طراحی و اجرای تلفیق آموزش الگوی حل‌مسأله با اصول سازنده‌گرایی و بررسی تأثیر آن بر‌ یادگیری و تفکّر خلاق

محورهای موضوعی : خلاقیت و نوآوری از جنبه‏های روان‏شناختی، علوم شناختی، علوم تربیتی و آموزشی (خلاقیت شناسی روان‏شناختی، خلاقیت شناسی پرورشی)

محمد شاهعلی زاده ¹ (باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسندة مسئول) [e-mail])
سجاد دهقانی ² (کارشناس ارشد تکنولوژی آموزشی [e-mail])
سیدکاظم بنی‌هاشم ³ (دانشجوی دوره دکتری، رشته تکنولوژی آموزشی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران [e-mail])
علی رحیمی ⁴ (کارشناس ارشد برنامه ریزی درسی [e-mail])

تاریخ دریافت : 1395/02/18 تاریخ پذیرش : 1395/02/18 تاریخ انتشار : 1395/02/18

کلید واژه: خلاقیت, یادگیری, آموزش حل‌مسأله, تدریس تلفیقی, سازنده‌گرایی,

چکیده مقاله :

چکیده زمینه: نظام آموزشی به عنوان پرورش‌دهنده‌ سازندگان فردای جامعه، وظیفه مهمی دارد. از مهم ترین مؤلفه‌هایی که نظام آموزشی بایستی در قرن بیست و یکم در میان سازندگان فردای جامعه، در صدد افزایش و پرورش آن باشد، یادگیری عمیق و تفکّر خلاق است. هدف: هدف از پژوهش حاضر، طراحی و اجرای تلفیق آموزش الگوی حل‌مسأله با اصول سازنده‌گرایی و بررسی تأثیر آن بر‌ یادگیری و تفکّر خلاق در دانش‌آموزان است. روش: در این پژوهش، روش شبه آزمایشی‌ با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل مورد استفاده قرار گرفته است. نمونه پژوهش شامل 30 دانش‌آموز بود که با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل آزمون یادگیری محقق‌ساخته و آزمون خلاقیت عابدی بود که به عنوان پیش‌آزمون و پس‌آزمون از آنها استفاده شد. تدریس دانش‌آموزان گروه آزمایش به مدت 11 جلسه، طی 6 هفته، با تلفیق آموزش الگوی حل‌مسأله با اصول سازنده‌گرایی و تدریس گروه گواه به روش مرسوم انجام گرفت. به منظور تحلیل داده‌ها، از آمار توصیفی شامل میانگین و انحراف استاندارد و از آمار استنباطی، تحلیل کوواریانس چند متغیری و آزمون تعقیبی lsd، استفاده کردیم. یافته ها: یافته‌ها نشان داد که تلفیق الگوی حل مسأله با اصول سازنده‌گرایی در افزایش میزان یادگیری ( 5/286F= ، 0001/0 p=)، مؤلفه سیّالی تفکر خلاق( 91/143F= ، 0001/0 p=)، مؤلفه انعطاف پذیری تفکر خلاق ( 59/15F= ، 001/0 p=) و مؤلفه بسط تفکر خلاق( 64/35F= ، 0001/0 p=) موثر بوده و معنادار است، اما در افزایش مؤلفه ابتکار تفکر خلاق( 997/0F= ، 328/0 p=) معنادار نبوده است. نتیجه گیری: تلفیق آموزش الگوی حل‌مسأله با اصول سازنده‌گرایی از امتیازات هر دو رویکرد استفاده کرده است. یافته‌های پژوهش بیانگر این است که این تلفیق بر میزان یادگیری و مؤلفه‌های تفکر خلاق (سیّالی، انعطاف پذیری، بسط) به غیر از مؤلفه ابتکار تفکر خلاق، مؤثر و معنادار است و می‌توان از تلفیق آموزش الگوی حل‌مسأله با اصول سازنده‌گرایی در کلاس‌های درسی استفاده کرد.

چکیده انگلیسی:

