بررسی نمادهای جامعۀ استبداد زده در نمایشنامۀ چهار صندوق بهرام بیضایی
بهاره احمدی کمالوند
1
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی ، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان ، همدان ، ایران)
سیاوش مرادی
2
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی ، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان ، همدان ، ایران)
الکلمات المفتاحية: بهرام بیضایی, چهار صندوق, استبداد, نمادشناسی,
ملخص المقالة :
طرح و بررسی مسالۀ استبداد در تاریخ ایران، از بسیاری جهات برای نویسندگان و شاعران هر دورۀ سیاسی-تاریخی، چالشی خطیر و پر دردسر بوده است و در تاریخ معاصر ادب فارسی نیز یکی از اساسی‌ترین دغدغه‌های نویسنده، پژوهشگر و کارگردان معاصر ایرانی، بهرام بیضایی، مسالۀ استبداد است. این موضوع خود را در نگارش بسیاری از نمایشنامه‌های وی نشان می‌دهد که چهار صندوق در این بین نقشی ویژه دارد. چرا که شکل نمایشنامه، مدل کاملی از تشکیل و برقراری استبداد را در جامعه نشان می‌دهد. در این مقاله، سعی بر این است که متن نمایشنامه را به جهت ماهیت تشکیل استبداد، و نفوذ آن در میان افراد جامعه بررسی کنیم. از این رو کهن‌الگوی مستبد و نمادهای استبدادی و افراد جامعه را تحلیل می‌کنیم. پرسش اساسی در این مقاله این است که آیا نویسنده در واکنش به مقطع تاریخی خاص، دست به خلق این نمایشنامه زده و یا اینکه مدل نشان داده شده در آن از چارچوب زمانی و مکانی خاص خود، فراتر می‌رود؟ با نگاهی به متن در می‌یابیم که نگاه نویسنده به مسالۀ استبداد در عین توجه به زمانۀ خود، نگاهی تاریخی و فراتر از شخصیت‌های خاص زمانه است و این خاصیت به واسطۀ نمادپردازی‌ای است که نمایشنامه را فارغ از زمانۀ خویش، به هر دوره‌ای می‌تواند مرتبط سازد.
