بررسی نمادهای جامعۀ استبداد زده در نمایشنامۀ چهار صندوق بهرام بیضایی
بهاره احمدی کمالوند
1
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی ، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان ، همدان ، ایران)
سیاوش مرادی
2
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان ، همدان ، ایران)
کلید واژه: بهرام بیضایی, چهار صندوق, استبداد, نمادشناسی,
چکیده مقاله :
طرح و بررسی مسالۀ استبداد در تاریخ ایران، از بسیاری جهات برای نویسندگان و شاعران هر دورۀ سیاسی-تاریخی، چالشی خطیر و پر دردسر بوده است و در تاریخ معاصر ادب فارسی نیز یکی از اساسی‌ترین دغدغه‌های نویسنده، پژوهشگر و کارگردان معاصر ایرانی، بهرام بیضایی، مسالۀ استبداد است. این موضوع خود را در نگارش بسیاری از نمایشنامه‌های وی نشان می‌دهد که چهار صندوق در این بین نقشی ویژه دارد. چرا که شکل نمایشنامه، مدل کاملی از تشکیل و برقراری استبداد را در جامعه نشان می‌دهد. در این مقاله، سعی بر این است که متن نمایشنامه را به جهت ماهیت تشکیل استبداد، و نفوذ آن در میان افراد جامعه بررسی کنیم. از این رو کهن‌الگوی مستبد و نمادهای استبدادی و افراد جامعه را تحلیل می‌کنیم. پرسش اساسی در این مقاله این است که آیا نویسنده در واکنش به مقطع تاریخی خاص، دست به خلق این نمایشنامه زده و یا اینکه مدل نشان داده شده در آن از چارچوب زمانی و مکانی خاص خود، فراتر می‌رود؟ با نگاهی به متن در می‌یابیم که نگاه نویسنده به مسالۀ استبداد در عین توجه به زمانۀ خود، نگاهی تاریخی و فراتر از شخصیت‌های خاص زمانه است و این خاصیت به واسطۀ نمادپردازی‌ای است که نمایشنامه را فارغ از زمانۀ خویش، به هر دوره‌ای می‌تواند مرتبط سازد.
چکیده انگلیسی :
Analyzing and investigating the issue of tyranny in the history of Iran has been a serious and troublesome challenge for writers and poets of every political-historical period in many ways, and in the contemporary history of Persian literature, it is one of the most fundamental concerns of the contemporary Iranian writer, researcher and director, Bahram Bayzaei. It is a question of tyranny. This issue shows itself in the writing of many of his plays, among which "four chests" has a special role. Because the form of the play shows a perfect model of forming and establishing tyranny in the society. In this article, an attempt is made to examine the text of the play for the nature of the formation of tyranny, and its influence among the people of the society. Therefore, we analyze the autocratic archetype and autocratic symbols and people in the society. The basic question in this article is whether the author created this play in response to a specific historical period or whether the model shown in it goes beyond its specific time and place? By looking at the text, we find out that the author's view on the issue of tyranny, while paying attention to his time, is a historical view and beyond the specific characters of the time, and this feature is due to the symbolism that can connect the play to any period regardless of his time.