Abstract      Background: Educational system has an important role in educating future community makers. One of the most important components of educational system which should be considered in the twenty-first century among future community makers is deep learning and creative thinking.      Purpose: This paper aimed to design and implement a blending of problem solving instructional model with constructivist principles and the study of its effect on learning and creative thinking.      Method: In this research, a quasi-experimental method (pretest and posttest design with control group) was used. Sample of this research was 30 students that were selected by using cluster sampling method. Data collection tools were included researcher-made learning test and Abedi creativity questionnaire, were used as a pretest and posttest. Experimental group was taught in 11 sessions, during 6 weeks by using combined problem solving instructional model with Constructivist principles and control group was taught by using traditional method. In order to analyze obtained data, descriptive statistics, consisting of mean and standard deviation, was used. Furthermore, inferential statistics, multivariable covariance plan and LSD follow up test was used.      Results: The results showed that blending of problem solving instructional model with constructivist principles has a significant effect on learning ‌(F=286.5, P=0.0001), fluency aspect of creative thinking (F=143.91, P=0.0001 ), flexibility aspect (F=15.59, P=0.001) and elaboration aspect of creative thinking (F=35.64, P=0.0001), but there was no meaningful effect on originality aspect of creative thinking.      Conclusion: According to the results, it could be said that by blending problem solving instructional model with constructivist principles, one can take advantage of both these approaches. Founding of this research was showed that this blending has a meaningful effect on learning and aspects of creative thinking (fluency, flexibility and elaboration) and there was no effect on originality aspect. Thus, this method can be used in classroom and school as an effective method.

منابع و مأخذ:

آقازاده، محرم (1390). تکنولوژی آموزشی: بر پایه رویکرد ساخت‌گرایی. تهران. انتشارات آییژ.

احمدی، غلامعلی و عبدالملکی، شوبر(1392).  بررسی تأثیر الگوی حل مساله بر خلاقیت و عملکرد تحصیلی در درس شیمی. مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 5 و 1، 21-1

بیابانگرد، اسماعیل (1390). روان‌شناسی تربیتی: روان‌شناسی آموزش و یادگیری. تهران: نشر ویرایش.

جبلی آده، پریچهر، و سبحانی، علیرضا (1391).تأثیر به کارگیری روش های تدریس خلاق بر خلاقیت دانش آموزان پایه چهارم ابتدایی استان گلستان در سال تحصیلی 91-90. مجله ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 2 (2).

جویس، بروس. ویل، مارشا و کالهون، امیلی (1389). الگوهای تدریس 2004. (ترجمه: محمدرضا بهرنگی). تهران: انتشارات کمال تربیت. ص 33.(تاریخ انتشار به زبان اصلی، 2004).

حیدر زادگان، علیرضا، مرزوقی، رحمت‌الله و جهانی، جعفر (1385). بررسی تأثیر نظریه سازنده‌گرایی اجتماعی بر عملکرد دانش‌آموزان پایه‌ سوم دوره‌ راهنمایی در درس علوم در شهر زاهدان. فصلنامه مطالعات برنامه درسی.

راهب، غنچه، حمیدی، منصورعلی، اخوان تفتی، مهناز، و رضابخش، حسین (1388). طراحی و آزمایش الگوی آموزشی بهبود انگیزه آموختن بر اساس نظریه سازا‌گرایی اجتماعی. مجله علوم رفتاری، 3 (1).ص 80.

رضوی، سید عباس (1390). مباحث نوین در فناوری آموزشی. اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران.ص 137-139.

زنوزی محسنی، هاشم (1388). تکنولوژی آموزشی. تهران: انتشارات یسطرون.

زارعی زوارکی، اسماعیل (1391). طراحی آموزشی و محیط‌های یادگیری با رویکرد تلفیقی: نقدی بر مدل های پیشین و ارائه مدلی نوین در این زمینه. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 24 (8). ص 27-48.

سلسبیلی، نادر و قاسمی، نرجس (1383). عوامل موثر بر شکست تحصیلی: نگاهی دوباره به عوامل درونی و بیرونی. فصلنامه تعلیم و تربیت، 83.

سرمد، زهره (1391). آمار استنباطی: گزیده ای از تحلیل‌های آماری تک متغیری. تهران: انتشارات سمت.

سیف، علی اکبر (1391). روانشناسی پرورشی نوین: روانشناسی یادگیری و آموزش. نشر دوران.

شعبانی، حسن (1391الف). مهارت‌های آموزشی: روش‌ها و فنون تدریس. تهران: انتشارات سمت.

شعبانی، حسن (1391ب). روش تدریس پیشرفته: آموزش مهارت ها و راهبردهای تفکر. تهران: انتشارات سمت.

صفوی، امان‌الله (1386). کلیات روش‌ها و فنون تدریس همراه با الگوهای جدید تدریس. تهران: انتسارات معاصر.

فردانش، هاشم (1392). طراحی آموزشی: مبانی، رویکردها و کاربردها. تهران: انتشارات سمت. ص 75.

فردانش، هاشم(1377). طراحی آموزشی از منظر رویکردهای رفتارگرایی، شناخت گرایی و ساختن‌گرایی.  فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه الزهرا"س"، 24 و 25.

فردانش، هاشم (1390). مبانی نظری تکنولوژی آموزشی. تهران: انتشارات سمت.ص 178.

