مطالعه‌ی تطبیقی محدوده‌ی استیذان زوجه برای اشتغال در فقه فریقین

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

عبدالرسول احمدیان ¹

1 - استاد یار گروه فقه و اصول، دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، قم، ایران

تاریخ دریافت : 1398/09/13 تاریخ پذیرش : 1398/09/13 تاریخ انتشار : 1398/09/01

کلید واژه: اشتغال زنان, اذن, شرط ضمن عقد, خروج از منزل, فقه فریقین,

چکیده مقاله :

امروزه، اشتغال، زنان گریزناپذیر گردیده است. از دیگر سو، خروج از منزل شوهر بدون اذن او، نُشوز محسوب می‌شود. درباره ی محدوده استیذان زوجه برای خروج از منزل، گروهی از فقها، استیذان از زوج را به‌طور مطلق واجب و گروهی به قید منافات‌نداشتن با حق زوج در استمتاع تام از زوجه، مقیّد می‌دانند؛ هرچند زوجه نیز در صورت ضرورت می‌تواند از خانه خارج و به اشتغال بپردازد. همه ی مذاهب اسلامی اتفاق نظر دارند اگر اشتغال زوجه - چه خارج از منزل، چه داخل منزل- با حق استمتاع تام زوج در تنافی باشد، به اذن زوج نیاز دارد. فقه فریقین همراستای با هم بیان می کنند اشتغال زوجه نباید با مصلحت خانواده و همچنین با شؤون زوجین و وظیفه مشارکت در تربیت فرزندان و تحکیم خانواده در تنافی باشد. طبق وظیفه ریاست و اداره ی خانواده، زوج می‌تواند بر روابط و رفت ‌و آمدهای زوجه نظارت داشته باشد. از آن‌سو، طبق اصل آزادی اراده، زوجه می‌تواند در تمام اموال خود تصرّف نماید و زوج حق ندارد در امور شخصی زوجه دخالت کند؛ هرچند اجازه از زوج، امری حَسَن به‌شمار می‌رود.

چکیده انگلیسی:

Women's employment has become increasingly unavoidable in today's world. However, it is impermissible for a wife to go out for work except with her husband's permission, otherwise it can be considered as her disobedience or her refusal to fulfil her marital duties "NASHUZ''. Concerning the wife's permission restriction to get out of the house, a group of Islamic jurists believes in the absolute necessity of receiving such permission from the male spouse while another group argues that it is permissible for the female spouse to go out unless it contradicts with her "absolute sexual submission". After all, the female spouse can get out of the house and work if needed. All Islamic religious parties are in consensus that if the female spouse employment - whether at home or away - is in full contradiction with the absolute right of male spouse regarding wife's sexual submission, it basically needs the consent of the male spouse in this respect. Shia and Sunni jurists share the same view that female spouse employment should not be conflicted with the interests of the family, nor with the dignity of both spouses, nor with the duty of parenting and strengthening the family. Having responsibility for providing care and support for the family, the male spouse can monitor and manage his wife's commute. Furthermore, according to the principle of free will, the female spouse can take possession of her properties while her husband has no right to interfere in her personal affairs, although the consent of her husband is considered to be a virtue. The employment option and the permission to get out of the house, as the condition of marriage, can be included in the prenuptial agreement or marriage contract by the female spouse.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

1. ابن‌بابویه قمی (شیخ صدوق)، ابوجعفر محمد بن علی، (1404)، من لایحضره الفقیه. انتشارات جامعه المدرّسین، قم.


2. ابن‌عابدین، ( 1415)، حاشیه رد المحتار علی الدر المختار، دارالفکر، قم.


3. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، (1405)، لسان العرب، داراحیاء التراث العربی، بی­جا.


4. ابی‌زکریا، محی‌الدین بن شرف النوری، (1417)، المجموع شرح المذهب. دارالفکر، چاپ اوّل.


5. اشعری، احمد بن عیسی، (1408)، النوادر،  مؤسسه الامام المهدی، قم، چاپ اوّل.


6. احمدیان، عبدالرسول، مرادخانی، احمد، احمدی، محمدمهدی، مرادخانی، احمد، عابدیان، حسن، (1396). مطالعه‌ی تطبیقی محدوده‌ی استیذان زوجه برای خروج از منزل در فقه فریقین. مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 12،شماره42، صفحه 11-28.


7. اصفهانی، محمدحسین، (1418)، حاشیه المکاسب، انتشارات جامعه المدرّسین، قم.


8. آملی، شیخ محمدتقی، (1413)، المکاسب و البیع (تقریر بحث نائینی)، مؤسسة النشر الاسلامی، قم.


9. انصاری، مرتضی، (1415)، النکاح، مؤسسه باقری، قم، چاپ اوّل.


10. انصاری، مرتضی، (1420)، المکاسب، مؤسسه باقری، قم، چاپ اوّل.


11. بجنوردی، محمدحسن، (1419)، القواعد الفقهیه، الهادی، قم، چاپ اوّل.


