بررسی مبانی احترام به شخصیت انسانی مجرمان در طول مجازات

محورهای موضوعی : فقه و تاریخ تمدّن

ابوالفضل علیشاهی قلعه جوقی ¹ (استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران)
مهدی دهقان سیمکانی ² (استاد حوزه علمیه نخبگان شیراز، دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه یاسوج.)

تاریخ دریافت : 1394/09/10 تاریخ پذیرش : 1395/03/15 تاریخ انتشار : 1395/04/01

کلید واژه: شخصیت, انسان, اخلاق, کرامت, مجازات, مجرم, احترام,

چکیده مقاله :

در اسلام، مجازات کسی که جنایاتی مانند قتل، سرقت و خیانت در امانترا مرتکب شده است قصاص، قطع دست، حبس و یا شلاق استولی چنین مجازات هایی مجوزی برای توهین و تحقیر مجرم نیست؛ یعنی سزای هر عمل مجرمانه ای در شرع و قانون مشخص شده و باید عین مجازات تعیین شده اعمال گردد و در عین حال نباید به شخصیت فرد مجرم بی حرمتی شود و یا شخص مجرم مورد اهانت و تحقیر قرار گیرد. بنیان این ادعا را باید در قانون احترام انسان جستجو کرد که در اصل کرامت، اصل عدم تلازم بین بدن و آبروی مجرم و اصل اولویت احترام به مومن ریشه دارد. لازمه اثبات این ادعا بررسی مدارک احترام به مجرم به عنوان یک قاعده در فقه و حقوق اسلامی است که نیازمند تبیین و تامل است. به نظر می رسد با توجه به مبانی قرآنی و نیز آرای فقیهان و اندیشمندان مسلمان ظرفیتی برای بحث کردن درباره احترام مجرم به عنوان قانونی در فقه، اخلاق و حقوق وجود دارد.در این مقاله تلاش شده است تا ضمن اثبات برخورداری انسان از اصل کرامت، دلایلی را برای این مساله اقامه کند و فلسفه مجازات را در راستای احترام به مجرم به عنوان یک قانون، تبیین و بررسی کند.

منابع و مأخذ:

‌ قرآن کریم؛

1. سید الشریف الرضی(1375)، نهج‌البلاغه،تصحیح:صبحی‌صالح،تهران،دارالکتب‌الاسلامیه.


2. آشوری، محمد(1383)،حقوق بشر و مفاهیم مساوات، انصاف و عدالت، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، چاپ اول.


3. ابن‌منظور مصری، محمدبن‌مکرم، لسان‌العرب، بیروت: دارصادر،(بی‌تا)؛

5. انصاری، مسعود و محمدعلی طاهری(1384)،دانشنامه حقوق خصوصی، تهران: محراب.

6. بحرالعلوم، محمدتقی(1403ق) ،بلغه‌الفقیه،تهران: منشورات مکتبه الصادق.

7. تاجزمان، دانش(1381)،مجرم کیست؟جرم‌شناسی چیست؟،تهران: کیهان.

8.جعفری،محمدتقی(1370)،حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب، تهران: انتشارات دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی جمهموری اسلامی ایران.

9. جوادی‌آملی،عبدالله(1385)،حق و تکلیف در اسلام، قم: نشر اسراء، چاپ دوم.

10.حرعاملی، محمّدبن‌حسین (1403ق)،وسائل‌الشیعه، تحقیق: ربّانی‌شیرازی، بیروت: دارالاحیاء التراث‌العربی.

11.ستوده، هدایت‌اللّه(1376)،مقدّمه‌ای‌بر آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران: آوای نور.

12. شاملو، سعید(1380)، بهداشت روانی، تهران: رشد، چاپ چهارم.

13.صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم(1383)،شرح اصول کافی، باب عقل و جهل، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،تهران.

14. صدوق، محمدبن‌علی‌بن‌حسین‌بن‌بابویه(1398)،التوحید،انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

15. ______،________________________(1378)،عیون اخبارالرضا (ع)،تهران: نشرجهان.

16. طباطبائی،محمدحسین(1370)،تفسیرالمیزان، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، تهران.

17. طباطبایی،سیدعلی(1422ق)، ریاض‌المسائل، قم: موسسه النشرالاسلامی.

18.طریحی،فخرالدین(1408)،مجمع‌البحرین، تحقیق: سیداحمد الحسینی، بیروت: مکتب النشرالثقافه الاسلامیه، چاپ دوم.

19. فراهیدی،خلیل‌بن‌احمد(1410)،کتاب‌العین،قم: هجرت، ج 2.

20. فیومی،احمدبن‌علی،المصباح‌المنیر، بیروت: المکتبه العلمیه، (بی‌تا).

21. قائمی، علی(1366)،آسیب‌هاو عوارض اجتماعی،تهران: انتشارات امیری.

22. کاشفالغطاء،جعفربن‌خضر،کشفالغطاء،قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه، (بی‌تا).

23. کلینی،محمدبن‌یعقوب(1365)،الکافی،تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.

24. مجلسی،محمدباقر(1404 ق؛)،بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء،

25. مطهری،مرتضی(1372)،مجموعه آثار،تهران: انتشارات صدرا.

26. منطقی،مرتضی(1380)،روان‌شناسی تربیتی، تهران: جهاددانشگاهی دانشگاه تربیت معلم.

27. موسوی‌خمینی،روح‌الله(1388)، چهل حدیث،تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

28. موسوی‌خمینی،روح الله،تحریرالوسیله،قم: دفتر انتشارات اسلامی، (بی‌تا)؛

29. موسوی‌خویی، سیدابوالقاسم(1374ق؛)،مصباح‌الفقاهه فی‌المعاملات،قم:ا نتشارات وجدانی.

30. مؤمن، محمد(1374)،التشریح فی التعلیم الطبی، مجله فقه اهل‌بیت، قم، موسسه دائره‌المعارف فقه اسلامی، شماره 1.

31. محقق‌داماد،سیدمصطفی(1387)،قواعد فقه، تهران: مرکزنشر اسلامی، چاپ هفتم.

32. نوری، حسین‌بن‌محمدتقی(1372)،مستدرک الوسائل،قم: انصاریان.

33. نجفی، محمدحسین(1368)، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام،تهران: دارالکتب الاسلامیه.

34. هاشمی‌شاهرودی، سیدمحمود(1425ق)،کتاب الخمس، قم: موسسه دائره المعارف فقه اسلامی.