فتحی‌آذر، اسکندر (1387).روش‌ها و فنون تدریس. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.

قاضی‌طباطبایی، محمود، حاتمی، جواد، فردانش، هاشم، مجدانیان، آذر. و اسلامی، زهرا. (1388). مقایسه اثربخشی طراحی آموزشی ملهم از سه نظریه رفتارگرایی، شناخت‌گرایی، و ساخت‌گرایی در تغییر نگرش‌های اجتماعی. فصلنامه روانشناسی دانشگاه تبریز، 4، شماره 13.

کدیور، پروین. (1391). روانشناسی یادگیری. تهران: انتشارات سمت.

کار، دیوید، فسترماخر، جی.دی، ریچاردسون، وی (1385). روش‌های تدریس پیشرفته (ترجمه هاشم فردانش). تهران: انتشارات کویر. (تاریخ انتشار به زبان اصلی ندارد).

کرمی، مرتضی، فردانش، هاشم، عباسپور، عباس و معلم، مهناز (1388). مقایسه اثربخشی الگوهای طراحی آموزشی سیستمی و سازنده گرا در آموزش مدیران. دو فصلنامه مدیریت و برنامه ریزی در نظام‌های آموزشی، 2 (3).

گانیه، آر. ام (1373) . شرایط یادگیری و نظریه آموزشی. (ترجمه جعفر نجفی زند) .تهران: رشد.

گال، مردیت، بورگ، والتر و گال جویس (1383). روش های تحقیق کمی و کیفی در روان شناسی و علوم تربیتی. (ترجمۀ احمدرضا نصر و دیگران). تهران: انتشارات سمت. ص 859.(تاریخ انتشار به زبان اصلی ندارد).

گلاور، جان ای، و برونینگ، راجر اچ (1387). روانشناسی تربیتی: اصول و کاربرد. (ترجمه علینقی خرازی). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.ص 10. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 1990).

معطری، مرضیه، سلطانی، علی، موسوی نسب، مسعود و آیت آللهی، علی‌رضا. (1384). تأثیر آموزش حل مساله بر خود‌پنداری دانشجویان پرستاری و مامایی حضرت فاطمه (س) شیراز. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 5و 2،ص156-ص147.

مرسلی، آزاده، احمدی، فاطمه و سعادت، مهدی (1391). بررسی تأثیر روش تدریس حل مساله در یادگیری فیزیک. سزدهمین کنفرانس آموزش فیزیک ایران و سومین کنفرانس فیزیک و آزمایشگاه، دانشگاه زنجان.

مقیمی، محمد، خنیفر، حسین، زروندی، نفیسه، جوکار، احمد، بیان معمار، احمد و فرجی ارمکی، اکبر (1389). مطالعه و بررسی رابطه بین عوامل آموزشی و افت تحصیلی در میان دانش آموزان  پسر آموزشگاه های راهنمایی. دو فصلنامه مدیریت و برنامه ریزی در نظام های آموزشی، 3 (4)، ص 43-ص 54.

نورورزی، داریوش، و رضوی، سید عباس. (1390). مبانی طراحی آموزشی. تهران: انتشارات سمت.ص 16-ص17.

 

 

 

Chadha.NK. (1990).Creativity, Intelligence and Scholastic Achievement. Indian Educational Review, 20; (32): 145-170.

 

Chung, N., Sugro, G. (2004).The Effect of Problem-Solving Instruction on children’s creativity and self-efficacy in the teaching of the practical arts subject. Technology Studies, 116-122.

Craft, A., Jeffrey, B. & Leibling, M. (2001). Creativity inEducation.London, continuumMary.

Duffy , T .M &Jonassen ,D.H .(1991) . Constructivism : Implications for instructional technology . Educational Technology . 31. 7-12.

Hsing, H.(2006). A Synthetic Analysis of the Effectiveness of Single Components and Packages in Creativity Training Programs.Creativity Research Journal, Vol. 18,No4, 435–446.

Haigh, M. (2003).Enhancing Creativity through Investigative Practical work in Science.Paper presented at the 2ew 2ealand Association of Researchin Education  Conference, Auckland, Available at: http://www.aare-edu.au/03pap/haio3263.pdf.

Karaduman, H., Gultekin, M. (2007).The Effect of Constructivist Learning Principles based Learning Materials to Student’s Attitudes, Success and Retention in Social Studies. Educational Technology, 6, 3, 98- 112.

Malik, M. A., Shah, Z. A., Iqbal, Z., Rauf, M. (2010).Effect of Problem Solving Teaching Strategy on 8^th Grade Student’s Attitude Towards Science. Education and Practice, 1, 3, 16-27.

Sternberg, R(1988). The Nature of Creativity. New York. Cambridge University Press.