12. بحرانی، آل‌عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم، (1405)، الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره. 25 جلد. دفتر انتشارات اسلامی، قم.


13. بروجردی، آقاحسین، (1386)، جامع أحادیث الشیعه، فرهنگ سبز، تهران.


14. البهوتی، منصور بن یونس، (1402)، کشف القناع متن الإقناع، دار الفکر، قم.


15. جبعی عاملى، زین‌الدین بن على (شهید ثانى)، (‌1413)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، مؤسسة المعارف الإسلامیه، قم‌.


16. جناتی، محمدابراهیم (بی‌تا)، رساله توضیح المسائل، انصاریان، قم.


17. حر العاملی، محمد بن الحسن، (1414)، وسائل الشیعه، مؤسسة آل‌البیت(ع)، قم.


18. حرانى، ابن شعبه، حسن بن على، (1376)، تحف العقول، ترجمه کمره‏اى، تهران، چاپ ششم.


19. حسینی سیستانی، سیدعلی، (1413)، منهاج الصالحین. بی‌نا.


20. حصکفی، شیخ علاءالدین، (1415)، الدر المختار شرح تنویر الأبصار. مطبوع مع حاشیه المختار لابن عابدین، دارالفکر، قاهره.


21. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (علامه حلی)، (1381)، خلاصه الاقـوال، مطبعـه حیدریه، نجف.


22. حمیری، ابوالعباس عبداالله، (1412)، قرب الاسناد، مؤسسة آل‌البیت(ع)، قم.


23. دردیر، شیخ أحمد، (بی‌تا)، الشرح الصغیر علی أقرب المسالک، مطبوع مع حاشیه الصاوی، دار المعارف.


24. رهبر، مهدی، (1393)، «محدوده­ی شرعی تمکین عام زوجه»، پژوهش‌های فقهی، دوره دهم، شماره 1.


25. سیمایی صراف، حسین، (1380)، شرط ضمنی، بوستان کتاب، قم.


26. شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، (1409)، وسائل الشیعه، قم، چاپ اول.


27. شربینی، محمد الخطیب، (1377)، مغنی المحتاج الی معرفه معانی الالفاظ، طبعه الحلبی و الولاده.


28. صفایی، سید حسین؛ امامی، اسدالله، (1380)، حقوق خانواده، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران، چاپ هشتم.


29. طباطبایی حکیم، سید محسن، (بی‌تا)، مستمسک العروه الوثقی، دار احیاء التراث العربی، بیروت.


30. عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین ‌بن ‌علی، (1413)، مسالک الافهام، مؤسسة المعارف الاسلامیه، قم، چاپ اوّل.


31. فضل‌الله، سید محمد، ((14121)، تأملات اسلامیه حول المرأه. دارالملاک، بیروت.


32. کلینی، محمد بن یعقوب، (1367)، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، بی­جا.


33. کاتوزیان، ناصر، (1385)، حقوق مدنی خانواده،  شرکت سهامی انتشار، تهران.


34. کیایی، عبدالله، (1365)، قانون مدنی و فتاوای امام خمینی(ره)، بی‌نا، تهران.


35. محقق داماد، سیدمصطفی، (1380)، بررسی فقهی حقوق خانواده، نکاح و انحلال آن، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.


36. مدنی تبریزی، شیخ یوسف، (1403)، تکمله الوسیله، مکتبه اسماعیلیان، قم.


37. مکارم شیرازی، ناصر، (1424)، کتاب النکاح (مکارم)، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، قم.


38. مهرپور، حسین، (1384)، مباحثی از حقوق زن از منظر حقوق داخلی، مبانی فقهی و موازین بین‌المللی، اطلاعات، تهران.


39. نجفی، محمدحسن، (1416)، جواهر الکلام، المکتبه الاسلامیه، تهران.


40. نراقی، احمد، (1408)، عوائد الایام، مکتبه البصیری، چاپ سنگی، قم.


41. نرم‌افزار «گنجینه آرای فقهی- قضائی»، دفتر آموزش روحانیون و تدوین متون فقهی معاونت آموزش قوه قضائیه.


42. نووی، ابی‌الحسین مسلم بن الحجاج بن مسلم القشیری النیسابوری، (1418)، صحیح مسلم، دارالمنار.


43. ﻫﺪﺍﯾﺖ‌ﻧﯿﺎ ﮔﻨﺠﯽ، ﻓﺮﺝ‌ﺍﻟﻠﻪ، (1385)، ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺩﺭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﺪﻧﯽ، برﺭﺳﯽ ﻓﻘﻬﯽ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺎﺩه­ی 7111 قانون مدنی، ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺭﺍﻫﺒﺮﺩﯼ ﺯﻧﺎﻥ. ﺷﻤﺎﺭه 43، صفحه7 .

Ahmadian, A., Moradkhani, A., Ahmadi, M., & Abedian, H. (2017). A comparative study related to husband's permission for his wife to go out in Shia and Sunni jurisprudents' views. Journal of Studies in Islamic Law & Jurisprudence, 12(42), 11-28.

