بررسی شاخص‌های ادب غنایی در اشعار آیینی ملک‌الشعرا بهار

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

شبنم کریم شاهی ملایری ¹ , رضا صادقی شهپر ² , حجت اله غ منیری ³

1 - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران

تاریخ دریافت : 1402/03/06 تاریخ پذیرش : 1403/01/21 تاریخ انتشار : 1403/03/12

کلید واژه: ادب غنایی, شاخص‌های صوری و محتوایی, شعر آیینی, بهار,

چکیده مقاله :

شعر آیینی به دلیل غلبۀ احساسات شاعر، یکی از مهم‌ترین گونه‌های ادب غنایی است و بالتبع اکثر شاخص‌های صوری و محتوایی ادبیّات غنایی در زیربنای آن به‌کار رفته‌است. این پژوهش، با هدف بررسی و تبیین بازتاب شاخص‌های ادب غنایی در اشعار آیینی ادبیّات مشروطه فارسی -مطالعه موردی اشعار آیینی ملک‌الشعرا بهار- انجام شده‌است. ملک‌الشعرا بهار از شاعران برجستۀ دورۀ مشروطه و ملک‌الشعرای آستان قدس رضوی در سرایش اشعار آیینی به‌ویژه در رثای پیامبر و امامان معصوم ید طولایی داشت. او حقیقت سیمای معصومین علیه‌السلام را با تخیّلی سرشار از عاطفه و احساس سروده و آنان را در آیینۀ شعرش در قالب زبانی غنایی توصیف کرده‌است. پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی_توصیفی و بر پایۀ مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده و در پی پاسخ به چندی و چونی شاخص‌های ادب غنایی در اشعار آیینی ملک‌الشعرا بهار است تا بسامد و برجستگی آن‌ها را نشان دهد. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد، شاخص‌های محتواهایی چون وصف، دید منفی نسبت به روزگار، اشاره به اعیاد مذهبی و ولادت معصومین و ... در شعر بهار برخاسته از عاطفۀ شاعر (غم و شادی) است که در ساختارهای بلاغی (شاخص‌های صوری)، تشبیه، استعاره و نیز زبانی غنایی با واج‌آرایی و موسیقی غنایی نمود یافته است.

چکیده انگلیسی:

Predominance of the poet’s emotions has made Ritual poetry one of the most significant types of lyrical literature; accordingly, most of the form and content indicators of lyrical literature are used in its substance. This research aims to investigate and explain the reflection of the features of lyrical literature in the ritual poems of Persian Constitutional era - a case study of the ritual poems of Malek Osh-Shoarai Bahar. Bahar, one of the most prominent poets of the Constitutional period and the poet laureate of Astan Quds Razavi, had a long career in composing religious poems, especially in lamentation of the Prophet and the infallible Imams. He portrayed the true face of the Holy figures with an imagination full of emotion and feeling, and described them in the mirror of poetry via a lyrical language. The current research is conducted with a descriptive analytical approach using library research method, and seeks to examine the quantity and quality of the features of lyrical literature in the ritual poetry of Malek Osh-Shoarai Bahar in order to show their frequency and prominence. The result of the research shows that the content indicators such as description, pessimistic view of the times, reference to religious holidays and the birth of the Holy figures, etc. in Bahar's poetry originate from the poet's emotion (sorrow and happiness), and have been shown in the rhetorical structure (formal indicators) through simile and metaphor, as well as in the lyrical language of the poems through alliteration and lyrical music.

منابع و مأخذ:

