.  رضایی، نوشاد.(1394). «بررسی و مقایسه­ی چهار دوره­ی قهرمانی شاهنامه بر اساس نقد کهن الگویی» متن پژوهی ادبی، شماره 65، صص189-162.


3. گلمزاری، وجیهه. (1394). «تلفیق تک اسطوره­ای سفر قهرمان و کهن الگوی زن وحشی»، نامه­ی هنری نمایشی و موسیقی، شماره 10 صص94-79.


4.  مرادی، انوش. (1391). «تحلیل کهن الگوی داستان رستم و اسفندیار»، فصلنامه تخصصی مطالعات داستانی، شماره دوم صص109-95.


5. میر میران، سید مجتبی.(1389). « فرآیند فردیت در شاهنامه با تکیه بر شخصیت رستم»، ادب پژوهی، شماره 14، صص48-29.