Ameli Z. (1993). Masalik Al-Ifham. Qom: Al-Maaref Al- Islamiyah Publishing.

Ameli, M.T. (1993). Al-Makasib Wa Al-Bay. Qom: Nashr Al -Islam Printing.

Ansari, M. (1995). Al-Nikah. Qom: Baqeri Publishing.

Ansari, M. (2000). Al-Makasib. Qom: Baqeri Publishing.

Babawayh Qomi, A.I. (1984). Man lā yahzuruhū Al-faqīh. Qom: Al-Jameah Tul Modaresin Publication.

Bahrani, H. (1983). Hadaegh Al- Nazereh. Qom: Islamic Publications Office.

Bojnourdi, M.H. (1999). Al-Qawa'id Al-Fiqhiyah. Qom: Al-Hadi.

Broujerdi, H. (2007). Jamia ahadith Al-Shi'a. Tehran: Farhang Sabz Publishing.

Dardir, A. (No date). Dardir's Al-Sharh Al-Saghir 'Ala Qqrab Al-Masalik Ela Inadlihab Al-Imam Malik. Cairo: Dar Al-Ma'arif.

Fadhlallah, S.M. (2001). Taamolat Al-Islamiyah Hawl Almara'ah. Beirut: Darol Melak.

Hamiri, A.A. (1992). Qurb Al-Isnād. Qom: Al-Bayt Alaihi Salaam' Publishing.

Haskafi, A. (1995). Dur Al-Muhtar fi Sharh Tanwir Al-Absaar. Cairo: Dar AL-Fikr.

Hedayatnia, F. (2006). Women's employment and family expediency in civil law: judicial investigation on article 20 of the Islamic Civil Code. Women's Strategic Studies, 43, 7-8.

Helli, N.J.H. (2002). Khulasat Al-Aqwal fi Ma'rifah Ahwaal Al-Rijal. Najaf: Alhaidariya Printing.

Horr Ameli, M. (1988). Vasayel Al-shia Ela Tahsil Masael Al-Shariat. Qom: Al-Bayt Publishing.

Horr Ameli, M. (1988). Vasayel Al-Shia Ela Tahsil Masael Al-Shariat. Qom: Al-Bayt Publishing.

Hosseini Sistani, S.A. (1993). Minhaj Al-Salihin. (no location): (no publication name).

Ibn abedin, H. (1995). Radd Al-Muhtar Ala Al-Mukhtar. Qom: Dar-al-Fikr.

Ibn manzur, M. (1985). Lisan Al-Arab. (no location name): Dar Al-Turath Al-Arabi.

Ibn Sharaf Al-Nawawī, Z. (1997). Al-Majmu' Sharh Al-Mohadhdhab. (no location name): Dar Al-Fikr.

Isfahani Fazel Hendi, M. (1996). Hashiyat Kitab Al-Makasib. Qom: Islamic Publications Office.

Jabaie Ameli, Z, (1993). Masalik Al-Afham ila Tanqih Shara'i' Al-Islam. Qom: Al-Maaref Al- Islamiyah Publishing.

Janati, M.I. (no date). Tauzeehul Masail. Qom : Ansarian Publishing.

Katouzian, N. (1992). Family civil rights. Tehran: Inteshar Publication.

Kiyaei, A. (1986). Civil law and Fatwa of Imam Khomeini. Tehran: ( no location name).

Kulayni, A.J. (1987). Al-Kafi. Tehran: Darol Kutub Al-Islamiyah Publishing.

Madani, Y. (1983). Takmal Al-Wasilah. Qom: Esmailian Publishing.

Makarem Shirazi, N. (2004). Kitab Al-Nikah. Qom: Imam Ali Ibn Abi Talib Alayhi Salam Publishing.

Mehrpour, H. (2005).Certain issues on women's rights: from the point of view of domestic law, principles of Islamic jurisprudence and international law. Tehran: Etelaat Publishing.

Mohaghegh-Damad, S.M. (2008). Family Law (Marriage and its Dissolution). Tehran:  Center for Publication of Islamic Studies.

Najafi, M.I.B. (1984). Javaher Al-Kalam .Tehran: Al-Maktabat Al-Islamiyah Publishing.

Naraqi, M.H. (1988). Avaed Al-Ayyam. Qom: Maktabatul-Basiri Publishing.

Nawawi, M.H. (1998). Sahih Muslim. Darul Manar: (no publication name).

Rahbar, M. (2014). Sharia domain of wife's absolute obedience. Judicial Studies, 1(1), 25-35.

Safaee, S.H. (2001). Family law. Tehran: Tehran University Press.

Sharbini, M.KH. (1958). Mughni Al-Muhtaj ila Ma'rifat Ma'ani Al-Minhaj. Cairo: Dar Al –Fikr Publication.

Simayee Saraf, H. (2001). Implicit condition. Qom: Bosstan Kitab.

Tabatabai, S.M. (no date). Mustamsak Al-'urwa Al-wuthqa. Beirut: Dar Ihyaut Torath Al-Arabi.