منابع
اکبری، منوچهر و سید مهدی زرقانی، (1380)، «جایگاه و نقش دین در اندیشه شعری ملک‌الشعرای بهار»، نشریّۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارۀ 1، صص 125- 140.
اکرمی، میرجلیل، محمد خاکپور، (1390)، « نقد و بررسی شعر نو آیینی پیش از انقلاب اسلامی»، گوهر گویا، سال5، شمارۀ 3، صص 33- 56.
بهار، ملک‌الشعرا، (1387)، دیوان اشعار ملک‌الشعرا بهار، تهران: نگاه.
پارساپور، زهرا، (1383)، مقایسه زبان حماسی و غنایی، تهران: دانشگاه تهران.
پورنامداریان، تقی، (1386)، «انواع ادبی در شعر فارسی»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم، سال اول، شمارۀ 3، صص 7- 22.
حسینی کازرونی، سیداحمد، (1390)، «سخنی پیرامون ادبیات تعلیمی و غنایی، تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی»، شمارۀ 8، صص 15-24.
رزمجو، حسین، (1370)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، تهران: انتشارات آستان قدس رضوی.
رشیدی‌گمین، کریم و همکاران، (1399)، «ادب غنایی در اشعار شیخ کاظم سعیدی»، مطالعات زبان و ادبیات غنایی، سال 10، شمارۀ 36، صص 31- 42.
رفیعی، یدالله و رمضان رضایی، (1392)، «اندیشه دینی در اشعار ملک‌الشعرا بهار و احمد صافی النجفی»، نشریّۀ مطالعات ادبیات تطبیقی، شمارۀ 25، صص 41- 71.
روح‌الامینی، محمود، (1378)، آیین‌ها و جشن‌های کهن ایران امروز (نگرش و پژوهش مردم‌شناختی)، تهران: انتشارت آگاه.
سنگری، محمدرضا، (1395)، از نتایج سحر، تهران: سوره مهر.
شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1352)، «انواع ادبی و شعر فارسی»، خرد و کوشش، شمارۀ 11 و 12، صص 96 – 119.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا، (1372)، تازیانه‌های سلوک، تهران: آگه.
شمیسا، سیروس، (1389)، انواع ادبی، تهران: میترا.
طاهری ماه‌زمینی، نجمه؛ بصیری، محمدصادق و محمدرضا صرفی، (1396)، «بررسی مضامین اشعار در شعر بعد از انقلاب اسلامی»، نشریّۀ ادبیات پایداری، شمارۀ 17، صص 179- 200.
ظفری، ولی‌الله، (1380)، حبسیه در ادب فارسی، جلد دوم، تهران: امیرکبیر.
عباسی، جعفر و همکاران، (1399)، «نمود ایدئولوژی در لایه‌های بلاغی و زبانی شعر آیینی معاصر در سه دهۀ اخیر»، فنون ادبی، سال 12، شمارۀ 4، صص 153- 174.
فرشیدورد، خسرو، (1363)، دربارۀ ادبیات و نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.
قلعه‌قبادی، داریوش؛ شمیسا، سیروس و عبدالرضا مدرس‌زاده، (1398)، «بررسی و مقایسۀ مرثیۀ سه نسل از شاعران معاصر»، بهار ادب، شمارۀ 44، صص 151-170.
محسنی، مرتضی، (1391)، «بازتاب زیبایی‌شناختی و جامعه‌شناخی آیات و احادیث در شعر بهار»، مطالعات ادبی متون اسلامی، شماره 1، صص 157- 173.
مشتاق‌مهر، رحمان، سردار بافکر، (1395)، «شاخص‌های محتوایی و صوری ادبیّات غنایی»، پژوهشنامه ادب غنایی، شمارۀ 26، صص 183- 202.
مؤتمن، زین‌العابدین،(1394)، شعر و ادب فارسی، تهران: زرین.
یاحقی، محمدجعفر، (1388)، جویبار لحظه‌ها، تهران: جامی.
refrences
1. Abbasi, J. et al., 2019. "Ideological manifestation in the rhetorical and linguistic layers of contemporary ritual poetry in the last three decades", Fanon Adabi, year 12, number 4, pp. 153-174.
2. Akbari, M. and Zarkani, Seyyed M. 2008. "The place and role of religion in the poetic thought of Malik al-Shaarai Bahar", Tehran University School of Literature and Humanities Journal, No. 1, pp. 125-140.
3. Akrami, M. Khakpour, M. 2011. "Criticism and analysis of neo-religious poetry before the Islamic Revolution", Gohar Goya, year 5, number 3, pp. 56-33.
4. Bahar, Malek al-Sh., 2008. Diwan of Poems of Malek al-Shaara Bahar, Tehran: Negah.
5. Farshidvard, Kh. 1984. about literature and literary criticism, Tehran: Amirkabir.
6. Hosseini Kazrouni, Sayed A. 2013. "A speech about didactic and lyrical literature, allegorical research in Persian language and literature", No. 8, pp. 15-24.
7. Mohseni, M. 2012. "Aesthetic and sociological reflection of verses and hadiths in Bahar poetry", Literary Studies of Islamic Texts, No. 1, pp. 157-173.
8. Motaman, Zain El A. 2014. Persian poetry and literature, Tehran: Zarin.
9. Mushtaqmehr, R. Bafker, S. 2015. "Content and Form Indicators of Lyrical Literature", Research Journal of Lyrical Literature, No. 26, pp. 202-183.
10. Parsapour, Z. 2004. Comparison of epic and lyrical language, Tehran: University of Tehran.
11. Pournamdarian, T. 2006. "Literary Genres in Persian Poetry", Qom University School of Literature and Humanities Magazine, first year, number 3, pp. 22-7.
12. Qalaqabadi, D; Shamisa, S. and Modareszadeh, A. 2018. "Review and comparison of the elegies of three generations of contemporary poets", Bahar Adab, No. 44, pp. 151-170.
13. Rafiei, Y. and Rezaei, R. 2012. "Religious Thought in the Poems of Malek Al-Shaara Bahar and Ahmed Safi Al-Najafi", Journal of Comparative Literature Studies, No. 25, pp. 71-41.
14. Rashidigomin, K. et al., 2019. "Lyric literature in Sheikh Kazem Saeedi's poems", Studies in Lyrical Language and Literature, Year 10, Number 36, pp. 31-42.
15. Razmjo, H. 1991. Literary types and their works in Persian language, Tehran: Astan Quds Razavi Publications.
16. Rohol Amini, M. 1999. Ancient Rituals and Celebrations of Iran Today (Attitude and Anthropological Research), Tehran: Agah Publishing.
17. Sangri, M. 2015. from the results of Sahar, Tehran: Sure Mehr.
18. Shafiei Kadkani, M. 1993. Tazianehaye Seluk, Tehran: Age.
19. Shafi'i Kadkani, M. 1973. "Literary genres and Persian poetry", Kherad wa koshsh, No. 11 and 12, pp. 119-96.
20. Shamisa, S. 2010. literary types, Tehran: Mitra.
21. Taheri Mahzamini, N; Basiri, M. and Sarfi, M. 2016. "Examining the Themes of Poems in Poetry After the Islamic Revolution", Journal of Sustainable Literature, No. 17, pp. 179-200.
22. Yahaghi, M. 2009. Joybare lahzeha, Tehran: Jami.
23. Zafari, W. 2001. Abyssinia in Persian Literature, Volume II, Tehran: Amir Kabir.